Συνέντευξη στον Μανώλη Κρανάκη

Η Village Voice τον είχε περιγράψει ιδανικά ως τον «Μπέργκμαν του σλάπστικ». Οχι μόνο λόγω Σουηδίας αλλά και γιατί ο Ρόι Αντερσον «φωτογραφίζει» την ανθρώπινη ζωή με την ίδια εξονυχιστική ακρίβεια και το ίδιο βασανιστικό χιούμορ που χαρακτήριζε τις ταινίες του Ινγκμαρ Μπέργκμαν. Με το «Εσείς Οι Ζωντανοί» επιστρέφει ακριβώς εκεί που γνωρίζει καλύτερα: στο υπέροχο μα τελείως ακατανόητο ανθρώπινο σύμπαν. Για να το κάνει ταινία.

Μετά το τέλος της προβολής του «Εσείς Οι Ζωντανοί» στην Εβδομάδα Κριτικής του Φεστιβάλ Καννών το χειροκρότημα που επιφύλασσαν στην καινούργια ταινία του Ρόι Αντερσον οι θεατές της γεμάτης αίθουσας έδειχνε να μην τελειώνει ποτέ. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να εκφράσεις την αποδοχή και την αγάπη σου σε κάτι που μόλις έχεις δει, αλλά που είναι δύσκολο να περιγράψεις με συμβατικές έννοιες τι ακριβώς ήταν. Το σινεμά του Ρόι Αντερσον είναι αστείο μα και βαθιά μελαγχολικό, είναι πολύχρωμο μα και με κάποιον περίεργο τρόπο μονόχρωμο, βαθιά φιλοσοφημένο μα και ανάλαφρο σαν ένα κομμάτι καθημερινής αληθινής ζωής, εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο μα τελικά πιο αυθεντικό από οτιδήποτε «ρεαλιστικό» μπορείς να συναντήσεις εκεί έξω... %PHOTO1RIGHT%

«Αν παρατηρήσετε καλά δεν υπάρχουν καθόλου σκιές σε όλους τους χώρους της ταινίας. Φτιάξαμε περίπου 50 διαφορετικά σκηνικά και τόσο μεγάλα ώστε να μπορούμε εύκολα να μετακινηθούμε μέσα στο χώρο. Με ενδιαφέρει η έννοια του τεχνητού. Και με ενδιαφέρει να μην αντιλαμβάνεσαι βλέποντας την ταινία κάποιον συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο. Νομίζω ότι μόνο μέσα από κάτι τεχνητό μπορείς να πετύχεις την απόλυτη απλότητα».

Σαν μία δεύτερη πράξη πάνω στο ίδιο (ανθρώπινο) δράμα, το «Εσείς Οι Ζωντανοί» μοιάζει να συνεχίζει από εκεί που σταμάτησαν τα «Τραγούδια Από Τον Δεύτερο Οροφο», η προηγούμενη ταινία του Αντερσον του 2000 και αυτή που τον έκανε παγκοσμίως πιο γνωστό από έναν ιδιόρρυθμο Σουηδό σκηνοθέτη που κάποτε είχε αφήσει το σημάδι του στην ευρωπαϊκή πρωτοπορία με το ντεμπούτο του «Α Swedish Love Story» του 1970. Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια, τρεις ταινίες μεγάλου μήκους, βραβεία στα μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου, δύο μικρού μήκους, η ίδρυση του Studio 24 (ενός πολυχώρου δημιουργίας, παραγωγής και διανομής, ιδιοκτησίας του Αντερσον στο κέντρο της Στοκχόλμης), δύο βιβλία και περισσότερες από 400 πολυβραβευμένες διαφημίσεις.

«Οι διαφημίσεις με βοηθάνε να γίνω τεχνικά καλύτερος. Δεν ντρέπομαι καθόλου γιαυτές εκτός ίσως από τέσσερις που έκανα πολύ παλιά, και κυρίως τις αντιμετωπίζω με την ίδια σοβαρότητα που αντιμετωπίζω τις ταινίες μου. Δεν θέλω ποτέ να κάνω κακή δουλειά. Αντίθετα είμαι υπερήφανος γι αυτές. Και το κυριότερο δεν τις αναζητώ ποτέ εγώ. Συνήθως μου τις ζητάνε και είμαι πολύ ευγενικός. Είτε τις δέχομαι είτε τις απορρίπτω».

