Το κυρίαρχο στοιχείο στα έργα του Δ. Αβδελιώδη είναι ο τρόπος εκφοράς του λόγου. Κάθε κείμενο, είτε θεατρικό είτε λογοτεχνικό, το αντιμετωπίζει σαν μια παρτιτούρα που θα πρέπει να ερμηνευθεί σωστά, για να μπορέσει να αναδείξει τις διακυμάνσεις και την πραγματικότητα των αισθημάτων και των ιδεών που δημιουργούν τη συγκίνηση.
Εμείς μιλήσαμε με τον Δήμο Αβδελιώδη για την παράσταση αυτή, που γνώρισε εξαιρετικά μεγάλη επιτυχία σ΄όλη την Ελλάδα, θέλοντας να μάθουμε περισσότερα για τον τρόπο προσέγγισης του κειμένου αυτού του Γ. Βιζυηνού.
e-go: Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο έργο; Τι σας συγκινεί στο λόγο του Βιζυηνού;
Το 'Αμάρτημα της Μητρός μου' είναι ένα σπάνιο αυτοβιογραφικό διήγημα όχι μόνο για την ελληνική αλλά για την παγκόσμια λογοτεχνία. Εμπεριέχει τη λογική επεξεργασία και διαχείριση της απόρριψης, πού βίωσε τραυματικά ο Βιζυηνός από την μητέρα του κατά την παιδική ηλικία. Και ενώ σε άλλους σύγχρονούς του συγγραφείς, όπως στον Πόε π.χ. , η βιωματική εμπειρία καταγράφεται σαν μια διαδικασία ανάλυσης όπου το σύμπτωμα του φόβου αξιοποιείται και παγιοποιείται σε λογοτεχνικό γεγονός, χωρίς να επιζητά τη λύση του, ο Βιζυηνός, στον αντίποδα, την καταγράφει σαν διαδικασία σύνθεσης και κατανόησης με μόνο σκοπό την κάθαρση και την επανένταξη στην πραγματικότητα της ζωής. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε τη Λογοτεχνία σαν κάτοπτρο και σαν αυτοτελή σκοπό. Στη δεύτερη περίπτωση, σαν μέσον κατανόησης και αποκατάστασης της λογικής τάξης. Δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι αυτή η αντίληψη του Βιζυηνού για την χρηστικότητα της τέχνης, πηγάζει κατ’ ευθείαν από το Αρχαίο Δράμα. Δεν ενδιαφέρει τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή π.χ. η πρωτοτυπία ή ο εντυπωσιασμός μέσα από μια υποκειμενική άποψη για τα πράγματα, αλλά η ταύτιση με το κοινό αίσθημα, τις κοινές αξιώσεις και προσδοκίες των πολιτών. Δεν ενδιαφέρει, δηλαδή, η τέχνη σαν μια αισθητική εμπειρία, όσο γοητευτική κι αν είναι, αλλά σαν εμπειρία συνεπούς λογικής έντεχνης διάταξης, που δημιουργεί συγκίνηση και κάθαρση.
Πώς αντιμετωπίσατε το δύσκολο αυτό ηθογραφικό διήγημα; Ποιες πτυχές του φωτίσατε ιδιαίτερα;
Φαντάζει δύσκολο επειδή τα αφηγηματικά μέρη είναι γραμμένα στην καθαρεύουσα, αλλά δεν υπάρχει καμιά τέτοια δυσκολία στην παράσταση. Ο τρόπος διδασκαλίας του λόγου, για την εκφορά του κειμένου, φωτίζει όλη την γκάμα των αισθημάτων που εμπεριέχονται στο έργο και δεν αφήνει καθόλου περιθώρια να μη γίνεται άμεσα κατανοητό το νόημα, σε όλους, μικρούς και μεγάλους. Δεν είναι τυχαίο πως όπου έχουμε παίξει για νέους, μαθητές σχολείων, δεχόμαστε ειλικρινά ευχαριστώ από αυτά τα παιδιά και από τους καθηγητές τους.
Μιλήστε μας λίγο για τη μέθοδο με την οποία παρουσιάζεται το κείμενο του Βιζυηνού υπό τη δική σας σκηνοθετική ματιά.
Η δική μου σκηνοθεσία επικεντρώνεται από την πρώτη στιγμή της πρόβας αποκλειστικά και μόνο στην διδασκαλία της εκφοράς του λόγου, με όλα τα ερμηνευτικά στοιχεία που αποδίδουν καθαρά τη νοηματική συνοχή. Όλη η πρόβα γίνεται σ' ένα τραπέζι, ώσπου να ολοκληρωθεί το κείμενο. Κατόπιν ,αυτό που συνήθως ονομάζεται σκηνοθεσία, το στήσιμο δηλαδή του έργου, γίνεται σε πολύ λιγότερο χρόνο, πάντα σύμφωνα με την συνέπεια του λόγου με την εικόνα.
