Οι βλαβερές επιπτώσεις της ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα δεν αμφισβητούνται από κανέναν. Ο ήλιος θεωρείται ένοχος για πολλά νοσήματα, κυρίως όμως για τον καρκίνο του δέρματος. Γι αυτό και είναι απαραίτητη τόσο η προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία όσο και η λογική έκθεση στον ήλιο, ώστε να μπορούμε να τον απολαύσουμε χωρίς κίνδυνο.
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε βάλει τον ήλιο στο εδώλιο του κατηγορουμένου και του προσάπτουμε πολλές και βαριές κατηγορίες... Τι συμβαίνει λοιπόν και έχουν γίνει οι χρυσαφένιες ακτίνες του τόσο επικίνδυνες; Γιατί προκαλούν τόσες πολλές βλάβες στο δέρμα και όχι μόνο; Η δράση του ήλιου -που χωρίς αυτόν δεν θα υπήρχε ζωή στον πλανήτη μας- στο δέρμα, ασκείται με τις υπεριώδεις ακτίνες B(UVB), η βλαβερή επίδραση των οποίων αυξάνεται λόγω της μείωσης του στρώματος του όζοντος στην ατμόσφαιρα. Όσο μεγαλώνει λοιπόν η τρύπα του όζοντος τόσο γίνονται πιο επικίνδυνες οι ακτίνες του ήλιου, αφού πλέον πέφτουν κατευθείαν «αφιλτράριστες» πάνω μας, με αποτέλεσμα η -χωρίς προστασία- έκθεσή μας σε αυτές να θεωρείται άκρως επικίνδυνη για την υγεία μας. Το μαύρισμα έχει πάψει προ πολλού να θεωρείται της μόδας, γιατί προέχει πλέον η υγεία μας, ενώ το αντηλιακό είναι απαραίτητο για να βγούμε ακόμα και... βόλτα «κάτω» από τον ήλιο. Ο δερματολόγος - αφροδισιολόγος Φώτης Νούλας, μας μιλάει για τις βλάβες που προκαλεί στο δέρμα μας η υπερβολική έκθεση στον ήλιο και πώς μπορούμε να προστατευθούμε.
1. Ηλιακό έγκαυμα
Πρόκειται για μια άμεση φωτοτραυματική αντίδραση η οποία οφείλεται κυρίως στις υπεριώδεις ακτίνες Β που απορροφώνται από το δέρμα και προκαλούν φωτοχημικές διαταραχές των κυττάρων. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης στον ήλιο, εμφανίζεται έντονο κοκκίνισμα στα ακάλυπτα μέρη του σώματος που συνοδεύεται από αίσθημα καψίματος και φαγούρα. Αν το πρόβλημα είναι έντονο, μπορεί να εμφανιστούν φυσαλίδες, καθώς και αδιαθεσία ή πυρετός. Για να ανακουφιστεί κάποιος από το ηλιακό έγκαυμα, θα πρέπει να τοποθετηθούν -σε ελαφρές περιπτώσεις- δροσερές υγρές κομπρέσες και να αποφευχθεί η έκθεση στον ήλιο. Επίσης, η χρήση ουδέτερων κρεμών μπορεί να βοηθήσει. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις, χρειάζεται η συμβολή του ειδικού, αφού είναι αναγκαία η χορήγηση κορτικοειδών από το στόμα, τα οποία μειώνουν την ένταση και τη διάρκεια των συμπτωμάτων.
2. Φωτοαλλεργικές και φωτοτοξικές αντιδράσεις
Πρόκειται για άλλη μια κατηγορία φωτοδερματοπαθειών (έτσι ονομάζονται όλα τα νοσήματα που προκαλούνται από τη βλαπτική επίδραση του ήλιου στο δέρμα). Για την εμφάνισή τους, εκτός από την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, χρειάζεται και η παρουσία κάποιας ουσίας που εφαρμόζεται τοπικά στο δέρμα ή λαμβάνεται συστηματικά. Οι αντιδράσεις αυτές μπορεί να εμφανίζονται άμεσα ή και αργότερα. Διάφορες ουσίες και φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν τέτοιου τύπου αντιδράσεις όπως αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη, ψυχοφάρμακα, φάρμακα που εφαρμόζονται τοπικά όπως κάποιες αλοιφές, αντισταμινικά κ.ά. Μπορεί επίσης να προκληθούν από καλλυντικά προϊόντα όπως είναι οι βαφές, το ρουζ, ουσίες σε σαπούνια, σαμπουάν, αποσμητικά, αντηλιακά με χημικά φίλτρα, κολόνιες κ.ά. Για την αντιμετώπιση των αντιδράσεων αυτών, εκτός από τα ανακουφιστικά μέτρα (υγρές κομπρέσες) και την απομάκρυνση της υπεύθυνης ουσίας, χρειάζεται η συνδρομή του ειδικού δερματολόγου.
