Οι τοίχοι ενός κτιρίου είναι τα δομικά στοιχεία που του δίνουν χρώμα και χαρακτήρα. Η επιλογή των υλικών, που θα καθορίσουν τον όγκο, το χρώμα, την πλαστικότητα και τη συνολική φυσιογνωμία του κτιρίου, εξαρτάται από τις κατασκευαστικές λύσεις που προτείνονται από τον αρχιτέκτονα και το μηχανικό σε συνδυασμό με την υποκειμενική αισθητική του ιδιοκτήτη. Μια ματιά στα διαθέσιμα στην αγορά υλικά μπορεί να σας εμπνεύσει και να σας δώσει μια εικόνα των δυνατοτήτων που προσφέρονται στην κατασκευή.

Μπετόν (Σκυρόδεμα)
Το μπετόν είναι ένα μείγμα από χαλίκια, τσιμέντο, άμμο και νερό. Οταν χρησιμοποιείται για την κατασκευή του φέροντος οργανισμού (σκελετού) ενός κτιρίου είναι συνήθως «οπλισμένο», που σημαίνει ότι είναι ενισχυμένο με σιδερένιες ράβδους οι οποίες, σε συνδυασμό με το μπετόν, αυξάνουν τη δύναμη και του προσδίδουν κάποιες ιδιαιτερότητες. Είναι ένα ευρέως διαδεδομένο υλικό στη χώρα μας που αποτελεί έναν από τους μεγάλους παραγωγούς μπετόν και για εξαγωγή.

Λόγω της εγχώριας παραγωγής του, είναι φτηνό και όχι δυσεύρετο στην αγορά. Το οπλισμένο μπετόν το χρησιμοποιούμε κυρίως στα υποστυλώματα και στις πλάκες μιας οικοδομής, ωστόσο η χρήση του απλού μπετόν στους τοίχους μπορεί να μας προσφέρει μια σειρά δυνατοτήτων, αρκεί να είναι σωστά εφαρμοσμένο.

Ως υλικό έχει μεγάλη πλαστικότητα και μπορεί να πάρει οποιαδήποτε μορφή θέλουμε. Εχει τη δυνατότητα να βαφτεί εξωτερικά ή να παραμείνει στο φυσικό του χρώμα. Παίζοντας με καλούπια, μπορούμε να δώσουμε με το χυτό μπετόν διάφορες μορφές στους τοίχους μας, ακόμα και να αλλάξουμε το χρώμα του προσθέτοντάς του ορυκτές βαφές. Εσωτερικά, ο ξυλότυπος πρέπει να είναι πολύ προσεγμένος και προσεκτικά τοποθετημένος ώστε η συνήθης «αγριάδα» του μπετόν να πάρει την επιθυμητή για τους εσωτερικούς τοίχους τελειωμένη διάσταση. Καθένας μπορεί να διαλέξει το ξύλο ή άλλο υλικό που θα χρησιμοποιηθεί για το καλούπι, ανάλογα με την τελική εμφάνιση που θέλει να δώσει στο μείγμα. Βέβαια, λίγοι είναι οι τεχνίτες πλέον που αφιερώνουν χρόνο για όλα αυτά, ενώ εκείνοι που το κάνουν χρεώνουν παραπάνω.

Το αυξημένο βάρος του μπετόν χρήζει μεγαλύτερης ενίσχυσης στα υποστυλώματα, κάτι το οποίο οικονομικά δε συμφέρει πάντα. Επιπλέον, η θερμομόνωση και η υγρομόνωση των τοίχων θέλει ιδιαίτερη προσοχή. Για να βελτιωθούν οι ηχομονωτικές και θερμομονωτικές ιδιότητες του μπετόν, αναμειγνύεται συχνά με πρόσθετα υλικά που μπορούν ενδεχομένως να βλάψουν το περιβάλλον και την υγεία. Για αυτόν το λόγο η όλη διαδικασία απαιτεί στενή παρακολούθηση και έλεγχο.

Τούβλο
Το τούβλο είναι ένα φυσικό υλικό που παράγεται από πηλό. Είναι η εξέλιξη του «λασπότουβλου» που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα σε μερικές περιοχές του κόσμου.

Ως υλικό, το τούβλο «αναπνέει», είναι σχετικά πιο ελαφρύ από το μπετόν, έχει μεγάλη ανθεκτικότητα στο χρόνο, δεν είναι δύσκαμπτο και ανταποκρίνεται θετικά στις σεισμικές δονήσεις. Λόγω της ιδιομορφίας του είναι οικολογικό προϊόν που δε δημιουργεί επικίνδυνα παράγωγα.

