Η αυθεντική αυτή Αναπαράσταση της πιο συγκλονιστικής δίκης στην ιστορία του πολιτισμού, στην ίδια ακριβώς γλώσσα που μιλούσε ο Σωκράτης, κάνουν την παρακολούθηση της για τους θεατές, μια μοναδική βιωματική εμπειρία, έχοντας την αίσθηση ότι ζουν μέσα στην πραγματική ατμόσφαιρα εκείνης της μέρας της δίκης, κι όπου ο Σωκράτης και ο Μέλητος ενσαρκώνονται μπροστά τους ζωντανά. Ο Δήμος Αβδελιώδης μάς μίλησε για την παράστασή του αυτή και για την επιλογή του να ακουστεί επί σκηνής η αρχαία Ελληνική γλώσσα.
Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση αυτή.
Είναι η παράσταση που εγκαινιάζει κατ’ αρχάς μια εντελώς νέα πρόταση στον τρόπο της εκφοράς της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, που συγκίνησε άμεσα το κοινό κάθε παιδείας, παντού όπου παρουσιάσθηκε, όχι μόνο για το καθηλωτικό άκουσμα της φωνής του Σωκράτη από τον Βασίλη Καραμπούλα, αλλά κυρίως για τις συγκλονιστικές απαντήσεις του μεγάλου φιλοσόφου στα πιο σοβαρά ερωτήματα που μας απασχολούν στο σήμερα, έτσι καθώς παρακολουθούμε την εξέλιξη της αγωνιώδους αυτής δικαστικής διαδικασίας, όπως ένα αμιγώς σύγχρονο πολιτικό ντοκυμαντέρ.
Είναι αλήθεια επίκαιρο σήμερα αυτό το ‘ντοκουμέντο’ του Πλάτωνα; Το θέμα της αυτογνωσίας που για πρώτη φορά ενεργοποιεί ο Σωκράτης, σαν την μοναδική ασφαλή πυξίδα που ρυθμίζει τις σχέσεις με τον εαυτό μας και με τους άλλους, άρα και την εξέλιξη και την ποιότητα του ανθρώπινου πολιτισμού, είναι επίκαιρο όσο ποτέ, αν αναλογισθούμε πως αν δεν γίνει ριζική στροφή στις αντιλήψεις που είχαμε μέχρι σήμερα, ο πλανήτης κινδυνεύει για ένα μονάχα λόγο: από τον λάθος τρόπο που έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε και να δρούμε και ατομικά και συλλογικά.
Πώς οδηγηθήκατε στην επιλογή να διατηρήσετε τη γλώσσα των αρχαίων ελληνικών στο κείμενο και δεν προτιμήσατε κάποια μετάφραση;
Αυτό που νιώθουμε κατά τη διάρκεια μιας παράστασης, δεν προκαλείται ακριβώς από το άκουσμα των λέξεων, αλλά από τον τρόπο που θα ειπωθούν αυτές οι λέξεις. Κάθε διαφορετική ηχητική επιλογή του τρόπου που θα ειπωθούν αυτές οι λέξεις, μας δίνει ένα διαφορετικό έργο κι έναν διαφορετικό Σωκράτη. Πόσο μάλλον όταν το ακούσουμε από μια μετάφραση που είναι μια εντελώς νέα δομή. Μια μετάφραση του έργου, όσο πιστή κι αν είναι, ποτέ δεν θα μας αποκαλύψει το τι ακριβώς εννοούσε και το τι ακριβώς ένιωθε ο Σωκράτης την ώρα της απολογίας του.
Πόσο «ζωντανά» αποδεικνύονται τελικά τα αρχαία Ελληνικά;
Κάθε γλώσσα, σαν φορέας νοήματος, γίνεται ζωντανή ή μένει αδιάφορη, ανάλογα με τον τρόπο που τη χειρίζεται κάποιος. Δεν θα είχε γίνει πραγματικότητα να ακούγεται ζωντανή η αρχαία ελληνική, αν δεν είχα βασισθεί στη μέθοδό μου, για τη φωνητική ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων.
Πόσο εύκολα σήμερα θα έπινε κάποιος πολιτικός το...κώνειο;
Αν υποθέσουμε ότι το σημερινό ‘κώνειο’ είναι η παραίτηση ενός προσώπου από μια θέση εξουσίας - σαν έμπρακτης ομολογίας της αδυναμίας του ή της παράλειψης του, να υπερασπίσει ή να προαγάγει το δημόσιο συμφέρον-, και αν αυτή η παραίτηση, όχι μόνο δεν ‘συνηθίζεται’ στους ποικίλους θεσμούς μας αλλά και δεν υπάρχει ούτε ως δείγμα στα ανώτατα στρώματα της εξουσίας, όταν μάλιστα υπήρξαν σοβαρά ολισθήματα που υποθήκευσαν το μέλλον και τις ζωές όλων, τότε διαπιστώνει κανείς τo επίπεδο του πολιτικού και κοινωνικού μας πολιτισμού και πόση μεγάλη ανάγκη υπάρχει να οικοδομήσουμε εξ αρχής, την παιδεία, και την μεταξύ μας εμπιστοσύνη και τον σεβασμό, αξίες που αν δεν υπάρχουν μέσα στον καθημερινό μας βίο, δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αποδέσμευσης από την κρίση και τον αυτοκτονικό θάνατο.
