Στην Ελλάδα, όπως και στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο, το άσθμα αποτελεί τη συχνότερα εμφανιζόμενη χρόνια νόσο της παιδικής ηλικίας, με τα ποσοστά του να αυξάνονται χρόνο με το χρόνο, κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Μάλιστα, όπως δείχνουν τα νέα επιδημιολογικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν πρόσφατα από την ομάδα άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ΕΠΕ): τα τελευταία χρόνια το ποσοστό των παιδιών που πάσχουν από άσθμα έχει σχεδόν διπλασιαστεί. Τις απαντήσεις για το πού οφείλεται η έξαρση της νόσου αλλά και τι μπορείς να κάνετε ως γονέας σού δίνουν ο κ. Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, πρόεδρος της ΕΠΕ καθηγητής πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και οι κ. Στέλιος Λουκίδης, Λευτέρης Ζέρβας και Κωνσταντίνος Κωστίκας, πνευμονολόγοι-μέλη της Ομάδας Άσθματος.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά

Το άσθμα είναι μια φλεγμονή του βλεννογόνου, των βρόγχων. Οι βρόγχοι είναι οι «σωλήνες» μέσω των οποίων μεταφέρεται το οξυγόνο στους πνεύμονες, ενώ ο βλεννογόνος είναι το λεπτό στρώμα που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια των βρόγχων. Το πρόβλημα του άσθματος, που συχνά παρουσιάζεται από τη βρεφική ακόμα ηλικία, μπορεί να εμφανιστεί ταυτόχρονα με ένα κοινό κρυολόγημα ή άλλη ασθένεια του αναπνευστικού, συνήθως την αλλεργική ρινίτιδα.

Γιατί το άσθμα έχει πάρει «επιδημικές» διαστάσεις;

Όπως επισημαίνει o κ. Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης: «Τo άσθμα, που είναι μια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών, σχετίζεται άμεσα με τη μόλυνση της ατμόσφαιρας, την αλλαγή των καιρικών συνθηκών, λόγω του φαινόμενου “θερμοκηπίου”, καθώς και την έκθεση σε πολλούς ακόμα ερεθιστικούς και αλλεργιογόνους παράγοντες. Οι πιο γνωστοί είναι ο καπνός των τσιγάρων και η σκόνη του σπιτιού. Σε αυτήν μάλιστα δίνουν ιδιαίτερη έμφαση και ορισμένες μελέτες που γίνονται τελευταία για την πρόληψη του άσθματος διεθνώς. Όπως επίσης προκύπτει από την επιστημονική έρευνα, στη συχνότητα εμφάνισης ασθματικών συμπτωμάτων φαίνεται να συμβάλει και η καθιστική ζωή των παιδιών μπροστά στην τηλεόραση, σε έναν υπολογιστή ή σε μια παιχνιδοκονσόλα. Οι πιθανότεροι λόγοι που συντείνουν στις “επιδημικές” διαστάσεις του άσθματος είναι το περιβάλλον των πόλεων και η απομάκρυνση από τη φύση».

Ποια συμπτώματα στο παιδί θα πρέπει να με βάλουν σε υποψία;

Σύμφωνα με τους ειδικούς: «Το άσθμα, που ταλαιπωρεί κυρίως παιδιά 6-14 ετών, παρουσιάζεται σαν ένα σύνολο συμπτωμάτων, που τα σημαντικότερα είναι ο βήχας, η δυσκολία στην αναπνοή, κυρίως στην εκπνοή (δύσπνοια), και το βράσιμο στο στήθος. Πολλές φορές πριν από την εμφάνιση του άσθματος προηγούνται κάποια προειδοποιητικά σημάδια, όπως: πονοκέφαλος, φταρνίσματα, βάρος στο στομάχι. Στα νήπια το άσθμα συνήθως εμφανίζεται με βήχα κατά το παιχνίδι, το κλάμα ή κατά τη διάρκεια της νύχτας. Συμπτώματα μπορεί επίσης να εμφανιστούν και κατά τη διάρκεια ενός κοινού κρυολογήματος ή μετά την έκθεση του παιδιού σε αλλεργιογόνους παράγοντες (π.χ. καπνό από τσιγάρο)».

Κάνε το τεστ!

Δώσε ιδιαίτερη προσοχή στις παρακάτω ερωτήσεις, γιατί εάν απαντήσεις θετικά σε περισσότερες από μία, το πιθανότερο είναι το παιδί σου να πάσχει από άσθμα.

