Η αρνητική άποψη που μπορεί να έχουμε για τον εαυτό μας δεν είναι ακριβώς δείγμα αντικειμενικότητας ή μετριοφροσύνης. Αντίθετα, πολύ συχνά λειτουργεί σαν αυθυποβολή που περιορίζει τις δραστηριότητές μας και το δυναμικό μας να ζήσουμε ευτυχισμένα και ολοκληρωμένα. Ωστόσο, η αντικειμενική αλήθεια είναι μία και μόνη: είμαστε απολύτως αυτό που πιστεύουμε - καλό ή κακό.

από τη Βασιλική Τζουράκη

«Δεν τα καταφέρνω στη μαγειρική» - «Είμαι σκράπας στα κομπιούτερ» - «Χορεύω απαίσια» - «Εγώ μονίμως ατυχώ στον έρωτα». Πόσες φορές δεν κάνουμε τέτοιες δηλώσεις για τον εαυτό μας στους άλλους ή... από μέσα μας; Μόνο που, αν τις επαναλαμβάνουμε συχνά, μπορεί από διαπιστώσεις ή απόψεις να εξελιχθούν σε πεποιθήσεις κι έτσι να καταλήξουμε ότι είναι εξίσου απίθανο το να κάνουμε ένα καλό φαΐ ή μια καλή σχέση με το να... βγάλουμε φτερά και να πετάξουμε! Εξ ορισμού η πεποίθηση είναι μια αρχή που δεχόμαστε ως αληθινή χωρίς απόδειξη, και μια σκέψη ή ιδέα που δεν αμφισβητούμε, γιατί έχει γίνει ένα κομμάτι του εαυτού μας, όπως... το όνομά μας. Οι πεποιθήσεις μας είναι η πιο ισχυρή δύναμη που κυβερνάει τη στάση, τις απόψεις και τις πράξεις μας. Σχηματίζονται και τροφοδοτούνται από την κουλτούρα, τη θρησκεία, τον τρόπο που μεγαλώσαμε, την κοινωνία, τους δασκάλους και από οποιονδήποτε παίζει κάποιο ρόλο στη ζωή μας: τα ΜΜΕ, το αφεντικό μας, την οικογένεια. Έτσι, λοιπόν, καθημερινές φράσεις, όπως «φρικτή μέρα η Δευτέρα...», ασκούν πολύ μεγαλύτερη επίδραση πάνω μας απ’ όσο έχουμε φανταστεί. Στο κάτω κάτω το μυαλό μας, σε πολλά επίπεδα, δεν απέχει πολύ από ενός παιδιού που «ρουφάει» τα πάντα σαν σφουγγάρι και δέχεται ό,τι ακούει. Φυσικά, δεν είναι καθόλου κακό το να πιστεύουμε σε διάφορα πράγματα. Μερικοί λατρεύουν τον Θεό, άλλοι... την ΑΕΚάρα, ορισμένοι θεωρούν λάθος την κρεατοφαγία και κάποιοι δεν μπορούν να διανοηθούν μια ζωή χωρίς «κοψίδια». Εξάλλου, ζούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία και ο καθένας έχει δικαίωμα να πιστεύει ό,τι θέλει! Το πρόβλημα ξεκινάει όταν τα «πιστεύω» αυτά ανακόπτουν την εφαρμογή των ικανοτήτων των ανθρώπων και τους γεμίζουν με φόβο. Εδώ είναι άλλωστε που αρχίζουμε να μιλάμε για περιοριστικές πεποιθήσεις, που δεν αφήνουν κάποιον να ενεργοποιήσει όλο το δυναμικό του και να πετύχει τους στόχους του.