Αντίθετα όμως με κάθε πιθανή καταναλωτική υστερία, τίποτα στο σινεμά του Αντερσον δεν είναι αναλώσιμο, τίποτα δεν είναι απλά αυτό που φαίνεται και τίποτα δεν θα πρόδιδε ποτέ ότι οι επιρροές του είναι ο Βιτόριο Ντε Σίκα του «Κλέφτη Των Ποδηλάτων» ή το τσέχικο νέο κύμα που ανάμεσα σε άλλα ο ίδιος υποστηρίζει ότι αγαπά.

«Μία ταινία που δείχνει ότι κάποιος που κυνηγάει έναν κλέφτη γίνεται ο ίδιος κλέφτης, δεν μπορεί παρά να είναι μία από τις πιο ουμανιστικές ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ. Μία από τις πιο σημαντικές ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ. Μου αρέσουν οι ταινίες που είναι τρομακτικές, που σου ανοίγουν τα μάτια, που ταυτόχρονα με το θέμα που πραγματεύονται είναι πολιτικές. Μου αρέσει ο Μπουνιουέλ, η Βιριδιάνα είναι μία τέτοια ταινία. Μια πολύ έξυπνη ταινία. Αλλά και άλλες ταινίες του Μπουνιουέλ όπως η χρήση των ονείρων στη Διακριτική Γοητεία Της Μπουρζουαζίας. Και άλλη μία, όχι τόσο πολιτική αλλά πανέμορφη, το Μπάρι Λίντον του Στάνλεϊ Κιούμπρικ». %PHOTO2LEFT%

Το «Εσείς Οι Ζωντανοί» ονομάστηκε έτσι από έναν στίχο του Γκέτε και δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία ακόμη παραβολή για την εγγενή αδυναμία του ανθρώπου να καταλάβει τον εαυτό του και να αντιληφθεί επιτέλους τις πραγματικές του διαστάσεις μέσα στον χώρο που λέγεται ζωή.

«Οι άνθρωπος είναι αδύναμο ον. Δεν είμαστε τόσο δυνατοί όσο θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε. Καθημερινά εξευτελιζόμαστε από το οτιδήποτε, λυγίζουμε κάτω από το βάρος των ίδιων μας των εαυτών. Η ζωή είναι τόσο μπερδεμένη που δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να την αντιμετωπίσεις εκτός από το χιούμορ. Το Εσείς Οι Ζωντανοί, όμως είναι και μία κραυγή οργής, απελπισίας απέναντι σε όλους όσους επιμένουν να καταστρέφουν το οτιδήποτε ωραίο υπάρχει μέσα μας. Κανένας αχόρταγος άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να είναι ευτυχισμένος. Μέσα από αυτήν την ταινία θέλω επιτέλους να ρωτήσω τους ανθρώπους Γιατί είστε τόσο λίγο γενναιόδωροι απέναντι στους άλλους και κυρίως απέναντι στον εαυτό σας;».

Σαν ένας φιλόσοφος που του έχει ανατεθεί η δημιουργία ενός art project, αυτό που παραδίδει τελικά είναι η πιο σοφιστικέ εκδοχή της σύγχρονης κινηματογραφικής κωμωδίας. Στην οποία πρωταγωνιστούν δύστροπα αυτοκίνητα, σπίτια που ταξιδεύουν, μπαρ με παράξενους κανόνες λειτουργίας, παγκάκια εν αναμονή πελατών και κυρίως η ευφυϊα της απλότητας. Και όλα αυτά σε έναν άρρηκτο συνδυασμό με μεγάλα στατικά πλάνα, ένα φως στα όρια του νατουραλισμού και το πιο έντονο κοντράστ που συναντάει κανείς ανάμεσα σε πρόσωπα και εκφράσεις.

«Μόνο μέσα από την απλότητα, μέσα από το αφηρημένο μπορείς να είσαι απόλυτα καθαρός. Μου αρέσει να τοποθετώ τους ανθρώπους μέσα στους φυσικούς τους χώρους και να τους παρατηρώ. Να βλέπω τις αντιδράσεις τους. Οι άνθρωποι είναι κατά βάση ίδιοι. Κλαίμε και γελάμε για τους ίδιους λόγους. Δεν διαφέρουμε τόσο όσο νομίζουμε. Η φυσιολογία και η ψυχολογία των ανθρώπων είναι κατά βάση κοινή».

Και σαν άλλος Μπέργκμαν να τους δίνει τη μοναδική τους ευκαιρία να ακουστούν, να αντιδράσουν, να παίξουν δυνατά την κιθάρα τους σε μία υπαίθρια συναυλία, σε μία από τις καλύτερες σκηνές που θα δει κανείς τη φετινή χρονιά. Αυτή που τον φέρνει να αφήνει πίσω του τις μεταφυσικές ανησυχίες και τον παγωμένο κυνισμό που πρωταγωνιστούσαν στα «Τραγούδια Από Τον Δεύτερο Οροφο» και να στρέφεται οριστικά προς την άλλη μεγάλη αναζήτηση: την αγάπη.

