Το παιχνίδι αποτελεί λειτουργία ύψιστης ψυχικής δυναμικής, είναι το μεταβατικό πεδίο όπου αποφορτίζονται συναισθήματα και εσωτερικές εντάσεις: το παιδί μπορεί να επεξεργαστεί φόβους, όρια και συγκρούσεις, όταν ακόμα η λεκτική του ικανότητα δεν είναι ανεπτυγμένη και ουσιαστικά εκφράζεται μέσα από το σώμα και την κίνηση. Εξάλλου το πρώτο παιχνίδι του βρέφους είναι το στήθος της μητέρας, το σώμα του γονιού, ο ίδιος ο γονιός. Πώς όμως δομούνται στη συνέχεια οι κάθετοι διαχωρισμοί: «αυτό δεν είναι για κοριτσάκια» ή «τα αγοράκια δεν παίζουν με κούκλες»;

Μικρές κυρίες- μικροί κύριοι

Οι γονείς, περιμένοντας το παιδί να γεννηθεί, επενδύουν ψυχικά σε αυτό μέσω των επιθυμιών, των φαντασιώσεων και των προβολών τους. Όταν το βρέφος έρθει στον κόσμο το βλέμμα των γονέων που το παρακινεί ή το παρατηρεί στο παιχνίδι, εκπέμπει ασυνείδητα μηνύματα τα οποία το παιδί λαμβάνει και θα προσπαθήσει να ανταποκριθεί για να βρει τη θέση του στην οικογένεια.

Η παρατήρηση μάς δείχνει ότι το γένος του παιχνιδιού αρχίζει να διαφοροποιείται ουσιαστικά μετά τον 1ο χρόνο ζωής του παιδιού. Τότε το παιδί παρουσιάζει πιο σαφή στοιχεία προσωπικότητας και φύλου, άρα πρέπει να υπακούει σε πρότυπα και κοινωνικά δεδομένα που ανταποκρίνονται στο ρόλο του φύλου και που κατά κανόνα υπηρετούν και οι ίδιοι οι γονείς.

Οι δυσκολίες των γονιών

Ο ρόλος του παιχνιδιού όμως δεν πρέπει να συνδέεται στενά με την σεξουαλική κατεύθυνση και την ταυτότητα του φύλου. Ωστόσο πολλοί γονείς, όταν το αγοράκι τους ζητά π.χ., να παίξει με την κούκλα της αδελφής του το αποτρέπουν, ίσως και να ανησυχούν. Αυτό συμβαίνει κατά κανόνα γιατί δεν είναι κι οι ίδιοι ευέλικτοι στο δικός τους ρόλο. Είναι πολύ εύκολο να αναπαράγουμε ως γονείς αυτό που μας έχουν μάθει, θέλει δουλειά για να σπάσουμε το φαύλο κύκλο των στερεοτύπων, τη δύναμη των προβολών και των επιθυμιών μας στην ταυτότητα του παιδιού.

Η απλή περιέργεια σπέρνει τον πανικό!

Το αγοράκι με το συμβολικό αντικείμενο (την κούκλα) θα διαχειριστεί διάφορα ζητήματα, μετουσιώνει, μεταβιβάζει. Αντίθετα, ο γονιός μάλλον τρομάζει με την ιδέα της ομοφυλοφιλίας. Το «φύλο» του παιχνιδιού είναι πιο απαγορευτικό στα αγόρια απ’ ότι στα κορίτσια, προκαλεί περισσότερο φόβο, είναι μια απειλή, συνειδητή ή ασυνείδητη, προς τη διαιώνιση του είδους. Τα μικρά παιδιά όμως, που παίζουν με τα παιχνίδια τους δεν σηματοδοτούν τέτοιες πλευρές της ύστερης κοινωνικής και προσωπικής ζωής τους. Μέσω του παιχνιδιού έχουν την δυνατότητα να επεξεργαστούν και να βιώσουν με λειτουργικό τρόπο τις δυο πλευρές του εαυτού, που αποδεδειγμένα ενυπάρχουν στον καθένα μας.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, Ψυχολόγο-Ψυχοθεραπεύτρια

Δες στη συνέχεια, μερικές προτάσεις για παιχνίδι...