Διαλέξτε και πιστέψτε

Εκείνο που επιλέγουμε να πιστέψουμε για τον κόσμο και τον εαυτό μας καθορίζει την ποιότητα της ζωής μας. Οι πεποιθήσεις μας μας υπαγορεύουν πόσο καλά αποδίδουμε, αλληλεπιδρούμε, εκμεταλλευόμαστε τις ευκαιρίες στη ζωή και επιδιώκουμε την ευημερία μας. Η ειρωνεία είναι ότι εκείνο που πιστεύουμε έχει μεγαλύτερη επιρροή πάνω μας από την αντικειμενική αλήθεια. Τα δράματα της νευρικής ανορεξίας εξάλλου είναι ένα ακραίο, αλλά διαφωτιστικό παράδειγμα: Η κοπέλα που πιστεύει ότι είναι χοντρή θα εξακολουθεί να αισθάνεται έτσι ακόμα και αν οι πάντες γύρω της -και οι ζυγαριές και οι πίνακες του ιδανικού βάρους- ισχυρίζονται το αντίθετο. Φανταστείτε, λοιπόν, τι συμβαίνει σε τομείς όπου δεν μπορούμε να έχουμε τόσο απτές αποδείξεις, όπως για το πόσο αξιολάτρευτοι, ικανοί ή πετυχημένοι είμαστε. Κι επιπλέον έχουμε την τάση να ενστερνιζόμαστε τις απόψεις των άλλων γύρω μας, συγγενών, συναδέλφων, παρουσιαστών της τηλεόρασης, και, δυστυχώς, τις χειρότερες για εμάς. Είμαστε κατά κάποιον τρόπο σαν τα πιτσιρίκια που μιμούνται το ένα το άλλο, αλλά πάντοτε στις αταξίες. Έτσι κι εμείς, απ’ όλα όσα ακούμε, επιλέγουμε τα χειρότερα, ώστε να προσθέσουμε στο εσωτερικό μας οικοδόμημα της ανασφάλειας, του φόβου και του αυτο-περιορισμού καινούργια λιθαράκια, που επιβεβαιώνουν διάφορα αρνητικά που πιστεύουμε από πριν. Με αυτόν τον τρόπο αδυνατούμε να δούμε τη μία και μοναδική αλήθεια, δηλαδή ότι όλοι είμαστε εκπληκτικά πλάσματα με απεριόριστες δυνατότητες που απλώς δυσκολεύονται να εκφραστούν.

Δέκα ερωτήσεις που σας «απελευθερώνουν»

Η προϋπόθεση για να εντοπίσει κάποιος τις περιοριστικές πεποιθήσεις του είναι να σταθεί με ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό του. Για να ξεκινήσετε, ρωτήστε τον τι είναι εκείνο που θέλετε να πετύχετε, με άλλα λόγια, ποιος είναι ο στόχος σας. Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, όπως η απώλεια 8 κιλών, η απόκτηση ενός καταστήματος ή η πραγματοποίηση ενός συγκεκριμένου αριθμού πωλήσεων στη δουλειά σας. Έπειτα γράψτε σε ένα χαρτί το στόχο σας. Βεβαιωθείτε ότι πρόκειται για κάτι ρεαλιστικό - μάλλον δεν γίνεται να αποκτήσετε εξοχικό σε ένα χρόνο αν είστε χρεωμένοι με τρία δάνεια και σπουδάζετε παιδί στο εξωτερικό, εκτός και αν στο μεταξύ κερδίσετε το «Τζόκερ». Στη συνέχεια κάντε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις, τις οποίες θα απαντήσετε μία μία με απόλυτη ειλικρίνεια.

1. Τι πιστεύω ότι με εμποδίζει να πετύχω αυτόν το στόχο;

2. Από πού προήλθε αυτή η πεποίθηση;

3. Ποιος με έκανε και με κάνει ακόμα να το πιστεύω αυτό;

4. Τι νιώθω γι’ αυτό το άτομο; Το σέβομαι και εκτιμώ τις απόψεις του;

5. Ποιες συνέπειες έχει για μένα αυτή η πεποίθηση;

6. Ποιο κόστος έχει για μένα αυτή η πεποίθηση;

7. Πώς θα άλλαζε η ζωή μου αν απέβαλα αυτή την πεποίθηση;