Θεωρείτε ανάγκη να επιστρέψουμε στα κλασικά αυτά αρχαία κείμενα;
Είναι γεγονός πως όταν βρισκόμαστε σε αδιέξοδα, επιστρέφουμε πάντα στις πρωταρχικές πηγές της γνώσης και των αξιών, για να μπορέσουμε να ξαναβρούμε τον ‘Μίτο’ και να επαναπροσδιορίσουμε την οντότητά μας και την πορεία μας, με τις απαραίτητες και αναγκαίες προσθαφαιρέσεις που απαιτούνται, μέσα από τις σύγχρονες νέες αποκαλύψεις και την ιστορική εμπειρία που εν τω μεταξύ αποκομίσαμε.
Ποια η γνώμη σας σχετικά με τις απόψεις διαφόρων πολιτικών πως τα αρχαία είναι «άχρηστα» και την αποδυνάμωση του μαθήματος στις τάξεις του Γυμνασίου;
Η τραυματική εμπειρία που είχαμε όλοι διαχρονικά από την διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στα σχολεία μας, έχει δημιουργήσει σχεδόν σε όλους, την αντίληψη πως φταίει η ίδια η αρχαία γλώσσα, ενώ αυτό που δημιούργησε αυτή την απέχθεια στα αρχαία, είναι ο τρόπος που τα διδαχθήκαμε και τα διδάξαμε, χωρίς καμιά στρατηγική αφομοίωσης της διάνοιας και του χρηστικού και ρεαλιστικού χαρακτήρα των επίλεκτων αριστουργηματικών αρχαίων κειμένων αλλά σχεδόν σαν τιμωρίας και υποταγής στους κανόνες του Συντακτικού και της Γραμματικής. Όμως για να φανεί πόσο απερίσκεπτο είναι να θεωρεί κανείς άχρηστα τα αρχαία ελληνικά, θα αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα από τα πολλά, που πρόσφατα εντόπισα στο πόνημα ενός φίλου, αναλύοντας τη λέξη φθόνος. Ποτέ δεν θα μπορέσει κανείς να καταλάβει τόσο πειστικά κι από κανένα ψυχολόγο, τη σημασία της λέξης φθόνος, όσο από την αναζήτηση της ετυμολογίας της ίδιας της λέξης, η οποία προέρχεται από το αρχαίο ρήμα φθίω & φθίνω=αφανίζομαι, εξασθενώ∙ οπότε σημαίνει, ότι αν έχω φθόνο για κάποιον, εγώ ο ίδιος πρώτα εξασθενώ και αφανίζομαι. Εγώ χάνω τη δύναμή μου, και όχι αυτός που θα ήθελα να το πάθει. Ένα δωρεάν μάθημα δηλαδή αυτογνωσίας και αυτοθεραπείας.
Εκποιώντας λοιπόν κανείς από άγνοια ένα απόλυτα οργανικό μέρος της μητρικής μας γλώσσας, όπως είναι τα αρχαία ελληνικά, εκποιεί και παραπετά τα πιο πολύτιμα και αναντικατάστατα, πνευματικά του όπλα. Γιατί η υψηλού επιπέδου αυτή εργαλειοθήκη της αρχαίας γλώσσας δεν αφορά τη φιλολογία αλλά όλες ριζικά τις επιστήμες και κυρίως την αυτοτελή και ολοκληρωμένη συγκρότηση της ύπαρξής μας, σαν προσώπου και σαν μέλους της κοινωνίας. Επιβάλλεται λοιπόν εκ των πραγμάτων η ελληνική γλώσσα να διδάσκεται από τα νηπιαγωγεία έως τα πανεπιστήμια σαν μία, ενιαία και αδιαίρετη γλώσσα, που βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη από την αρχαιότητα μέχρι τώρα. Μια τέτοια προμελετημένη και προσχεδιασμένη σε εθνικό επίπεδο νέα οπτικοακουστική επένδυση για την παιδεία, θα ανταποδώσει άμεσα στους εκπαιδευτικούς αλλά και στους μαθητές, τον αυτοσεβασμό, την αυτοεκτίμηση και τις λογικές βάσεις για τη ορθή διαχείριση της πραγματικότητας με αποτέλεσμα το άμεσο πέρασμα στη δημιουργική ανασυγκρότηση και την αποδέσμευση από τη σύγχυση που προκαλεί η άσκοπη πολυμάθεια, καθώς κι από την παθολογική αδράνεια και την κόπωση, που προκαλεί ο φόρτος και το πλήθος από τις άχρηστες και τις ανεφάρμοστες πληροφορίες των μαθημάτων. Κανείς μας δεν μπορεί και δε θέλει να αφομοιώσει κάτι, για το οποίο είναι πεισμένος εσωτερικά, ότι δεν του προσφέρει τις πληροφορίες εκείνες, που θα μπορούσαν να τον βοηθήσουν να υπερασπίσει είτε τον εαυτό του και τους αγαπημένους του, είτε τη δουλειά του.
Τα μελλοντικά σας σχέδια;
Τα άμεσα είναι η παρουσίαση 2 ακόμη νέων παραστάσεων, στο θέατρο της ΑΣΚΤ. Τον Φεβρουάριο η ‘ΕΛΕΝΗ’ του Γιάννη Ρίτσου, με την Βερονίκη Αργέντζη, και τον Μάρτιο,’ΤΟ ΜΟΝΟΝ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΤΑΞΕΙΔΙΟΝ, του Γεωργίου Βιζυηνού, με την Ιωάννα Παππά.
Γεωργία Οικονόμου
[email protected]
