Έχετε προσέξει ότι συχνά τα ζευγάρια που είναι για πολλά χρόνια μαζί έχουν κάτι που μας κάνει να καταλαβαίνουμε αμέσως ότι ο ένας είναι ταίρι του άλλου; Έχουν μια απροσδιόριστη ομοιότητα στις εκφράσεις του προσώπου, στον τόνο της φωνής, ακόμα και στις κινήσεις. Και η ομοιότητα αυτή, όπως αποδεικνύεται, δεν είναι μόνο σε χειρονομίες και εκφράσεις αλλά και στα ίδια τα χαρακτηριστικά του προσώπου. Μάλιστα όσο περνούν οι δεκαετίες η ομοιότητα αυξάνεται σε βαθμό που θα μπορούσε κανείς να τους περάσει και για αδέλφια. Έτσι το «έσονται οι δύο εις σάρκαν μίαν» μπορεί να επεκταθεί σε «εις σάρκαν… παρομοίαν».
Mια αποκαλυπτική έρευνα
Μια έρευνα που έγινε στην Αμερική από τον Ρόμπερτ Ζάτζονκ, ψυχολόγο του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, το επιβεβαίωσε αυτό. Η έρευνα έγινε μέσα από φωτογραφίες, ούτε καν δηλαδή με επαφή «διά ζώσης». Ο Ζάτζονκ έδειξε σε μια ομάδα ανθρώπων τα φωτογραφικά πορτρέτα 24 αγνώστων αντρών και γυναικών, που ήταν παντρεμένοι μεταξύ τους τουλάχιστον επί μία 25ετία, και καλούσε αυτούς που συμμετείχαν να τους αντιστοιχίσουν σε ζευγάρια. Υπήρχαν δύο φωτογραφίες για τον καθένα, η μία παρμένη όταν ήταν νιόπαντρος και η άλλη πρόσφατη, με το πρόσωπο να βρίσκεται σε ηλικία 50-60 ετών.
Μοιάζεις με εκείνον που αγαπάς
Τα άτομα που συμμετείχαν στο πείραμα πέτυχαν σε μεγαλύτερο βαθμό να μαντέψουν ποιος ήταν ζευγάρι με ποια στις φωτογραφίες των προσώπων σε πιο μεγάλη ηλικία. Και αυτό παρόλο που οι ομοιότητες των δύο συντρόφων δεν είχαν μεγαλώσει συνταρακτικά σε σύγκριση με τη νεότερη ηλικία των ζευγαριών. Υπήρχε όμως κάτι κοινό στις ρυτίδες, στις εκφράσεις, στα περιγράμματα του προσώπου. Μάλιστα το ποσοστό επιτυχημένων εικασιών αυξανόταν στα ζευγάρια με τους πιο ευτυχισμένους γάμους. Θα μπορούσε λοιπόν αυτό να είναι και ένας γνώμονας για την επιτυχία της σχέσης. Θέλεις να μοιάσεις με ό,τι αγαπάς, με άλλα λόγια. Τι ήταν εκείνο που δημιουργούσε την ομοιότητα; Η εξήγηση βρίσκεται στο γεγονός ότι αν δύο άνθρωποι μένουν για πολύ χρόνο μαζί, υιοθετούν ο ένας τις εκφράσεις του άλλου, καθώς όλοι έχουμε την τάση της μίμησης.
Μεταδοτικά συναισθήματα
Πριν από αρκετά χρόνια, σε μια άλλη έρευνα που έγινε από το Σουηδό ψυχολόγο Όλαφ Ντίμπεργκ, έβαλαν φοιτητές ενός πανεπιστημίου να δουν φωτογραφίες ανθρώπων που είχαν έκφραση θυμωμένη, χαρούμενη και ουδέτερη. Οι φωτογραφίες προβάλλονταν με πολύ γρήγορες εναλλαγές και οι ερευνητές εξέταζαν τις εκφράσεις των θεατών με ειδικά μηχανήματα, που μετρούσαν τις ελάχιστες συσπάσεις στους μυς του προσώπου, εκείνες που γίνονται αυτόματα και ασυναίσθητα. Φάνηκε λοιπόν ότι βλέποντας μια χαρούμενη ή μια θυμωμένη φωτογραφία, οι άνθρωποι είχαν την τάση να παίρνουν κι εκείνοι μια παρόμοια έκφραση. Αυτό γινόταν πιο έντονο σε όσους γενικά ήταν άτομα με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση, δηλαδή ικανότητα συναισθηματικής ταύτισης προς τους άλλους, κάτι που είχε αξιολογηθεί με ορισμένα αντίστοιχα ψυχολογικά τεστ. Από την άλλη, εκείνοι που είχαν χαμηλότερο βαθμό ενσυναίσθησης, μπορεί καμιά φορά από αντίδραση να χαμογελούσαν αμυδρά βλέποντας ένα θυμωμένο πρόσωπο.