8. Ποια συγκεκριμένα στοιχεία έχω ότι ισχύει αντικειμενικά αυτή η πεποίθηση;

9. Τι πιστεύω ότι κερδίζω επιμένοντας σε αυτή την πεποίθηση;

10. Πώς μπορώ να διατηρήσω αυτό το κέρδος χωρίς να βασίζομαι σε αυτή την πεποίθηση;

Αυτές οι δέκα ερωτήσεις έχουν σχεδιαστεί από τους ειδικούς του Νευρογλωσσικού Προγραμματισμού για να βοηθούν κάποιον να εντοπίσει σε βάθος τις περιοριστικές αντιλήψεις του και να δει καθαρά γιατί έχει καταλήξει να τις υιοθετεί. Επειδή, για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια είχατε μια σειρά από ατυχίες στα αισθηματικά, δεν σημαίνει πως όλοι οι άντρες είναι καθάρματα ή ότι κανένας δεν σας θέλει.

Το μυαλό μας, όμως, έχει την τάση να κάνει γενικεύσεις για να επεξεργάζεται καλύτερα τις πληροφορίες που δέχεται και, επιπλέον, διαγράφει το μεγαλύτερο μέρος του όγκου τους, ώστε να υπάρχει χώρος για να αποθηκεύονται άλλες. Το κακό είναι ότι συχνά διαγράφει εκείνες που δεν συμφωνούν με τις πεποιθήσεις μας - για να μην πούμε ότι ούτε καν αντιλαμβανόμαστε τις συγκεκριμένες. Τετριμμένο, αλλά απόλυτα σωστό: Μάθετε να βλέπετε το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο, γιατί το θέμα δεν είναι πόσο νερό υπάρχει μέσα σ’ αυτό, αλλά για πόσο πιστεύετε ότι θα διαρκέσει.

Τα επόμενα βήματα

Η δύναμη του μυαλού μας είναι κάτι το ασύλληπτο - και προς το καλό και προς το κακό. Αν όμως εντοπίσετε τις ιδέες που σας εγκλωβίζουν, θα προχωρήσετε στο επόμενο στάδιο, που είναι ο στόχος σας. Θυμηθείτε τα πέντε βασικά βήματα που θα σας βοηθήσουν να αξιοποιήσετε αυτήν τη δύναμη του νου:

* Οραματιστείτε αυτό που θέλετε να πετύχετε. Ο οραματισμός είναι σαν να ρίχνετε το σπόρο της επιθυμίας σας, ώστε να ριζώσει στην πραγματικότητα. Αρκούν 5 με 10 λεπτά την ημέρα, στη διάρκεια των οποίων θα βλέπετε με τα μάτια της φαντασίας σας τον εαυτό σας στην κατάσταση που επιθυμείτε, με κάθε λεπτομέρεια σαν να το ζείτε. Η καλύτερη στιγμή για κάτι τέτοιο είναι μόλις ξυπνήστε το πρωί ή πριν κοιμηθείτε το βράδυ. Επίσης, έχει σημασία να επαναλαμβάνετε τη διαδικασία καθημερινά, έστω και για λίγο.

* Χρησιμοποιήστε τις θετικές δηλώσεις για να επηρεάζετε το συνειδητό νου σας με τρόπο που να παραπέμπει σε μια σταδιακή, αλλά σταθερή αλλαγή. Επαναλάβετε πολλές φορές την ημέρα στον εαυτό σας μια πρόταση που να συνοψίζει το στόχο σας και μάλιστα σε ενεστώτα χρόνο, όπως «αδυνατίζω κάθε μέρα τρώγοντας σωστά και υγιεινά» (και όχι «θα χάσω πέντε κιλά»), «τα καταφέρνω με ό,τι αναλαμβάνω στη δουλειά μου και βρίσκομαι καθ’ οδόν για την προαγωγή» (και όχι «θα πάρω μια καλύτερη θέση»).