Αισθητικά, υπάρχουν τούβλα πολλών διαστάσεων, χρωμάτων και ιδιοτήτων που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για απλή τοιχοποιία, αλλά και ως διακοσμητικά στοιχεία είτε στο εξωτερικό είτε στο εσωτερικό του σπιτιού. Στη Βόρεια Ευρώπη και στις ΗΠΑ θεωρείται από τα πιο κοινά εξωτερικά υλικά σε κτίρια.

Επειδή είναι φυσικό, γήινο, μας δίνει την αίσθηση ενός ζεστού υλικού συγκριτικά με το μπετόν ή με κάποια πετρώματα. Η συνήθης διάστασή του (6x9x19 εκ.) σχετίζεται με τη διάσταση του χεριού, κάτι που το φέρνει πιο κοντά στον άνθρωπο.

Σε παλιές αποθήκες ή εργαστήρια που χρησιμοποιούνται σήμερα ως «λοφτ», όταν καθαρίζονται οι τοίχοι από τους σοβάδες και ανακατασκευάζονται για να γίνουν κατοικίες, η τάση είναι να παραμένουν εμφανή τα τούβλα των τοίχων ώστε να συντηρούν τη βιομηχανική εικόνα του χώρου, δίνοντάς του και μια περισσότερο γήινη διάσταση που ταιριάζει στη νέα χρήση του.

Πέτρα (Λιθοδομή)
Η Ελλάδα έχει σε μεγάλο ποσοστό βραχώδη γεωμορφολογία. Παλαιότερα τα σπίτια χτίζονταν από πέτρα, γι’ αυτό και την έχουμε συνδέσει με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του τόπου μας. Σε ένα μέρος που η πέτρα πλεονάζει, είναι σωστό να σκεφτούμε πώς μπορούμε να την αξιοποιήσουμε. Εκμεταλλευόμενοι το ντόπιο υλικό, μειώνεται και το κόστος που μπορεί να προκύψει από τη μεταφορά του.

Η ποιότητα της πέτρας διαφέρει από τόπο σε τόπο και είναι σημαντικό να γνωρίζει καλά κανείς τις ιδιαιτερότητές του πετρώματος που θα χρησιμοποιήσει πριν ξεκινήσει μια κατασκευή. Τα πιο ανθεκτικά πετρώματα είναι τα πυριγενή (γρανίτες) και λιγότερο οι ασβεστόλιθοι. Από τη στιγμή που αποφασίσει κάποιος να χτίσει με πέτρα, γίνεται ο καθοριστικός παράγοντας και για το σχεδιασμό της εσωτερικής διάταξης του σπιτιού. Γενικότερα, η πέτρα είναι υλικό μεγάλης θερμικής μάζας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παθητικά συστήματα δροσισμού και θέρμανσης. Αυτό συμφέρει σε ακραίες καιρικές συνθήκες, καθώς και στα πιο ήπια κλίματα. Είναι σημαντικό ο τεχνίτης να ξέρει να δουλεύει καλά την πέτρα ώστε να εξασφαλίσει μια γερή κατασκευή που θα τηρεί τους αντισεισμικούς κανονισμούς για τα «ανοίγματα», ενώ παράλληλα θα προστατεύεται και από υγρασίες.

Στη σύγχρονη κατασκευή συνηθίζεται η ανέγερση πέτρινου κτιρίου σε συνδυασμό με άλλα συστήματα και υλικά, όπως οριζόντια διαζώματα από οπλισμένο μπετόν και διπλούς τοίχους, όπου ο εσωτερικός τοίχος μπορεί να είναι χτισμένος από τούβλο, τσιμεντόλιθο, τσιμεντοσανίδα ή άλλο υλικό. Αυτοί οι μεικτοί τρόποι κατασκευής προσφέρουν μεγαλύτερες δυνατότητες στη διαμόρφωση των όγκων του κτιρίου.

Επειδή η πέτρα απαιτεί στην τοποθέτησή της πολύ χρόνο και εξειδικευμένους τεχνίτες, συχνά χρησιμοποιείται μόνο διακοσμητικά, δηλαδή κόβεται σε λεπτές φέτες πάχους μερικών εκατοστών και βιδώνεται με μεταλλικά στηρίγματα στη φέρουσα κατασκευή.

