Είναι σίγουρα ένα από τα καλύτερα «πολιτικά θρίλερ» των τελευταίων χρόνων, αν και ο όρος μυρίζει λίγο ναφθαλίνη και μάλλον αδικεί την ταινία. Πού, δηλαδή, πέφτει το βάρος; Στο πολιτικό ή στο θρίλερ;
Στις αρχές της δεκαετίας του 80, το Βερολίνο είναι ακόμη κομμένο στα δυο και η πανίσχυρη μυστική αστυνομία Στάζι έχει δημιουργήσει ένα τέλειο παρακράτος τρόμου και χαφιεδισμού. Αρχή της: κανείς δεν είναι αθώος κι ως εκ τούτου οι πάντες μπορούν να ομολογήσουν με τη βοήθεια ειδικών βασανιστηρίων και εφιαλτικών τρόπων παρακολούθησης- ε, δεν είναι τυχαίο ότι στα περιβόητα αρχεία της Στάζι βρέθηκε ο οχετός των παρανομιών όλης της Ευρώπης!
Απόλυτα αφοσιωμένο γρανάζι αυτής της μηχανής είναι ο κεντρικός ήρωας. Μοναχικός, αγέλαστος, σκοτεινός, αδίστακτος. Ο Ούλριχ Μούε τον ερμηνεύει με τέτοια ανατριχιαστική ακρίβεια, ώστε σε κάνει να τρομάζεις. Θα μπορούσε να ήταν η οσκαρική ερμηνεία της χρονιάς, αν η ταινία ήταν αγγλόφωνη.
Αυτό είναι το πολιτικό στοιχείο της υπόθεσης. Το θρίλερ αρχίζει να στήνεται όταν αυτός ο πράκτορας αναλαμβάνει να παρακολουθήσει έναν διάσημο θεατρικό συγγραφέα της εποχής. Ο λόγος, αρχικά, δεν είναι διόλου πολιτικός: Ενας υπουργός του καθεστώτος έχει γοητευτεί από τη σύντροφο του συγγραφέα, διάσημη ηθοποιό. Η Μαρτίνα Γκέντεκ, φιλοξενούμενη του φετινού φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας Conn-x, ξέρει πώς ακριβώς πρέπει να μπει στην ουσία του ρόλου και να αναδείξει από την πλοκή το στοιχείο της προδοσίας- τόσο γνώριμης σε εποχές που η αξιοπρέπεια καταρρακώνεται.
Ενα πολύπλοκο σύστημα «κοριών» μπαίνει τότε σε λειτουργία, οι δυο θεατράνθρωποι παρακολουθούνται μέρα και νύχτα και ο πράκτορας εισβάλλει στις ιδιωτικές τους στιγμές. Η ατμόσφαιρα έχει γίνει πια ζοφερή και οι ήρωες υπερβαίνουν το συμβολισμό τους για να γίνουν άτομα-θύματα του ίδιου του παραλογισμού.
Αυτός ο παραλογισμός, όμως, έχει διπλή υπόσταση κι ο σκηνοθέτης, αδιαφορώντας για την εύκολη καταγγελία, παίζει με το δράμα του κεντρικού του ήρωα. Θύτης αρχικά, βασανιστής και δήμιος της ευτυχίας των άλλων, γίνεται θύμα του συστήματος που υπηρετεί, καταδικασμένος στην αφάνεια και την αποξένωση. Είναι ο άνθρωπος που ζει τις «ζωές των άλλων», ο ανώνυμος ωτακουστής των ερωτικών τους περιπτύξεων, ο μάρτυρας της απιστίας τους, ο εξόριστος από τη χώρα της αληθινής ζωής. Είναι τραγικός σαν ήρωας αρχαίου δράματος, πιόνι και σωτήρας ταυτόχρονα. Ενας ρόλος πλήρης, στιβαρός και πολύπλοκος, γραμμένος στις διακυμάνσεις του ασήμαντου.
Συναρπαστικό κινηματογραφικά και αποκαλυπτικό πολιτικά σαν ταινία του Γαβρά, το Οι Ζωές Των Αλλων θα μπορούσε να ιδωθεί ως flip side του Good Bye, Lenin!. Το ιστορικό πλαίσιο είναι παρόμοιο, ενώ η κωμικότητα αντικαθίσταται εδώ με την αγωνία του θρίλερ. Η τεράστια εμπορική επιτυχία και των δυο ταινιών δείχνει την ανάγκη των Γερμανών να σχολιάσουν και να κρίνουν το παρελθόν τους. Είναι κι αυτό μια γερμανική αρετή: η αποτίναξη της ενοχής του ber alles.
ΟΡΕΣΤΗΣ ΑΝΔΡΕΑΔΑΚΗΣ
