Είναι πολιτικά πρόσωπα που χάραξαν τα πρώτα χρόνια του νέου ελληνικού κράτους. Και μέσα σ’ όλο αυτό το σκηνικό είναι και η ιστορία ενός ανθρώπου και της σύγκρουσής του με ένα πολιτικό κατεστημένο αλλά κι ενός άνδρα, που επέλεξε τα ιδεώδη του από τον έρωτα και την κοσμική ζωή.
Κάπως έτσι μας περιγράφει η Αναστασία Κουμίδου την παράσταση «Capo d’Istria», μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δουλειά βασισμένη στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη "Καποδίστριας", την αλληλογραφία του Ιωάννη Καποδίστρια με τη Ρωξάνδρα Στούρτζα, καθώς και ιστορικό και σύγχρονο αρχειακό υλικό και παρουσιάζεται σε διασκευή/σκηνοθεσία Αναστασίας Κουμίδου.
Πως εμπνευστήκατε την παράσταση «Capo d’Istria»;
Τον Μάιο του 2013, το Φεστιβάλ Θεατρικών Συνθέσεων, που οργανώνει ο πολυχώρος Beton 7, ανακοίνωσε τη θεματολογία του 2014. Και αυτή θεματολογία αφορούσε έργα του 19ου αιώνα ή “έργα του θεάτρου των ιδεών”, όπως ονομάστηκε. Η έρευνα μου παλινδρομούσε μέχρι που ξαναδιάβασα ένα άρθρο του καθηγητή μου Dr. Βασίλη Λαμπρόπουλου για την Καζαντζακική τραγωδία “Καποδίστριας.” Αγνοούσα το συγκεκριμένο έργο κι έτσι το έψαξα, το διάβασα ενώ συγχρόνως ενημερωνόμουν καθημερινά για την τρέχουσα ειδησεογραφία. Στη διαδρομή, τα δύο αυτά, η ιστορική έρευνα πάνω στη μορφή του Ιωάννη Καποδίστρια, του Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη και η καθημερινή μου πολιτική ενημέρωση συνδέθηκαν, απέκτησαν κοινό κώδικα. Κι έτσι προέκυψε το έργο.
Πώς επικοινωνούν όλα αυτά τα κείμενα μεταξύ τους;
Το έργο του Καζαντζάκη ήταν η αφορμή, το έναυσμα. Η συνθήκη των δύο τελευταίων ημερών του Καποδίστρια πριν από την δολοφονία του και οι απανωτές συγκρούσεις του μέσα σ’ αυτά τα δύο εικοσιτετράωρα άνοιξε τον δρόμο και την ερευνητική όρεξη, αν θέλετε, για μια καταβύθιση στα αρχεία, στην αλληλογραφία, αλλά ακόμα και στο λώρο που συνδέει το “τότε” με το “τώρα.” Στη διασκευή που προέκυψε, η μορφή του Ρωξάνδρας Στούρτζα αποκτά έναν κύριο και δυναμικό χαρακτήρα. Εμφανίζεται όχι μόνο ως ερωμένη, αλλά και σύμβουλος, αιώνια φίλη και συμπαραστάτης. Ιστορικά, η Ρωξάνδρα Στούρτζα, εκτός από αφοσιωμένη φίλη ήταν και σύμβουλος του Κυβερνήτη. Ήταν τόσο μεγάλο το δέσιμο της με τον Καποδίστρια, που μετά τη δολοφονία του, διαγνώστηκε με ψυχολογικές διαταραχές και απομονώθηκε στο σπίτι της, πράγμα πολύ ακραίο για μία δυναμική γυναίκα, σημερινή ακτιβίστρια, θα λέγαμε. Ο τρίτος άξονα της αρχειακής έρευνας, εμπλούτισε τους διαλόγους και τους έκανε πιο συγκεκριμένους μέσα από τα πολιτικά γεγονότα της εποχής. Το έργο δεν είναι ιστορικό, όπως η τραγωδία του Καζαντζάκη, αλλά πολιτικό. Υπήρχε, λοιπόν, η ανάγκη πολιτικών γεγονότων και συγκρούσεων. Μέσα από όλη την αρχειακή έρευνα, επιλέχθηκαν γεγονότα που έχουν και σήμερα νόημα.
Μέσα σ’ αυτήν τη δημιουργική τριπλέτα, Καζαντζακική τραγωδία, Αλληλογραφία Στούρτζα - Καποδίστρια και Αρχειακό Υλικό, μπλέχτηκε σχεδόν φυσικά και αβίαστα και η τρέχουσα ειδησεογραφία της περιόδου που έγραφα τη διασκευή, φθινόπωρο 2013. Αυτές οι τέσσερεις δεξαμενές, συνομίλησαν και δημιουργήθηκε η διασκευή CAPO D’ ISTRIA.