«Είναι απλοϊκό να πιστέψει κανείς πως η αγάπη είναι το παν. Η λύση για την ευτυχία δεν είναι να είσαι ερωτευμένος ή να είσαι σε μία σχέση. Φυσικά και είναι πολύ καλό πράγμα. Αλλά δεν είναι σε καμία περίπτωση αυτό στο οποίο θα πρέπει να εναποθέσουμε όλες μας τις ελπίδες... Αυτό που μάλλον έχει σημασία είναι να μπορείς να σεβαστείς τον άνθρωπο. Να μπορέσεις να τον ακούσεις. Η Τέχνη πρέπει να είναι ουμανιστική. Αυτός είναι ο σκοπός της ύπαρξης της. Και ελπίζω αυτή η ταινία να μπορέσει να γίνει ένας καθρέφτης μέσα από τον οποίο ο καθένας θα μπορέσει να δει την πραγματικότητα. Ενας καθρέφτης που μέσα από το γυαλί του θα μπορέσεις να δεις τα πράγματα πιο καθαρά...».

10 πράγματα που (δεν) γνωρίζετε για τον Ρόι Αντερσον

1. Γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου του 1943 στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας.

2. Η πρώτη του ταινία, το «Α Swedish Love Story» τον καθιέρωσε αμέσως στο προσκήνιο, με την πολυβραβευμένη του συμμετοχή στο Φεστιβάλ του Βερολίνου.

3. Δουλεύει πάντοτε με ερασιτέχνες ηθοποιούς που τους ανακαλύπτει στο δρόμο ή σε οργανωμένα casting. Η φιλοσοφία του είναι πως «ο καθένας μπορεί να είναι ηθοποιός».

4. Η δεύτερη ταινία του, το «Giliap» του 1975 υπήρξε μία κριτική και εισπρακτική αποτυχία. Ο προϋπολογισμός της ταινίας ξεπέρασε κατά πολύ το αρχικό σχέδιο και το post production καθυστέρησε τόσο ώστε να φέρει τον Αντερσον σε καλλιτεχνικό και προσωπικό τέλμα.

5. Το 1987 σκηνοθέτησε μία μικρού μήκους ταινία με τίτλο «Something Has Ηappened» σε συνεργασία με το Σουηδικό Συμβούλιο Υγείας. Η ταινία προοριζόταν να λειτουργήσει ως μία δημόσια αναγγελία γύρω από τον ιό του AIDS, αλλά ακυρώθηκε λίγο πριν ολοκληρωθεί εξαιτίας της πολύ σκοτεινής και προκλητικής εικονογράφησής της από τον Αντερσον. Η επίσημη αιτιολογία ήταν ότι είναι «πολύ σκοτεινή για το θέμα της». Προβλήθηκε τελικά για πρώτη φορά επίσημα το 1993.

6. Η τρίτη του ταινία, το «Τραγούδια Από Τον Δεύτερο Οροφο» απέσπασε το βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών το 2000. Αποτελείται από 46 μονοπλάνα.

7. Μετά το «Giliap» του 1975, ο Αντερσον απουσίασε από τον κινηματογράφο για 25 ολόκληρα χρόνια (με εξαίρεση τις δύο ταινίες μικρού μήκους που γύρισε). Θα επέστρεφε το 2000 με τα «Τραγούδια Από Τον Δεύτερο Οροφο».

8.Το 1991 σκηνοθέτησε ακόμη μία ταινία μικρού μήκους, το «World Of Glory» η οποία απέσπασε το βραβείο του Canal Plus αλλά και το βραβείο στο αναγνωρισμένο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους της Clermont-Ferrand. Η ταινία ανήκει σήμερα στις δέκα καλύτερες ταινίες μικρού μήκους όλων των εποχών από το φεστιβάλ.

9. Για το «Εσείς Οι Ζωντανοί» χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 62.342 μέτρα φιλμ, 50 σκηνικά, 58.450 μέτρα κολλητικής ταινίας, 227.5 λίτρα στόκου, 3.948 λίτρα μπογιάς, 38.815 μέτρα ξύλινης σανίδας, 26.200 βίδες και 103.680 εργατοώρες.

10. Το επίσημο site του Ροι Αντερσον (και ταυτόχρονα της εταιρείας του με τίτλο Studio 24) είναι το www.royandersson.com στο οποίο μπορείτε να μάθετε τα πάντα για τις ταινιές, τα βιβλία και τα διαφημιστικά του Αντερσον.