Σας δυσκόλεψε το ιδιαίτερο γλωσσικό ιδίωμα του συγγραφέα; Μπορεί εύκολα να αγγίξει τους θεατές η γλώσσα του;
Πραγματικά δεν υπάρχουν δυσκολίες με τέτοια σπουδαία κείμενα αλλά μόνο ευχαρίστηση, από την υποδειγματική και γοητευτική χρήση της ελληνικής γλώσσας από τον συγγραφέα. Ωστόσο-επειδή στο θέατρο δεν προλαβαίνει ο ακροατής να ξανασκεφτεί μια φράση-όταν σε κάποια σημεία του έργου υπάρχουν εντελώς ακατανόητες λέξεις που θα μπορούσαν να ανακόψουν το νόημα μιας φράσης ,τότε τις αντικαθιστώ με άλλες παραπλήσιες και κατά το δυνατόν με την ίδια τονισμένη συλλαβή, ώστε να μην αλλάξει ο ρυθμός. Η παράσταση όπου κι' αν παίχθηκε ανά την Ελλάδα, όχι μόνο δεν είχε προβλήματα κατανόησης, αλλά δημιούργησε συγκίνηση και κατάνυξη.
Πώς συναντιέται ο λόγος του Βιζυηνού με το σήμερα; Μπορεί το έργο αυτό να απασχολήσει το σύγχρονο Έλληνα και σε ποιο επίπεδο;
Ο Βιζυηνός όπως και ο Παπαδιαμάντης άλλωστε, δεν είναι μόνον εξαιρετικοί ηθογράφοι, είναι κάτι περισσότερο. Είναι αρχετυπικοί στον δομικό σχεδιασμό και στην ενορχήστρωση των θεμάτων τους. Δεν τους ενδιαφέρει απλά η περιγραφή και η πιστή αρχειοθέτηση ενός θέματος για να παραμείνει στην μνήμη των ανθρώπων- όπως γίνεται εξαιρετικά και από ένα πλήθος σημαντικών ελλήνων ηθογράφων συγγραφέων- αλλά διεισδύουν μέσα και κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, εκεί όπου υπάρχει ο διαχρονικός ιστός των ιδεών και των αρχετύπων, που επηρεάζουν και καθορίζουν αοράτως την ανθρώπινη βούληση, τις επιλογές και τις πράξεις μας. Το ίδιο που έκανε και το αρχαίο δράμα και κάθε δημιούργημα που έχει καταχωρηθεί στην παγκόσμια ιστορία της τέχνης σαν πολύτιμο και διαχρονικό ή κλασικό έργο. Τέτοια επίλεκτα δημιουργήματα είναι πολύτιμα, όχι μόνο γιατί μας ψυχαγωγούν αλλά κυρίως γιατί μας είναι χρήσιμα στην διαρκή επανεκτίμηση του είδους μας, που πάλλεται και αγωνιά να αξιολογήσει τι είναι το πεπρωμένο, η μοίρα, και πώς να το αλλάξει.
Ο σύγχρονος Έλληνας μπορεί να στραφεί στην τέχνη για παρηγοριά; Έχει ελπίδα να αισθανθεί λίγο καλύτερα,να δει τη ζωή του …αλλιώς;
Πρέπει να μάθουμε να διαλέγουμε μόνοι μας τι μας είναι αναγκαίο και χρήσιμο και για την υλική και για την πνευματική μας τροφή. Κι’ αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, ειδικά σήμερα που υπάρχει ένας διαρκής και ακατάσχετος βομβαρδισμός πληροφοριών και έμμεσων ή άμεσων διαφημίσεων, οι οποίες είτε μας μπερδεύουν, μας αγχώνουν και χάνουμε εντελώς τα κριτήριά μας, είτε παραδινόμαστε παθητικά άνευ όρων, στις σχεδιασμένες αυτές οπτικές και ακουστικές εισβολές και παθαίνουμε πλύση εγκεφάλου. Όλοι έχουμε την δυνατότητα και την ικανότητα να επιλέξουμε, αρκεί να το θεωρήσουμε ως εξόχως σημαντικό για μας, και να επιζητούμε αυτό που πραγματικά μας συγκινεί βαθειά και αθόρυβα. Aυτό έχουμε πραγματικά ανάγκη από την τέχνη, να μπορεί να μας εμψυχώνει με αλήθεια και αισιοδοξία για τη Η τέχνη προσφέρεται και για το καλό και για το κακό.
Μελλοντικά σχέδια
Το Αμάρτημα της Μητρός μου θα συνεχισθεί και φέτος για λίγες παραστάσεις στο θέατρο ΘΗΣΕΙΟΝ ,από τις 5 Οκτωβρίου, με τον Κων.Γιαννακόπουλο και Ρένα Κυπριώτη. Επίσης στις 17,18,19,του ίδιου μήνα Η Γυναίκα της Ζάκυθος θα επαναληφθεί στη Θεσσαλονίκη, Θέατρο ΦΑΡΓΚΑΝΗ. Τον Νοέμβριο θα είναι έτοιμη η «Απολογία Σωκράτους» στο Αρχαίο κείμενο και υπότιτλους, με τον Βασιλη Καραμπούλα, ύστερα από 2 χρόνια προβών. Επίσης τον ίδιο Μήνα στο θέατρο Τέχνης η ΘΑΛΑΣΣΙΝΗ ΩΔΗ του Πεσσόα με την Αλίκη Καγιαλόγλου, Και παράλληλα στον ΦΟΥΡΝΟ, το ΌΝΕΙΡΟ στο ΚΥΜΑ και ΕΡΩΣ ΗΡΩΣ του Α. Παπαδιαμάντη ,με τον Θεμιστοκλή Καρποδίνη. Επίσης σχεδιάζω να κάνω ταινία.
ΙΝFO:
Θησείον: Τουρναβίτου 7, Θησείο
ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΤΑΜΕΙΟΥ: 210 3255444
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ : Aπό 6 Οκτωβρίου 2013 έως 5 Ιανουαρίου 2014
Γεωργία Οικονόμου
