«Αυτή η ιστορία παραλίγο να μην ειπωθεί ποτέ. Αξίζει ωστόσο να εξυμνηθεί» αναφέρουν λακωνικά οι τίτλοι στην αρχή της ταινίας, και το ίδιο θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς για το ίδιο το φιλμ, αν αναλογιστούμε πόσο δυσθεώρητο υπήρξε μέχρι σήμερα. Είναι σχεδόν μάταιο να προσπαθήσει να περιγράψει κανείς τη λαβυρινθώδη, αφαιρετική πλοκή της επικής «Marketa Lazarová», που γεννήθηκε στην Τσεχία, έξω από τα όρια του τότε μεσουρανούντος Νέου Κύματος. Παρά την εξουθενωτική εμμονή του Βλάτσιλ στην άραχλη ανασύσταση του Μεσαίωνα (για χάρη της οποίας μελέτησε εξονυχιστικά διάφορες ιστορικές πηγές και ανάγκασε τους ηθοποιούς να ζουν στις ίδιες αντίξοες συνθήκες που περιγράφονται στην ταινία για τα δύο χρόνια που κράτησαν τα γυρίσματα!), ο ρεαλισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση και ταυτόχρονα πλήρη αρμονία με τις σχεδόν αβάν-γκαρντ τεχνικές που επιστρατεύει.

Εικονογραφώντας έναν κυκλώνα συνεχών αντιπαραθέσεων ανάμεσα στο χριστιανισμό και τον παγανισμό, το καθήκον και τις προσωπικές επιλογές, την επιβίωση και τα στοιχεία της φύσης, τις αρχές και το νόμο του ισχυρού, ο Βλάτσιλ εναλλάσσει απροειδοποίητα point of view στην αεικίνητη κινηματογράφησή του και εξισώνει ανθρώπους και κτήνη, για να κατασκευάσει έναν σύμπαν εχθρικό, ονειρικό, όσο και προσγειωμένο σε μια εφιαλτική πραγματικότητα, που δεν μπορεί παρά να αφήσει άναυδο τον ανύποπτο θεατή.

Μέσα από τα άψογα δομημένα, ασπρόμαυρα κάδρα του που ελίσσονται με παραισθητικές παρενέργειες ανάμεσα στο παρόν, το παρελθόν και το φαντασιακό, ο σκηνοθέτης αιχμαλώτισε την άγρια ομορφιά της εποχής όσο κανείς άλλος. Αιμομιξία, ακρωτηριασμοί, βιασμοί και αιματηρές συμπλοκές απαρτίζουν έναν κόσμο όπου κυριαρχεί το χάος και όπου η σχεδόν άλαλη ηρωίδα του τίτλου αποτελεί ίσως το μοναδικό θραύσμα αθωότητας. Κι αν ο Θεός μνημονεύεται συχνά από τους δεκάδες χαρακτήρες, οι πράξεις τους καμία σχέση δεν έχουν με τη θεϊκή βούληση.

Αντίθετα, το αταξινόμητο δημιούργημα του Βλάτσιλ μοιάζει περισσότερο πλημμυρισμένο από έναν πρωτόγονο μυστικισμό, που χρωστάει πολλά αλλά δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις καλύτερες στιγμές πολύ πιο διάσημων εικονοκλαστών συναδέλφων του, όπως ο Ταρκόφσκι, ο Παρατζάνοφ, ο Κουροσάουα και ο Αϊζενστάιν. Οι εικόνες του είναι τόσο επιβλητικές που σχεδόν δεν χρειάζονται τα λόγια και την πλήρη κατανόηση του γενικότερου πλαισίου και της ενίοτε ανεξιχνίαστης δομής για να παραδοθείς άνευ όρων και να συνειδητοποιήσεις με δέος ότι η ιστορία του σινεμά κρύβει ακόμη αρκετά αφανή αριστουργήματα.