Έξυπνες προτάσεις για παιχνίδι

ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΒΟΝΝΗ ΠΕΝΝΑ, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλο οικογένειας

Το παιχνίδι είναι ένας καθρέφτης στον κόσμο του παιδιού. Συμβάλλει στις μαθησιακές ικανότητες, αναπτύσσει τη γλωσσική ικανότητα, την αφηρημένη σκέψη κλπ Το παιδί μαθαίνει κανόνες: να ακούει, να δέχεται, να ανταλλάζει, να διεκδικεί, να συνεργάζεται, να μοιράζεται.

Όχι στις κλισέ επιλογές

Συνήθως οι γονείς δεν εστιάζουν στις βασικές ιδιότητες του παιχνιδιού και λειτουργούν με στερεότυπα σεξιστικής κατεύθυνσης. Αυτό είναι λάθος. Χρειάζεται να βάλουμε σε λειτουργία την φαντασία στις επιλογές μας . Οι πριγκίπισσες για τα κοριτσάκια, τα τρανσφόρμερς για τα αγοράκια, συχνά εγκλωβίζουν τα παιδιά. Το παιχνίδι, που πρέπει να είναι ευκαιρία απελευθέρωσης από πιέσεις και καταναγκασμούς, τείνει να γίνεται ουσιαστικά το αντίθετο.

Πώς να αντιδράσεις

Οι γονείς καλό είναι να είναι ανοιχτοί. Να παρατηρούν αρχικά: τι κάνει με την κούκλα το παιδί; την βάζει κάτω και την πατάει; της τραβάει τα μαλλιά; Μπορεί να είναι μίμηση από αυτά που βλέπει στην συμπεριφορά των γονέων και να μάθουν να την προσέχουν περισσότερο! Μπορεί επίσης να την φροντίζει, να ασχολείται μαζί της επειδή παίζει η αδελφή του και θέλει να συμμετέχει, να τραβήξει την προσοχή. Ας αφήσουν ελεύθερα τα παιδιά στο παιχνίδι να εξερευνήσουν, να δοκιμάσουν, να επιλέξουν.

Η συμβουλή μου

Προτείνω ανεπιφύλακτα το βιβλίο «Έξυπνα Παιχνίδια, Έξυπνα Παιδιά» της δρ Στίβαν Άουερμπαχ από τις εκδόσεις Πατάκη, θα τους φανεί πολύ χρήσιμο.

Κι ακόμη περισσότερες ιδέες

ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΙΚΑ, εκπαιδευτικό (MA Phd Media Education)

Το σχολείο απορροφά μεγάλο μέρος του χρόνου για τα παιδιά, που χρειάζονται θετικές και χαλαρωτικές εναλλακτικές δραστηριότητες όπως ποδόσφαιρο, μπάσκετ, αλλά και ζωγραφική, μουσική, θεατρικό παιχνίδι. Αλλά ακόμη και μέσα στο σπίτι υπάρχουν εναλλακτικές δραστηριότητες.

Θυμήσου:

• Το σκοινάκι βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν το συντονισμό τους και να ενισχύσουν τη μυϊκή τους δύναμη.
• Το μπόουλινκ στο μπαλκόνι με πλαστικά μπουκάλια γεμάτα άμμο και μια μαλακιά μπάλα είναι μια ευχάριστη δραστηριότητα.
• Το κουτσό ή το κρυφτό βοηθούν τόσο στην κοινωνικοποίηση όσο και στο ρυθμό και στη μυϊκή ενδυνάμωση.
• Το ωδείο είναι μια καλή ιδέα ειδάλλως μπορούμε να αγοράσουμε φλογέρα ή μελόντικα και να αφήσουμε το παιδί να πειραματιστεί αξιοποιώντας ενδεχομένως και μία μέθοδο χωρίς δάσκαλο.
• Η ζωγραφική. Αφήνουμε τα παιδιά να ανακαλύψουν μόνα τους τις διαφορετικές αποχρώσεις.
• Ένα κουκλόσπιτο που μπορεί να κατασκευαστεί από σκληρό χαρτόκουτο ή και μια πρόχειρη σκηνή κουκλοθεάτρου θα δώσουν την ευκαιρία στα παιδιά να «παίξουν» και να σκηνοθετήσουν τα δικά τους έργα.

Μην ξεχνάς

Αυτό που κυρίως έχουν ανάγκη όμως τα παιδιά είναι η επαφή με τους συνομηλίκους τους και η τακτική συμμετοχή των γονιών σε οικογενειακές δραστηριότητες και παιχνίδια. Έτσι κερδίζουν όλοι και ενδυναμώνονται οι δεσμοί της οικογένειας.