Ποιες δυσκολίες συναντήσατε στη θεατρική διασκευή του κειμένου;
Κατ’ αρχήν, δεν είμαι θεατρική συγγραφέας. Είμαι σκηνοθέτις, ηθοποιός και δασκάλα θεάτρου. Αυτά έχω σπουδάσει και αυτά εξασκώ ως επάγγελμα από τα 17 μου χρόνια, το καθένα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Υπήρχε, άρα, αυτή η ανασφάλεια της έλλειψης του know-how σε μεγάλο βαθμό. Έχοντας, όμως παίξει στο θέατρο και σκηνοθετήσει και διδάξει θέατρο όλα αυτά τα χρόνια και κυρίως έχοντας διαβάσει πάνω από 1000 έργα στη θεατρική μου ζωή, είχα μια καλή και συγκροτημένη, πιστεύω, γνώση της θεατρικής δομής.
Το επόμενο θέμα που με παίδεψε ήταν μια διαρκής εμμονή να μην αποκτήσει το έργο μια ταύτιση με σύγχρονα πρόσωπα της πολιτικής σκηνής.
Και στις δύο αυτές δυσκολίες, μου στάθηκε πολύτιμη η συνεργασία των πολύ έμπειρων ηθοποιών που απαρτίζουν το θίασο.
Τι θέλατε να τονίσετε ιδιαίτερα στο έργο «Capo d’Istria»;
Μία ιστορία, επαναφέρουμε στο προσκήνιο την ιστορία μίας περιόδου, που μαθαίνουμε με ένα στεγνό τρόπο στο σχολείο. Δεν είναι καδράκια και προτομές, ο Κολοκοτρώνης και ο Στρατηγός Τριανταφύλλου (Μακρυγιάννης). Είναι άνθρωποι με τις αδυναμίες τους, το σθένος τους, τα πιστεύω τους, τα λάθη τους και τα σωστά τους. Είναι πολιτικά πρόσωπα που χάραξαν τα πρώτα χρόνια του νέου ελληνικού κράτους. Και μέσα σ’ όλο αυτό το σκηνικό είναι και η ιστορία ενός ανθρώπου και της σύγκρουσής του με ένα πολιτικό κατεστημένο αλλά κι ενός άνδρα, που επέλεξε τα ιδεώδη του από τον έρωτα και την κοσμική ζωή.
Ο Καποδίστριας είναι συγχρόνως ένας ρομαντικός ήρωας, με την έννοια που δίνει ο Goethe και ο Chateaubriant στο ρομαντισμό, ενώ ταυτόχρονα δρα και ανέρχεται στην διεθνή πολιτική με έναν μοναδικό τρόπο.
Η συμβολή του στην ελληνική πραγματικότητα έμεινε ανεκπλήρωτη, όπως και ο έρωτας του για τη Ρωξάνδρα …
Η παράσταση γνώρισε μεγάλη επιτυχία την άνοιξη που μας πέρασε. Ποιες πτυχές του σύγχρονου Έλληνα πιστεύετε πως άγγιξε;
Στον κάθε άνθρωπο-θεατή αγγίζει πιστεύω διαφορετικές πτυχές, ανάλογα με την παιδεία του, την ιδεολογία του, την θέση του στο πολιτικό και κοινωνικό σύνολο. Πολλοί θεατές, μιλώντας μας μετά τις παραστάσεις, μας εξέφρασαν το ερώτημα “Άραγε πώς θα ήταν η Ελλάδα, αν δεν τον είχαν σκοτώσει;”
Ένα ερώτημα που δεν ισχύει μόνο για τον Καποδίστρια αλλά και για πολλές άλλες πολιτικές προσωπικότητες που δολοφονήθηκαν και για κάποιες από τις οποίες γίνεται ειδική μνεία στο φινάλε του έργου.
Τελικά η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Θα μπορούσα να απαντήσω στο ερώτημα αυτό με επιχειρήματα και διεξοδικότερα, εάν ήμουν ιστορικός ή πολιτικός αναλυτής. Ως καλλιτέχνης που γνωρίζει καλά ιστορία θεάτρου, θα έλεγα ότι αντιλαμβάνομαι την ιστορία σε αλυσιδωτές δυναμικές εκρήξεις περισσότερο παρά σαν μια ατέλειωτη φαρσική επανάληψη.
Υπάρχει βέβαια πάντοτε και ο παράγοντας της οπτικής γωνίας της ιστορίας, της υποκειμενικής αντίληψης ... αλλά αυτό είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση.
Μελλοντικά σχέδια...
Μετά την επανάληψη του CAPO D’ ISTRIA, ετοιμάζω την επόμενη διασκευή. Θα είναι το δεύτερο μέρος της τριλογίας των πολιτικών θρίλερ, που σαν θεατρικό στυλ με απασχολεί αυτόν τον καιρό.
Το έργο αυτό θα είναι το Brittanicus, του Racine και θα ανέβει στο Beton7 τον Απρίλιο του 2015. Συγχρόνως, ετοιμάζουμε με μια ομάδα νέων παιδιών, που είναι μαθητές μου, ένα σύγχρονο ρώσικο έργο.
Παράλληλα διδάσκω στο Κολλέγιο Ψυχικού και στο Θέατρο των Αλλαγών, ενώ συγχρόνως μεγαλώνω τον έφηβο γιο μου.
Γεωργία Οικονόμου