Γυψοσανίδα & Τσιμεντοσανίδα
Η γυψοσανίδα είναι φτιαγμένη από αφρώδη γύψο και χαρτόνι πιεσμένο και κομμένο σε μεγάλες σανίδες των 12,5 χιλ. πάχους. Περιέχει υλικά που δε βλάπτουν τον άνθρωπο και το περιβάλλον, ενώ έχει την ικανότητα να απορροφά την υγρασία του χώρου όταν αυτή είναι περισσότερη του κανονικού και να την αποβάλει όταν είναι λιγότερη. Η τσιμεντοσανίδα έχει περίπου τις ίδιες διαστάσεις με τη γυψοσανίδα, αλλά είναι φτιαγμένη από μείγμα τσιμέντου με αδρανή στοιχεία και ενισχύεται εξωτερικά με υαλόπλεγμα. Χρησιμοποιείται τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, ενώ η γυψοσανίδα χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για εσωτερικούς τοίχους.

Με την πάροδο του χρόνου η ξηρά δόμηση (όπως αποκαλείται η δόμηση με σανίδες) έχει εξελιχθεί, αποτελώντας πλέον τη μέθοδο κατασκευής τοίχων που τηρεί όλες τις απαιτούμενες προδιαγραφές για την κατασκευή ενός σύγχρονου σπιτιού σύμφωνα με τα αντισεισμικά πρότυπα, τη μόνωση, την αντοχή, την πυρά κτλ.

Οσον αφορά την τοποθέτηση, οι σανίδες βιδώνονται και από τις δύο πλευρές συνήθως πάνω σε μεταλλικά στηρίγματα. Στο κενό ανάμεσά τους μπαίνει μόνωση που συμβάλλει στο να μη μεταδίδονται στο εσωτερικό οι ήχοι ή τυχόν διαφορετικές θερμοκρασίες από το ένα δωμάτιο στο άλλο. Κόβονται και τρυπιούνται με άνεση και ακρίβεια, διευκολύνοντας έτσι το πέρασμα υδραυλικών σωληνώσεων και ηλεκτρικών καλωδίων στην αρχική τοποθέτηση, αλλά και σε ενδεχόμενες αλλαγές ή ανακαίνιση των χώρων.

Ξύλο
Στις ΗΠΑ και τη Βόρεια Ευρώπη, λόγω της ύπαρξης πολλών δασών, για πολλά χρόνια το ξύλο ήταν ο πιο κοινός τρόπος κατασκευής. Ως υλικό είναι σχετικά ελαφρύ, εύκολο και γρήγορο στην ανέγερση, ενώ χαρακτηρίζεται ως το πλέον «ζωντανό» και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα επίπεδα μιας οικοδομής: στο σκελετό, τους εξωτερικούς και εσωτερικούς τοίχους, τη στέγη, τα δάπεδα και τα κουφώματα. Εχει καλή μονωτική συμπεριφορά, αλλά θέλει ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή και τη συντήρησή του. Η ευπάθειά του στην υγρασία και στους μύκητες που μπορεί να αναπτυχθούν εξαιτίας της, απαιτεί το ξύλο να είναι πρώτα απ’ όλα καλά και σωστά αποξηραμένο. Πρέπει κανείς να σιγουρευτεί ότι οι πηγές απ’ όπου προέρχεται η ξυλεία είναι νόμιμες και διαθέτει την απαραίτητη πιστοποίηση. Αυτή η διαδικασία μάς επιβεβαιώνει πως έχει κοπεί από επιλεγμένα δάση και πως τα δέντρα δεν έχουν κοπεί παράνομα.

Οι ξύλινοι τοίχοι, πέρα από τα δομικά στηρίγματα, δε λειτουργούν ως φέροντες οργανισμοί, αλλά ως πάνελ πλήρωσης, όπως στην περίπτωση της τσιμεντοσανίδας και της γυψοσανίδας. Σηκώνεται ένας σκελετός πάνω στον οποίο αναρτώνται ξύλινα πλαίσια. Στο διάκενο που δημιουργείται μεταξύ των δυο πλευρών του τοίχου, τοποθετείται μόνωση για να απορροφήσει τον ήχο και τις απώλειες από τη ζέστη και το κρύο.

Στην Ελλάδα, λόγω της μεγάλης σεισμικής δραστηριότητας, δε συνιστάται η χρήση του ξύλου ως δομικό υλικό παντού. Στη χώρα μας χρησιμοποιείται περισσότερο ως διακοσμητικό στοιχείο, στα δάπεδα, καθώς και για την κατασκευή επίπλων. Τελευταία, όμως, παρατηρείται αλλαγή αυτής της νοοτροπίας και συναντάμε συχνότερα το ξύλο ως συμπληρωματικό υλικό στις εξωτερικές επιφάνειες πολλών κτιρίων. Σε συνδυασμό με κάποιο άλλο υλικό, το ξύλο μπορεί να προσφέρει ένα σύγχρονο σπίτι με μια κλασική ζεστασιά.

