Συνέντευξη στον Μανώλη Κρανάκη
Πώς ακριβώς σου ήρθε η ιδέα του θεού Πάνα και πώς αποφάσισες να τον συμπεριλάβεις στην ιστορία σου;
Στην πραγματικότητα αυτός που βλέπετε στην ταινία είναι ένας φαύνος, μία έννοια γενικότερη από αυτή του θεού Πάνα. Ο θεός Πάνας είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο. Εχει συγκεκριμένη καταγωγή, η οποία είναι θεϊκή. Ο φαύνος είναι απλά ένας φύλακας του δάσους. Στους αρχαίους χρόνους υπήρχε η πεποίθηση ότι ο φαύνος είναι ταυτόχρονα ο δημιουργός του δάσους, των δέντρων, των λουλουδιών και την ίδια στιγμή φύλακας της Γης, αλλά και κάποιος που μπορούσε να καταστρέψει τον άνθρωπο. Ηταν μία διφορούμενη προσωπικότητα, η οποία δεν συνδέεται τόσο πολύ με την Ισπανία όσο με τους Κέλτες και την αγγλοσαξονική κουλτούρα. Μου έδωσε την ιδέα να συνδυάσω τα απομεινάρια της Κέλτικης φυλής με τη βόρεια Ισπανία.
Οι εικόνες και ειδικά η είσοδος στο δάσος μέσα από ένα δέντρο, θυμίζει έντονα και την «Αλίκη Στη Χώρα Των Θαυμάτων» του Λιούις Κάρολ. Hταν και αυτό μία έμπνευση;
Οπωσδήποτε. Οταν κρατούσα σημειώσεις και έκανα ζωγραφιές για την ταινία είχα ονομάσει το κορίτσι Αλίκη. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Μελέτησα πολύ προσεκτικά πολλά παραμύθια, από αυτά της προφορικής παράδοσης μέχρι αυτά των διάσημων συγγραφέων όπως του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, του Οσκαρ Γουάιλντ, των αδελφών Γκριμ. Και διάβαζα παραμύθια όχι μόνο ως παιδί, αλλά και γιατί πάντοτε πίστευα ότι τα παραμύθια είναι συγγενικά με τις ιστορίες τρόμου. Ειδικά το τέλος της ταινίας είναι μία προφανής αναφορά στο «Κοριτσάκι Με Τα Σπίρτα» του Αντερσεν. Οταν η Οφηλία ανάβει το σπίρτο και βλέπει τον εαυτό της χαρούμενο και μετά πεθαίνει. Η ταινία είναι ένα ερωτικό γράμμα προς όλες τις πηγές της παιδικής φαντασίας.
Η ταινία είναι όμως και αρκετά ενήλικη. Τα παιδιά ίσως να μην μπορούν να τη δουν...
Δεν νομίζω ότι η βία στην ταινία είναι ευχάριστη. Πιστεύω πως η βία είναι μία ανθρώπινη πράξη η οποία έχει διάφορες μορφές. Υπάρχει η βία που μοιάζει με το μπαλέτο, το καμπούκι και τα κόμικς. Κάτι που έκανα περίπου στο Blade 2. Στον Λαβύρινθο η βία είναι ρεαλιστικά δυσάρεστη. Είναι μία ενήλικη ταινία για το να είσαι παιδί. Οχι το αντίθετο. Δεν την έκανα έχοντας υπόψη μου τα παιδιά.
Γιατί επιλέξατε τον Ισπανικό Εμφύλιο σαν σκηνικό για την ταινία;
Είναι ένας από αυτούς τους πολέμους που όλοι γνωρίζουν στην Ευρώπη, αλλά αγνοούν στην Αμερική. Οι Αμερικανοί διαβάζουν το «Για Ποιον Χτυπά Η Καμπάνα» και πιστεύουν ότι ο πόλεμος τελείωσε το 1939 και όλα ήταν με κάποιο τρόπο μια χαρά. Θυμάμαι, μεγαλώνοντας, ότι ο Φράνκο θεωρούταν μία γραφική φιγούρα και όχι ο απολυταρχικός φασίστας που ήταν στην πραγματικότητα. Για μένα είναι μία περίοδος η οποία με έχει στοιχειώσει, γιατί η σχέση του Μεξικού με την Ισπανία υπήρξε πολύ ιδιαίτερη.