3. Πολύμορφο εξάνθημα από φως
Πρόκειται για άλλη μια συχνή δερματοπάθεια, προσβάλλει πιο συχνά τις γυναίκες απ ό,τι τους άνδρες και εμφανίζεται με κόκκινες «πλάκες» που συνοδεύονται από φαγούρα κυρίως σε μέρη του σώματος που είναι εκτεθειμένα στο φως (μέτωπο, παλάμες, χέρια κ.ά.).
4. Επιδείνωση δερματοπαθειών
Η έκθεση στον ήλιο επιδεινώνει νοσήματα που προϋπάρχουν, όπως ερυθηματώδη λύκο, απλό έρπητα, ακμή κ.ά.
5. Φωτογήρανση
Δεν αμφισβητείται πλέον από κανέναν το ότι η μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο, εκτός των άλλων, πλήττει και την ομορφιά μας, αφού προκαλεί φωτογήρανση ή πρόωρη γήρανση του δέρματος. Η δημιουργία ρυτίδων και μελαγχρώσεων εμφανίζεται ανάλογα με τον τύπο του δέρματος και τη διάρκεια έκθεσης του ατόμου στον ήλιο. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι τα άτομα που εργάζονται στην ύπαιθρο έχουν πιο γερασμένο δέρμα, αφού η χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία βλάπτει το κολλαγόνο και τις ελαστικές ίνες.
6. Προκαρκινικές βλάβες
Είναι αναμφισβήτητη η συμμετοχή του ήλιου στη δημιουργία ορισμένων καρκινικών καταστάσεων όπως είναι οι ακτινικές υπερκερατώσεις. Πρόκειται για «τραχιές πλάκες» που εντοπίζονται κυρίως στο πρόσωπο και τα χέρια των ηλικιωμένων ατόμων. Παρατηρούνται συχνότερα στα ξανθά άτομα, ενώ μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν όσοι, λόγω της εργασίας τους, είναι αναγκασμένοι να εκτίθενται συχνά στον ήλιο. Επιπλέον, η φωτογήρανση εκτός από την αισθητική σημασία της, έχει και σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του δέρματος, διότι σημαίνει και μεγαλύτερη συχνότητα δερματικών καρκίνων όπως είναι τα επιθηλιώματα.
7. Καρκίνοι του δέρματος
Διακρίνονται σε βασικοκυτταρικούς καρκίνους, που ευτυχώς δεν κάνουν μεταστάσεις, αλλά προκαλούν τοπική καταστροφή (εμφανίζονται συνήθως στο πρόσωπο και στη μύτη), σε ακανθοκυτταρικούς (εμφανίζονται συνήθως στο κάτω χείλος) που εξελίσσονται με ταχύτητα και σε κακοήθη μελανώματα. Για την εμφάνιση του μελανώματος (η χειρότερη μορφή δερματικού καρκίνου), φαίνεται ειδικότερα ότι προδιαθέτει η αθροιστική έκθεση στον ήλιο και τα ηλιακά εγκαύματα κυρίως κατά τη νηπιακή και παιδική ηλικία. Άτομα «υψηλού κινδύνου» είναι επίσης όσοι έχουν πολλούς ή ασυνήθιστους / μεγάλους μελαγχρωματικούς σπίλους («ελιές») στο σώμα τους. Ο καρκίνος του δέρματος είναι από τους λίγους καρκίνους που αν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να θεραπευτεί 100%.
Πώς θα μαυρίσετε άφοβα
Είναι εύκολο να αναρωτηθεί κανείς πώς να βγει στον ήλιο με τόσους κινδύνους. Στο ερώτημα αυτό, μία είναι η απάντηση: Με φωτοπροστασία και με λογική έκθεση στον ήλιο. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το δέρμα αυτοπροστατεύεται, πρώτα απ όλα με την παραγωγή μελανίνης από τα μελανοκύτταρα, η οποία λειτουργεί ως φίλτρο προστασίας. Τα προφυλακτικά μέτρα που θα πρέπει να έχει κανείς υπόψη του είναι:
*Όχι στην υπερβολική έκθεση στον ήλιο σε ακίνητη θέση. Ο ήλιος είναι προτιμότερο να μας «βλέπει» στις φυσικές μας δραστηριότητες.
*Πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο από τις 11.00 το πρωί έως τις 4.00 το απόγευμα. Αυτές τις ώρες η πυκνότητα των υπεριωδών ακτινών είναι μεγαλύτερη.
*Η φωτοπροστασία σε άτομα που έχουν πρόβλημα με τον ήλιο είναι αναγκαία.
*Πρέπει να χρησιμοποιούν αντηλιακά με υψηλό δείκτη προστασίας, καπέλο και γυαλιά, ακόμα και όταν βρίσκονται στη σκιά.
*Τα ξανθά, και γενικά τα ανοιχτόχρωμα άτομα, επειδή δεν παράγουν εύκολα μελανίνη είναι εκτεθειμένα στα εγκαύματα και χρειάζονται πιο εντατική φωτοπροστασία.
*Δηλαδή τα άτομα που δεν μαυρίζουν ποτέ και έχουν φωτότυπο Ι και αυτά που μαυρίζουν λίγο και έχουν φωτότυπο ΙΙ, χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή κατά την έκθεση στον ήλιο σε σχέση με όσους μαυρίζουν εύκολα (φωτότυπος ΙΙΙ) ή γρήγορα (φωτότυπος ΙV).
*Οπωσδήποτε θα πρέπει να αποφεύγονται τα καλλυντικά ή οι κολόνιες στη θάλασσα, γιατί υπάρχει κίνδυνος φωτοδερματίτιδας.
Αντηλιακά: Ο οδηγός της σωστής επιλογής
Τα αντηλιακά είναι καλλυντικά προϊόντα που περιλαμβάνουν ουσιαστικά μια κρέμα ενυδατική, μέσα στην οποία ενσωματώνονται διάφορα φίλτρα που εμποδίζουν την ηλιακή ακτινοβολία να εισχωρήσει στην επιδερμίδα και να προκαλέσει διάφορες βλάβες. Η επιβλαβής δράση των ακτινών ασκείται μέσα από τις υπεριώδεις ακτίνες Α (UVA) και Β (UVB), γι αυτό τα αντηλιακά που κυκλοφορούν πρέπει να περιέχουν φίλτρα που προστατεύουν και από τις μορφές υπεριωδών ακτινών.
Δείκτης προστασίας (SΡF)
Όλα τα αντηλιακά φέρουν έναν αριθμό, ο οποίος αποκαλείται δείκτης προστασίας (SPF) και δηλώνει πόσες φορές παραπάνω μπορεί ένα άτομο να καθίσει στον ήλιο χωρίς προβλήματα, σε σχέση με τον χρόνο που θα του επιτρεπόταν χωρίς αντηλιακό. Δηλαδή για παράδειγμα, αν χωρίς προστασία θα παθαίναμε ηλιακό ερύθημα σε 10 λεπτά, με τη χρήση αντηλιακού με δείκτη προστασίας 30, ο χρόνος πολλαπλασιάζεται επί 30. Δηλαδή, θα κινδυνεύαμε να το πάθουμε σε 300.
Διαβάστε τις ετικέτες
Οι ενδείξεις πάνω στα προϊόντα αντηλιακής προστασίας είναι πολύ σημαντικές για την προστασία από τον ήλιο. Όμως δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι τα αντηλιακά προϊόντα πρέπει να αποτελούν ένα μόνο από μια σειρά μέτρων τα οποία είναι απαραίτητα για την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου. Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις-συστάσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα αντηλιακά πρέπει να έχουν ευρύ φάσμα προστασίας και κατά της UVA και κατά της UVB. Ο βαθμός προστασίας από τη UVA και UVB ακτινοβολία ορίζεται πλέον με την ένδειξη Ultra. Οι νέες ετικέτες πάνω στη συσκευασία είναι πλέον πιο σαφείς και καθόλου παραπλανητικές σε σχέση με το παρελθόν, αφού απαγορεύεται η αναγραφή όρων όπως «sunblockers» ή «ολική προστασία» (ότι δηλαδή παρέχουν 100% προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία ).
Προσέξτε...
*Βάλτε αντηλιακό 15-20 πριν εκτεθείτε στον ήλιο.
*Ανανεώστε το αντηλιακό κάθε 2-3 ώρες, γιατί η επαφή με το νερό της θάλασσας ή της πισίνας, η χρήση πετσέτας, ακόμα και ο ιδρώτας, το αφαιρούν.
*Μην ξεχνάτε να βάζετε αντηλιακό σε όλα τα ακάλυπτα μέρη του σώματος που εκτίθεται στον ήλιο, όπως τα χείλη, τα χέρια κ.ά.