Υπάρχει εξήγηση
Αν λοιπόν επηρεαζόμαστε τόσο ακαριαία από συναισθήματα αγνώστων που βλέπουμε απέναντί μας, είναι επόμενο οι δικοί μας άνθρωποι να έχουν επάνω μας πιο έντονη επίδραση. Όταν όμως συνηθίζουμε να παίρνουμε συγκεκριμένες εκφράσεις, αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι από τους μυς του προσώπου μας λειτουργούν συχνότερα, ενώ άλλοι ατροφούν. Επιπλέον οι άνθρωποι που ζουν μαζί έχουν συνήθως τις ίδιες καλές ή κακές συνήθειες διατροφής και διαβίωσης και, το σπουδαιότερο, κοινές εμπειρίες ζωής. Όλα αυτά διαπλάθουν τα πρόσωπά τους με παρεμφερή τρόπο και δίνουν ομοιότητα ακόμα και εκεί που δεν υπήρχε εξαρχής.
Αν δεν ταιριάζαμε, δεν θα συμπεθεριάζαμε
Υπάρχει πάντως και η άποψη ότι οι άνθρωποι ζευγαρώνουν εξαρχής με άτομα που τους μοιάζουν και απλώς αυτό φαίνεται περισσότερο με την πάροδο των χρόνων. Σε όσα αποκαλούμε «ταιριαστά ζευγάρια», από άποψη εμφάνισης τουλάχιστον, η ερωτική έλξη επηρεάζεται από μια ενστικτώδη και υποσυνείδητη ροπή του καθενός να διαιωνίσει τα ατομικά του γονίδια, βρίσκοντας ένα ταίρι που να έχει παρόμοια με τα δικά του εξωτερικά χαρακτηριστικά. Η ομοιότητα στην εμφάνιση είναι μια προσπάθεια να πετύχουμε και τη γονιδιακή ομοιότητα. Στην ουσία, δηλαδή, είμαστε κατά βάθος όλοι γενετικοί Νάρκισσοι, που ερωτεύονται ο καθένας τη δική του αντανάκλαση στο πρόσωπο ενός άλλου άνθρωπου.
Μαζί στις χαρές και στις λύπες
Τελικά εκείνο που αποτελεί «αξία ανεκτίμητη» για μια πολύχρονη σχέση, όπως ένας γάμος, είναι το να βρει κανείς ένα σύντροφο με τον οποίο να μοιράζεται ευχάριστα συναισθήματα. Ο θυμός του άλλου δεν μας επηρεάζει μόνο συναισθηματικά, αλλά μας γερνάει με τον ίδιο τρόπο. Αντίθετα, το γέλιο και η ευτυχία γενικά, ακόμα κι αν δεν σταματούν το χρόνο, δίνουν στους ανθρώπους αυτή την υπέροχη λάμψη που καμιά αισθητική περιποίηση δεν μπορεί να χαρίσει. Κι ας μην ξεχνάμε ότι όπως ένα χαμόγελο εκφράζει ευτυχία, μπορεί να λειτουργήσει και αντίστροφα, δηλαδή να ελαφρύνει τη διάθεση. Δοκιμάστε να χαμογελάσετε και θα δείτε πώς θα αισθανθείτε πιο ανάλαφρα. Το ίδιο, από την αρνητική πλευρά, συμβαίνει με ένα μορφασμό συνοφρύωσης. Το να είσαι διαρκώς με έναν άνθρωπο που έχει την τάση προς τη μία ή προς την άλλη πλευρά επηρεάζει τη διάθεσή σου ακόμα και με το να μιμείσαι τις εκφράσεις του.
Διάφοροι ερευνητές πάντως προσπάθησαν να αναλύσουν αν πέρα από την έκφραση μπορεί να αλλάξει και ο βαθύτερος χαρακτήρας των ανθρώπων εξαιτίας μιας συμβίωσης. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το μόνο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που επηρεάζεται ουσιαστικά στη μακρόχρονη συμβίωση είναι η επιθετικότητα. Κάποιος που ζει μαζί με έναν επιθετικό άνθρωπο, ευέξαπτο, φωνακλά και βίαιο στις αντιδράσεις του, συνήθως υιοθετεί μια παρόμοια στάση, συχνά και για λόγους άμυνας.
Από τη Βασιλική Τζουράκη
(Από το περιοδικό Αρμονία)