Μέταλλο
Αντίθετα με την κοινή, ίσως παραδοσιακή, άποψη, το μέταλλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρόσθετο υλικό τόσο στο κέλυφος του σπιτιού όσο και στο εσωτερικό του, δίνοντάς του μια άλλη διάσταση. Ο Αμερικανός αρχιτέκτονας Frank Gehry, γνωστός διεθνώς για τη χρήση εναλλακτικών υλικών στα «γλυπτά» μουσεία του, έχει κατασκευάσει με μεγάλη επιτυχία και σπίτια ντυμένα με μεταλλικά φύλλα.

Ως υλικό, το μέταλλο είναι κρύο. Ωστόσο, με τη σωστή τοποθέτηση και χρήση μπορεί να πάρει μια διάσταση αρκετά ζεστή και ανθρώπινη. Υπάρχουν πολλά είδη μετάλλου, όπως το αλουμίνιο, το σίδερο, ο χάλυβας και ο χαλκός που χρησιμοποιείται στις στέγες των σπιτιών, καθώς είναι το πιο «ζεστό» και ίσως το πιο φιλικό μέταλλο προς το περιβάλλον.

Αν αποφασίσετε να ντύσετε κάποιο μέρος του σπιτιού σας με μεταλλικό φύλλο, θα πρέπει να σιγουρευτείτε πως δε δημιουργούνται θερμο- γέφυρες μεταξύ του εξωτερικού υλικού και των εσωτερικών χώρων και πως έχετε εξασφαλίσει τη σωστή μόνωση στο διάκενο μεταξύ της μεταλλικής επικάλυψης και του εσωτερικού.

Alfa-Block/Ytong
Τα Alfa-block και Ytong λειτουργούν συγχρόνως ως δομικά και ως μονωτικά υλικά. Εχουν εισβάλει δυναμικά στην αγορά τα τελευταία χρόνια και διατίθενται σε διάφορα πάχη και μεγέθη. Είναι και τα δύο συνθετικά και χρησιμοποιούνται αντί για τούβλο. Επειδή διαθέτουν μονωτικές ιδιαιτερότητες, δε χρειάζεται η χρήση επιπρόσθετων μονώσεων, εξοικονομώντας έτσι ένα επιπλέον κόστος. Η επιφάνειά τους μπορεί να βαφτεί κατευθείαν χωρίς να σοβατιστεί. Είναι ελαφριά υλικά και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στο σχεδιασμό όταν πρόκειται να υποστηρίξουν άλλους ορόφους ή/και τη στέγη. Οι γνώμες για την αντοχή στους σεισμούς διίστανται και παρόλο που συνιστώνται για χρήση και στο φέροντα οργανισμό, απαιτείται πολύ σοβαρή μελέτη από το μηχανικό. Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά.

Γυαλί
Οπως θα έχετε παρατηρήσει, το γυαλί χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια κυρίως ως διακοσμητικό στοιχείο στην πρόσοψη πολυώροφων κτιρίων και με τη μορφή υαλότουβλων στις όψεις κτιρίων που χτίζονται πάνω στην οικοδομική γραμμή όπου δεν επιτρέπονται ανοίγματα. Ετσι, το φως διεισδύει στο εσωτερικό του κτιρίου χωρίς τη δημιουργία παραθύρων. Η χρήση του υαλότουβλου σ’ ένα σπίτι λειτουργεί εξίσου επιτυχώς στο εσωτερικό και στο εξωτερικό του. Αντιθέτως με το απλό γυαλί, δεν έχει θέματα μόνωσης. Γνωστά παραδείγματα σπιτιών όπου κυριαρχεί το γυαλί, είναι το Glass House του Phillip Johnson, που χτίστηκε το 1949, καθώς επίσης το Maison de Verre του Γάλλου αρχιτέκτονα Pierre Charreaux. Ενεργειακά, δεν είναι η επιτυχέστερη λύση να χτίσει κανείς ένα σπίτι εξ ολοκλήρου από γυαλί. Μετατρέποντας, όμως, το νότιο τοίχο ή μέρος αυτού σε υαλοκατασκευή, μπορείτε να εκμεταλλευτείτε το φως και τη ζέστη που παρέχει ο ήλιος τους χειμερινούς μήνες και να εφαρμόσετε τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού.

Γνωρίζοντας κάποιες από τις εναλλακτικές προτάσεις που μας προσφέρει η αγορά, μπορεί κανείς να ξεκινήσει να σκέφτεται το συνολικό σχέδιο του σπιτιού του επιλέγοντας τα βασικά υλικά. Η γνώση αυτή θα δώσει μια κατεύθυνση πάνω στην οποία μπορεί να ξεκινήσει την υλοποίηση του ονείρου του.