Μεγαλώνοντας σε μία καθολική οικογένεια, πόσο εύκολο ήταν να ταυτιστείτε με όσους ακολουθούν τους δικούς τους δρόμους, σαν την ηρωίδα σας στην ταινία;
Είχα εξορκιστεί δύο φορές από τη γιαγιά μου. Ακούγεται αστείο, αλλά δεν ήταν αστείο τότε. Η γιαγιά μου μπήκε στο σπίτι με αγιασμό και προσπάθησε να με εξορκίσει για τον κακό δρόμο στον οποίο είχα μπει. Εγώ γελούσα και τρόμαξε τόσο πολύ ώστε μου έριξε όλο τον αγιασμό πάνω μου. Το παιδί στην ταινία είμαι εγώ, γιατί μεγάλωσα σε ένα σπίτι που μου είχε μάθει πώς να συμπεριφέρομαι σωστά, πώς να ντύνομαι σωστά, πώς να είμαι γενναίο αγόρι... Επίσης ζω σε μία χώρα όπου η βία είναι παρούσα. Είδα τα πρώτα πτώματα στα τέσσερα μου χρόνια, όχι γιατί τα αναζήτησα, αλλά γιατί απλά βρισκόντουσαν δίπλα μου, ο πατέρας μου έπεσε θύμα απαγωγής, είδα να γίνονται εκτελέσεις στα πέντε μέτρα από μένα. Και η εμμονή με τα έμβρυα; Για μένα το έμβρυο είναι η άσπιλη τελειότητα. Αν μπορούσα να αναπαραστήσω την ανθρώπινη ψυχή σε όλο της το μεγαλείο θα ήταν ένα αγέννητο μωρό. Μέσα στη μήτρα, με αυτό το θείο φως γύρω του.
Πόσο από το καθολικό παιδί έχει απομείνει τώρα πια μέσα σας;
Καθόλου. Είμαι άθεος. Χρησιμοποιώ καθολικά σύμβολα επειδή είναι μέρος της γλώσσας μου, όχι επειδή είμαι καθολικός. Η βία είναι μέρος της γλώσσας μου, όχι επειδή είμαι βίαιος άνθρωπος αλλά γιατί μεγάλωσα σε μία βίαιη χώρα. Μεγάλωσα σε μία χώρα όπου τα έντομα ήταν μέρος της καθημερινότητάς μου.
Και το «αίμα των αθώων», με το οποίο κλείνετε την ταινία, είναι η δική σας κριτική για το τι συμβαίνει σήμερα στον πλανήτη;
Οχι, αλλά πιστεύω πως η άνεση είναι το χειρότερο πράγμα που συνέβη ποτέ στην ανθρωπότητα. Η στιγμή όπου αυτή η λέξη μπήκε στο παιχνίδι και η στιγμή που τα όνειρα όλων είναι να βρεθούν στο «Big Brother» και να έχουν αυτοκίνητο και να είναι διάσημοι... Η ζωή χρειάζεται να αποτελείται από αγωνία και θυσία. Οχι με την καθολική έννοια του «πεθαίνω για τις αμαρτίες μου» ή «για τις αμαρτίες των άλλων», αλλά με την έννοια ότι κάποιες φορές πρέπει να πονέσεις για να κερδίσεις λίγη γνώση και να διατηρήσεις λίγη από την αγνότητα.
Πόσο σας έχει βοηθήσει ο κινηματογράφος και η ζωγραφική στο να ξεπεράσετε τη βία την οποία αντιμετωπίσατε από μικρός και την προβληματική σας σχέση με την οικογένεια και κυρίως με τον πατέρα σας;
Οταν μεγάλωνα και διάβασα για πρώτη φορά πως η Τέχνη μπορεί να είναι καθαρτήρια, πίστεψα πως όλα αυτά ήταν βλακείες. Ξέρω πως είμαι λιγότερο παρανοϊκός λόγω της Τέχνης. Και σε πολλές στιγμές της ζωής μου που ήμουν πολύ «από κάτω», οι ταινίες μού έσωσαν τη ζωή. Με έκαναν να ξαναδώ τη ζωή με άλλο μάτι.
Υπήρξε κάποια συγκεκριμένη ταινία που σας έκανε να ελπίζετε;
Μπορώ να σας πω πως οι περισσότερες ήταν κακές ταινίες. Μία από τις πιο εξέχουσες περιπτώσεις θα ήταν το Los Olvidados του Λουίς Μπουνιουέλ. Οταν είδα να κάνει κάποιος στη μεγάλη οθόνη Τσαρλς Ντίκενς hardcore. Οταν κατάλαβα πως όλος ο Ντίκενς που είχα διαβάσει στη ζωή μου βρισκόταν εκεί κινηματογραφημένος και ήταν σημερινός. Ηταν τόσο καθαρτήριο. Οπως όταν βγήκα από το Blade Runner. Ο κόσμος ήταν διαφορετικός. Το ίδιο συνέβη και με την Ωραία Και Το Τέρας του Ζαν Κοκτό. Με το Eyes Without A Face του Ζορζ Φρανζί. Και με τον Φράνκεσταϊν του Τζέιμς Γουέιλ. Ζούσα και πέθαινα με αυτήν την ταινία για τόσα πολλά χρόνια.