• Έχει έντονο και επίμονο βήχα τη νύχτα ή τα ξημερώματα; ΝΑΙ - ΟΧΙ
• Εμφανίζει βήχα έπειτα από σωματική άσκηση; ΝΑΙ - ΟΧΙ
• Βήχει και λαχανιάζει εύκολα ενώ παίζει ή τρέχει; ΝΑΙ - ΟΧΙ
• Ακούς την αναπνοή του να σφυρίζει ή το στήθος του να «βράζει»; ΝΑΙ - ΟΧΙ
• Ξυπνάει το βράδυ με βάρος στο στήθος ή δύσπνοια; ΝΑΙ - ΟΧΙ
• Kουράζεται εύκολα όταν προχωράει βιαστικά ή ανεβαίνει σκάλες; ΝΑΙ - ΟΧΙ

Πώς θα μάθω ότι σίγουρα έχει άσθμα;

«Εφόσον ο γιατρός υποπτευθεί πρόβλημα άσθματος, μια απλή εξέταση που λέγεται σπιρομέτρηση μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη διάγνωση, καθώς βοηθά να αξιολογηθεί η δύναμη της εκπνοής», λέει ο κ. Στέλιος Λουκίδης, επίκουρος καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Αττικό Νοσοκομείο. «Και βέβαια τα παιδιά χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή στη διάγνωση, γιατί πολλές φορές οι γονείς συγχέουν τα συμπτώματα του άσθματος με αυτά μιας ίωσης, με αποτέλεσμα να μην γίνεται σωστή θεραπεία. Μια συνηθισμένη π.χ. ίωση στα παιδιά μπορεί να προκαλέσει έντονο βήχα, “σφύριγμα” στην αναπνοή ή “βράσιμο” στο στήθος, αλλά στα ασθματικά παιδιά τα συμπτώματα αυτά επιμένουν συνήθως για εβδομάδες αφού περάσει η ίωση και πέσει ο πυρετός, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να αξιολογούνται σωστά».

Τι περιλαμβάνει η θεραπεία;

Η θεραπεία –σύμφωνα με τον κ. Λουκίδη– περιλαμβάνει γενικά και ειδικά μέτρα. Στα γενικά ανήκουν η αποφυγή των αλλεργιογόνων και η έκθεση σε ειδικές περιβαλλοντολογικές συνθήκες και ερεθιστικούς παράγοντες. Στα ειδικά μέτρα περιλαμβάνονται τα φάρμακα, που συνήθως δίνονται με τη μορφή εισπνοών και διακρίνονται σε ρυθμιστικά και ανακουφιστικά.

Πώς θα το βοηθήσω σε περίπτωση κρίσης;

Η πιο κατάλληλη στάση για να ξεπεραστεί μια ασθματική κρίση είναι:

• Να βάλεις το παιδί να καθίσει με τους αγκώνες στα γόνατα ή καβαλικευτά σε μια καρέκλα με τους αγκώνες και τους βραχίονες ακουμπισμένους στην πλάτη της καρέκλας.
• Η αναπνευστική λειτουργία θα επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα πιο γρήγορα αν αναπνέει ήρεμα ή τη στιγμή της εκπνοής το πιέσεις ελαφρά στην κοιλιά.
• Η εκπνοή πρέπει να γίνεται με το στόμα κλειστό.

Πάρε μέτρα στο παιδικό υπνοδωμάτιο

• Απομάκρυνε τα πούπουλα και τα μάλλινα υφάσματα.
• Προτίμησε σκεπάσματα, μαξιλάρια και κουρτίνες από συνθετικά υλικά.
• Κατάργησε τα χοντρά χαλιά και τις μάλλινες φλοκάτες.
• Περιόρισε τα αντικείμενα που μαζεύουν σκόνη, π.χ. βαριά ή ογκώδη, διακοσμητικά είδη, διπλές κουρτίνες κ.λπ.
• Εξαφάνισε τα χνουδωτά παιχνίδια και οτιδήποτε παιχνίδι από μαλλί.
• Διατήρησε το υπνοδωμάτιο δροσερό και ξηρό (η υπερβολική ζέστη αποξηραίνει τους βλεννογόνους και ευνοεί τη ρινίτιδα και το άσθμα).
• Αέριζε καθημερινά τα σεντόνια και τα σκεπάσματα και μην στρώνεις το κρεβάτι αμέσως μετά το ξύπνημα.
• Διώξε τα καλλυντικά, τα αρώματα και τα διακοσμητικά φυτά.

Και στην εξοχή

• Απόφευγε τη βόλτα στο δάσος έπειτα από βροχή ή ομίχλη.
• Από μια βόλτα στο βουνό προτίμησε τις θαλάσσιες περιοχές, που χαρακτηρίζονται από μικρότερη ποσότητα γύρης.
• Προσοχή στα αλλεργιογόνα δένδρα (πεύκο, κυπαρίσσι, πλάτανο, ελιά καρυδιά, ιτιά). Τους μήνες της μεγάλης ανθοφορίας τους (άνοιξη, καλοκαίρι) γίνονται επικίνδυνα για όσους υποφέρουν από άσθμα. Τους υπόλοιπους μήνες η γύρη τους έχει μικρή έως ανύπαρκτη αλλεργιογόνο δράση.

* Οι παρεχόμενες πληροφορίες δεν υποκαθιστούν την ενημέρωση από τον προσωπικό σας γιατρό ή άλλον ειδικό υγείας και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για αυτοδιάγνωση ή αυτοθεραπεία.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 140

Update: Οκτώβριος 2015.