* Δείτε και αγαπήστε τη δική σας ομορφιά. Ο καθένας έχει προσωπικά, υπέροχα χαρίσματα, εξωτερικά και εσωτερικά. Όταν θα δείτε τη δική σας ομορφιά, θα συνειδητοποιήσετε ότι σας αξίζει το καλύτερο. Η αγάπη απέναντι στο Εγώ δεν συνεπάγεται απαραιτήτως την αλαζονεία, αλλά το σεβασμό και το αίσθημα της ευγνωμοσύνης για το μυαλό και το σώμα μας.

* Γιορτάστε την κάθε επιτυχία σας. Απολαύστε κάθε μικρή νίκη και δώστε βαρύτητα σε όσα έχετε πετύχει και όχι στο πόσο απέχετε από το στόχο σας.

* Τέλος, ανοίξτε το μυαλό σας και χρησιμοποιήστε τη δημιουργικότητά σας. Αναρωτηθείτε: «Πού έχω περιορίσει τον εαυτό μου;» - «Ποια ταλέντα μου έχω παραμελήσει;» - «Γιατί η ζωή μου είναι έτσι;». Όταν κοιτάξετε μέσα στην ψυχή σας, ίσως να εκπλαγείτε βλέποντας πόσο παραγωγικό δυναμικό κρύβεται μέσα σας περιμένοντας μια ευκαιρία για να εκφραστεί. Δώστε του τη, λοιπόν.

Προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα

Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο δεν κάνουμε όλα όσα θα θέλαμε και δεν κυνηγάμε τα όνειρά μας είναι ο φόβος της αποτυχίας που τροφοδοτείται από αμέτρητες φράσεις του τύπου «εγώ δεν τα καταφέρνω σ’ αυτό», οι οποίες υφαίνουν γύρω μας ένα δίχτυ που μας παγιδεύει. Όλοι μας έχουμε κατά νου άτομα που θαυμάζουμε για τον τρόπο με τον οποίο κατακτούν τη ζωή. Ο Τόμας Τζέφερσον είπε κάποτε: «Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει έναν άνθρωπο με τη σωστή νοητική στάση να πετύχει το στόχο του. Και τίποτα πάνω στη Γη δεν μπορεί να βοηθήσει έναν άνθρωπο με λανθασμένη νοητική στάση». Πόσους επιτυχημένους δεν ξέρουμε (από προσωπική εμπειρία ή απ’ όσα ακούμε ή διαβάζουμε γι’ αυτούς) που τα κατάφεραν περνώντας μέσα από την αμφιβολία, το φόβο, την αρνητικότητα ή τις τόσο αυτο-καταστροφικές περιοριστικές πεποιθήσεις; Η στάση μας, άλλωστε, είναι αποτέλεσμα των τελευταίων, οπότε, αν πιστεύουμε ότι είμαστε αποτυχημένοι, πιθανόν θα είμαστε, αφού προτού κάνουμε το πρώτο βήμα προς μια κατεύθυνση έχουμε ήδη καθορίσει στο μυαλό μας τον προορισμό. Κάποτε ρώτησαν ένα σπουδαίο ζωγράφο πώς φτιάχνει τόσο όμορφα πράγματα. Εκείνος απάντησε: «Τα βλέπω καθαρά στο νου μου και μετά αφήνω το χέρι μου να γίνει το μέσο για να βγει προς τα έξω εκείνο που έχω στο μυαλό μου». Το ίδιο έχουν κάνει και όλοι οι επιτυχημένοι άνθρωποι. Οραματίζονται εκείνο που αποτελεί ακριβώς το στόχο τους κάθε στιγμή και είναι διαρκώς εστιασμένοι σ’ αυτόν, ενώ ξεπερνούν όποια εμπόδια συναντούν στο δρόμο για την επίτευξή του. Ακόμα και αν «πέφτουν» και «ξαναπέφτουν», η αποφασιστικότητά τους, που τροφοδοτείται και από τη στάση και από τις πεποιθήσεις τους, τους κρατά σταθερούς στην πορεία τους μέχρι να φτάσουν στο τέρμα της.