Ακολουθήσατε την ίδια διαδικασία προετοιμασίας και για το HELLBOY και το BLADE 2, που ήταν ταινίες μεγάλων στούντιο; Κρατήσατε σημειώσεις και ζωγραφίσατε τους ήρωες και τα τέρατα πριν ξεκινήσετε το γύρισμα;
Ναι. Το Hellboy για μένα είναι μία προσωπική ταινία. To Blade 2 το έκανα γιατί αγαπώ πάρα πολύ τα τέρατα και ήθελα πάρα πολύ να κάνω αυτή τη σκηνή όπου ο γιος παλεύει με τον πατέρα του και τελικά τον δαγκώνει και τον σκοτώνει. Το Mimic ξεκίνησε σαν προσωπική ταινία αλλά τελικά έγινε αυτό που όλοι ξέρουμε. Θα υπερασπίζομαι όμως πάντα τη μία ώρα Mimic. Υπάρχουν δύο τρόποι να αντιμετωπίσεις της ταινίες. Ο ένας είναι να τις ξεχωρίσεις σε προσωπικές και μη προσωπικές και για τις μη προσωπικές να κάνεις απλά τη δουλειά σου, να πάρεις τα λεφτά σου και να φύγεις. Ο άλλος είναι να δουλέψεις σε μία μη προσωπική ταινία όσο σοβαρά θα δούλευες για μια προσωπική. Εγώ διαλέγω τον δεύτερο. Είναι το ίδιο σκληρό να κάνεις μία ταινία βάζοντας όλη την αγάπη και το ενδιαφέρον σου όσο και το να κάνεις μία ταινία με αδιαφορία. Είναι το ίδιο σκληρό, αλλά η δεύτερη περίπτωση σε αφήνει πιο φτωχό. Είναι σαν να το αντιμετωπίζεις όπως την πορνεία. Πήγα να κάνω το Blade 2 και ήξερα ότι πήγαινα να κάνω μία gore εκδοχή του Ενας Αμερικάνος Στο Παρίσι με πολύ λίγο σενάριο. Και σκέφτηκα ότι δεν έχει καμία σημασία να βλέπεις τον Τζιν Κέλι να κάνει οτιδήποτε άλλο εκτός από το να χορεύει και να τον χορογραφήσεις όσο πιο προσεκτικά και φαντασμαγορικά μπορείς.
Θα κάνατε ποτέ έναν Χάρι Πότερ, αν σας το ξαναπρότεινε κάποιος;
Μου πρότειναν να κάνω τον τρίτο Χάρι Πότερ, αλλά κανείς δεν πέθαινε σε αυτό. Δεν μπορείς να διδάσκεις στα παιδιά πως όλα είναι δωρεάν. Δεν νομίζω πως ο κόσμος, το σύμπαν ή η ψυχή λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο. Πιστεύω πως το κάθε τι έχει τη δική του τιμή.
Σιχαίνεστε λοιπόν τα happy end;
Οχι, το αντίθετο. Λατρεύω τον Φρανκ Κάπρα. Πιστεύω πως η τελευταία εικόνα του Λαβύρινθου κρύβει μία ελπίδα, αλλά στ' αλήθεια δεν ξέρω αν αυτό είναι happy end.
Ανοίγοντας το σημειωματάριο...
Κουβαλώντας πάντοτε μαζί του το σημειωματάριο του, ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο θα μπορούσε να αφήσει τις ζωγραφιές και τις πυκνογραμμένες σημειώσεις του να μιλήσουν για τον κόσμο του Λαβύρινθου Του Πάνα αντί γι’ αυτόν. «Ολα ξεκίνησαν με μία εικόνα. Οταν ήμουν παιδί, ήμουν σίγουρος πως ένας άνθρωπος - τράγος ζούσε μέσα στην ντουλάπα του δωματίου μου και ότι θα ερχόταν να με πάρει. Αυτός έγινε μετά η βάση για τον Πάνα της ταινίας».
Το σημειωματάριο του -μελλοντικό συλλεκτικό αντικείμενο σε μία δημοπρασία- περιέχει τα πάντα: από την ιστορία της Ισπανίας του 1930, σχέδια από έντομα και προσχέδια του δάσους, ζωγραφιές της ηρωίδας του Οφηλίας και μία αφήγηση που δεν ξεκινάει και δεν τελειώνει πουθενά. «Το να ζωγραφίζεις μία ταινία είναι τις περισσότερες φορές πιο διασκεδαστικό από το να την γυρίζεις, ειδικά με όλα τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζεις. Τα σχέδια του Αρθουρ Ράκαμ ήταν μεγάλη επιρροή στον Λαβύρινθο Του Πάνα. Οπως και ο Γκόγια, που είναι μία προφανής αναφορά. Μία μέρα μπορεί να έχω τη δική μου γκαλερί, να ζωγραφίζω αποκλειστικά και να εκφράζω τις ιδέες μου με αυτόν τον τρόπο».