*Για να προστατεύσουμε τα μάτια μας από τις επιπτώσεις της μακροχρόνιας έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, δεν διαθέτουμε άλλη ασπίδα προστασίας από τα γυαλιά ηλίου, τα οποία πλέον δεν είναι απλώς μόδα αλλά αναγκαιότητα...
«Οχι γυαλιά ηλίου από το πανέρι!»
Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνει εδώ και πολλά χρόνια στους καταναλωτές η Πανελλήνια Ένωση Οπτικών και Οπτομετρών και όχι άδικα, αφού τα ακατάλληλα γυαλιά ηλίου όχι μόνο δεν προστατεύουν αλλά προκαλούν και προβλήματα στην όραση!
Η προστασία των ματιών από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία είναι επιβεβλημένη γιατί μπορεί να προκαλέσει από μια απλή ελάττωση της οπτικής οξύτητας, μέχρι εμφάνιση καταρράκτη, εκφυλιστικές αλλοιώσεις στον αμφιβληστροειδή, εγκαύματα στα βλέφαρα και άλλες παρενέργειες.
Λόγω των αυξημένων κινδύνων για την υγεία των ματιών μας από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, η χρήση γυαλιών 100% απορροφητικών στην υπεριώδη ακτινοβολία UV είναι πλέον επιβεβλημένη.
Ένας φακός ηλίου καλής ποιότητας πρέπει:
*Να είναι 100% απορροφητικός στην ηλιακή ακτινοβολία και να είναι τόσο σκουρόχρωμος όσο χρειάζεται για να παρέχει την απαραίτητη διαφάνεια.
*Η σκουρότητα ή το χρώμα του φακού δεν ενισχύει την απορρόφηση αλλά μειώνει το θάμβος της ηλιοφάνειας που εμποδίζει τη διαύγεια της όρασης, κάνοντάς την πιο άνετη.
*Η απορρόφηση γίνεται από τη φύση του υλικού και την επεξεργασία στην οποία έχει υποστεί για οφθαλμική χρήση.
*Να είναι σωστά οπτικά επεξεργασμένος, ομοιογενής και αναλλοίωτος στις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντος, ενώ δεν πρέπει να προκαλεί αλλοιώσεις και παραμορφώσεις στην όραση.
*Να παρέχει ασφάλεια στους κινδύνους ατυχημάτων, δηλαδή η αντοχή του να ανταποκρίνεται στις διεθνείς προδιαγραφές.
*Υπάρχουν γυαλιά ηλίου με πολωτικούς φακούς, οι οποίοι περιορίζουν το θάμπωμα που προκαλείται από την ανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας σε επιφάνειες όπως το χιόνι στο βουνό ή το νερό στη θάλασσα, καθώς και φακοί με αντανακλαστικές επιστρώσεις στην εσωτερική τους επιφάνεια, οι οποίες αυξάνουν τη διαύγεια του φακού και ταυτόχρονα μειώνουν τις ενοχλητικές ανακλάσεις του φωτός, προσφέροντας έτσι μεγαλύτερη άνεση στην όραση.
*Φυσικά υπάρχουν φακοί από όλα τα υλικά όπως κρύσταλλο, οργανικό, polycarbonate.
Σκελετός: σωστή επιλογή
Ένας καλός σκελετός δεν πρέπει να έχει κατασκευαστεί από κράματα μετάλλων -όπως για παράδειγμα το νικέλιο- και συνθετικά υλικά, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αλλεργίες ή άλλα δερματικά προβλήματα.
Ο σκελετός πρέπει να είναι κατασκευασμένος από ελαφριά και ανθεκτικά υλικά ώστε να μειωθούν οι ενοχλήσεις από το βάρος αλλά και οι κίνδυνοι τραυματισμών σε ενδεχόμενο ατύχημα.
Προσοχή στα παιδιά
Οι γονείς θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν επιλέγουν γυαλιά ηλίου για τα παιδιά τους και φυσικά θα πρέπει να τα αγοράζουν μόνο από τα καταστήματα οπτικών για να μη βάλουν σε κίνδυνο την υγεία των ματιών τους.
Απαραίτητα στοιχεία για την επιλογή του σκελετού είναι το πολύ μικρό βάρος, η ελαστικότητα, η ανθεκτικότητα και η σωστή εφαρμογή. Το ίδιο ισχύει και για τους φακούς που πρέπει να είναι εξίσου ανθεκτικοί και με μικρό βάρος, ενώ φυσικά οφείλουν να καλύπτουν όλες τις προδιαγραφές προστασίας που προαναφέρθηκαν.
Λίτσα Τριανταφυλλοπούλου
