Μια ερώτηση βασανίζει το μυαλουδάκι σου: "γιατρέ μου μήπως η κατάθλιψη είναι μεταδοτική;". Κι όμως, όπως η γρίπη έτσι και η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια που μεταδίδεται... κοινωνικά. Είναι ιδιαίτερα ικανή να εισχωρεί στις οικογένειες και πολλές φορές πηδάει από το ένα μέλος της οικογένειας στο άλλο. Γι' αυτό μάθε τι πρέπει να προσέξεις πριν χτυπήσει και τη δική σου οικογένεια.
Η πραγματικότητα του φαινομένου: η κατάθλιψη ρουφάει όλη την ενέργεια ενός σπιτικού μετατρέποντάς το σε μια μαύρη τρύπα που στροβιλίζονται όλων των ειδών τα αρνητικά συναισθήματα. Συνήθως, αυτή η μορφή κατάθλιψης παίρνει τη μορφή μιας σωματικής ασθένειας που αιωρείται σε μια γενική ατμόσφαιρα ευερεθιστότητας και αρνητικότητας. Τα μέλη της οικογένειας αποσύρονται ο καθένας στο δικό του πεδίο, στη προστατευμένη κηδεμονία της τηλεόρασης ή του κομπιούτερ. Και η απαισιοδοξία, ο σαρκασμός και η σιωπή γίνονται ο κύριος τρόπος της ενδοοικογενειακής επικοινωνίας.
Τρόποι αντιμετώπισης της μεταδοτικής κατάθλιψης: οι οικογένειες μπορούν να αποτρέψουν την εξάπλωση και την εγκατάσταση της κατάθλιψης σε όλα τα μέλη με τους εξής τρόπους:
1. Αναγνώρισε τα σημάδια της κατάθλιψης μέσα στην οικογένεια: όσο πιο γρήγορα τα εντοπίζει κανείς τόσο πιο γρήγορα μπορεί να βοηθήσει το άτομο και να μειώσει τον κίνδυνο εξάπλωσής της και στα υπόλοιπα μέλη.
* Στα μικρά παιδιά, μπορεί να πάρει τη μορφή μιας απείθαρχης και ανυπάκουης συμπεριφοράς χωρίς εμφανή στοιχεία θλίψης.
* Σε παιδιά σχολικής ηλικίας, η κατάθλιψη μπορεί να εμφανίζεται ως κακή επίδοση και απόσυρση από τις σχολικές και κοινωνικές δραστηριότητες.
* Στους εφήβους, συνήθως συγκαλύπτεται από το κάπνισμα, τη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών.
* Σε άτομα της τρίτης ηλικίας εμφανίζεται ως έλλειψη όρεξης για φαγητό και για τη ζωή.
2. Ανάπτυξε ικανότητες για θετική σκέψη και θετική συζήτηση μέσα στο σπίτι: συχνά οι οικογένειες κληρονομούν ένα αρνητικό τρόπο σκέψης που κουβαλάει το σπέρμα της κατάθλιψης. Τυπικά, αυτό είναι ένα κληροδότημα που περνάει από γενιά σε γενιά, ένα μοτίβο απαισιοδοξίας και πεσιμισμού που χρησιμοποιείται με σκοπό να προστατέψει τα αγαπημένα πρόσωπα από το να βιώσουν απογοήτευση και άγχος.
Όμως στη πραγματικότητα, ο αρνητικός (καταστροφολογικός) τρόπος σκέψης εκφράζει συνεχώς την απογοήτευσή του για τον Κωστάκη που παίρνει διαρκώς κακό βαθμό στη χημεία, ενώ οι υπόλοιποι βαθμοί του σε άλλα μαθήματα είναι καλοί, δείχνει μια διαστρεβλωμένη σκέψη, την οποία τα παιδιά αναπτύσσουν ως τρόπο αντίληψης των πραγμάτων.
Σε αυτό το παράδειγμα, ο μπαμπάς κάνει καταστροφολογική σκέψη, εστιάζοντας μόνο στο κακό βαθμό της χημείας, τον οποίο προβλέπει ως πιθανό αίτιο αποκλεισμού του παιδιού του από κάποιο κολέγιο και άρα ως αίτιο που καταδικάζει το μέλλον του παιδιού του.
Η συνεχόμενη επανάληψη τέτοιων νοητικών κατασκευών στο χρόνο δημιουργεί το προσωπικό σύστημα πεποιθήσεων και αξιών ενός ατόμου. Επομένως, αυτό που μπορεί να κάνει κανείς είναι να μάθει τους τρόπους που προάγουν μια υγιή επικοινωνία.
3. Ομαδική ευαισθητοποίηση των μελών της πάνω σε κοινούς και συχνούς τύπους της διαστρεβλωμένης σκέψης: ο άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη συχνά χρησιμοποιεί μερικούς, όλους ή κάποιους από τους παρακάτω τρόπους σκέψης:
* Καταστροφολογική και υπερβολική εκτίμηση ενός αρνητικού γεγονότος.
* Προσωποποίηση: βλέπω τον εαυτό μου ή το παιδί μου ως τη μοναδική αιτία ενός αρνητικού γεγονότος.
* Διπολική Σκέψη ("Όλα ή τίποτα" ή "άσπρο-μαύρο"): Σκέφτομαι απόλυτα, σα να υπάρχει μόνο το άσπρο και το μαύρο. Εάν κάτι δεν είναι τέλειο το θεωρώ σαν πλήρη αποτυχία. Π.χ., όταν κάνω δίαιτα και μια μέρα τρώω ένα γλυκάκι, σκέφτομαι: "Κατέστρεψα την δίαιτά μου τελείως. Δεν πρόκειται ποτέ να αδυνατίσω".
* Υπεργενίκευση: Ερμηνεύω ένα μεμονωμένο αρνητικό γεγονός ή μια δυσκολία σαν μια ατέλειωτη αλυσίδα πολλών αρνητικών γεγονότων χρησιμοποιώντας λέξεις όπως 'ποτέ' ή 'πάντοτε'. Π.χ. αν αποτύχω σε ένα τεστ σκέφτομαι: "Ποτέ δεν θα τα καταφέρω".
* Νοητικό φίλτρο: Εστιάζω τη προσοχή μου σε ένα μόνο αρνητικό γεγονός (π.χ. κακός βαθμός στη χημεία) και επικεντρώνομαι σε αυτή αποκλειστικά με αποτέλεσμα να χρωματίζεται η άποψη μου για την πραγματικότητα (π.χ. έχει και καλούς βαθμούς).
4. Κάντε μια συμφωνία μεταξύ σας (στο σπίτι): προσπαθείστε να σπάτε τη συνήθεια όταν κάποιος γλιστράει προς το αρνητικό τρόπο σκέψης, με το να υπενθυμίζετε ο ένας στον άλλον και να αλληλοϋποστηρίζεστε.
5. Το οπλοστάσιο θετικών εμπειριών: Βεβαιωθείτε ότι η οικογένειά σας έχει στο 'οπλοστάσιό της' αρκετό υλικό θετικών εμπειριών και γεγονότων που μπορεί να ανακαλέσει στις δύσκολες στιγμές. Οι αρνητικές εμπειρίες κουβαλούν μεγάλο ψυχολογικό φορτίο, γι' αυτό οι θετικές εμπειρίες χρειάζεται να ξεπερνούν τον αριθμό των αρνητικών. Η αναλογία 2 προς 1 (2 θετικές προς 1 αρνητική) είναι ρεαλιστική όταν ξεκινάτε να δομείτε θετικές επαφές.
6. Καταγράψτε τις θετικές και αρνητικές επαφές μέσα στην οικογένεια: Όταν τρώτε πρωινό όλοι μαζί, αναρωτηθείτε, πώς νιώθετε; Είναι σε ισορροπία η θετική ή αρνητική σκέψη; Ποιο πρόγραμμα δράσης χρειάζεται να χρησιμοποιήσει η οικογένεια προκειμένου να επιτύχει πιο θετικές εμπειρίες και να μειώσει τις αρνητικές; Για παράδειγμα, ενθαρρύνετε τις δραστηριότητες οι οποίες βοηθούν τις θετικές επαφές των μελών: το να πάτε ως οικογένεια να δείτε μια ταινία στο σινεμά είναι ένα θετικό γεγονός που θα το μοιραστείτε όλοι μαζί.
7. Κάντε μικρές οικογενειακές συνεδριάσεις: με τον τρόπο αυτό, θα εξετάζετε τις συναισθηματικές ανάγκες της οικογένειας, π.χ. για την επόμενη εβδομάδα. Για παράδειγμα, αν ο Κώστάκης έχει ένα σοβαρό διαγώνισμα ή εξέταση την Παρασκευή, τότε θα ήταν καλό ένας από τους γονείς να προγραμματίσει να διαθέσει το απόγευμα ή και το βράδυ της Πέμπτης για να υποστηρίξει τον Κώστάκη.
Έχοντας στο νου μας μια σχετικά συστηματική εξέταση για την καλή ψυχολογική και σωματική κατάσταση των μελών της οικογένειας, συμβάλλουμε στην ενδυνάμωση της αίσθησης του δεσίματος μεταξύ των μελών. Αυτό το δέσιμο αποτελεί ένα μεγάλο όπλο ενάντια στην εξάπλωση και ανάπτυξη της κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της ζωής μας.
