Μαρία Προϊστάκη: Μοιραία Βεατρίκη σε μία σκοτεινή οικογένεια [συνέντευξη]

19.10.2015
Η «Οικογένεια Τσέντσι» γράφτηκε την άνοιξη του 2015 και παρουσιάζεται το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς στο Θέατρο Τέχνης σε σύλληψη, σκηνοθεσία, μετάφραση πρωτότυπων κειμένων της Ιόλης Ανδρεάδη. Βασίζεται δραματουργικά στο θεατρικό έργο «Οι Τσέντσι» του Αρτώ και στην πραγματική ιστορία από το ομώνυμο χρονικό του Σταντάλ.

Το έργο αποπειράται να παρουσιάσει ένα γεγονός του 16ου αιώνα στο σήμερα, με έναν τρόπο διαμεσολαβημένο και χωροταξικά περιορισμένο, τοποθετώντας τους ήρωες εγκλωβισμένους σε μια ιδεατή βιτρίνα, η οποία τους προσδίδει κύρος, αλλά τους αφαιρεί κάθε διέξοδο φυγής. Οι Τσέντσι (Les Cenci) του Αρτώ αποτέλεσαν έργο-ορόσημο για το λεγόμενο «Θέατρο της Σκληρότητας» και το κείμενό του θεωρήθηκε υψηλής δραματουργικής δύναμης και μεγάλης επιρροής σε πολλαπλά πεδία και κινήματα των τεχνών του 20ου αιώνα.

Εμείς μιλήσαμε με την Μαρία Προϊστάκη που ενσαρκώνει τον κρίσιμο ρόλο της Βερονίκης και μέσω αυτής προσπαθήσαμε να μπούμε στα άδυτα της οικογένειας Τσέντσι!

Θα μας πείτε λίγα λόγια για την οικογένεια Τσέντσι; Τί το ιδιαίτερο έχει αυτή η οικογένεια;
Πρόκειται για μια οικογένεια που τράβηξε την προσοχή της κοινής γνώμης στην εποχή της, δημιούργησε θιασώτες και εχθρούς και μνημονεύεται μέχρι σήμερα .Τα αμφιλεγόμενα πρόσωπα είναι από τη μία ο κόμης Τσέντσι και από την άλλη η κόρη του Βεατρίκη . Ο Τσέντσι έμεινε στην ιστορία ως ένας αρνητικός ήρωας που εγκληματούσε, δωροδοκούσε τον Πάπα, κακοποιούσε την οικογένεια του και κατέληξε να βιάζει κατ' εξακολούθηση την κόρη του. Η Βεατρίκη παρόλο που τον σκότωσε και οδηγήθηκε στο ικρίωμα γι'αυτό, υποστηρίχθηκε με πάθος από το λαό της εποχής που της έδωσε δίκιο και ζητωκραύγαζε καθ'όλη τη διάρκεια της δίκης της για την αθώωση της .
Η ιστορία αυτής της οικογένειας έφερε στο φως ζητήματα ανείπωτα όπως την απόλυτη εξουσία των "Πατέρων" είτε μιλάμε για Πατέρες της εκκλησίας είτε για πατέρες της οικογένειας, την υποκρισία της κοινωνίας που από τη μία συγκάλυπτε εγκλήματα και έδινε συγχωροχάρτια με το αζημίωτο κι από την άλλη καταδίκαζε σε θάνατο στο όνομα της ηθικής και την έλλειψη πραγματικής δικαιοσύνης που οδηγούσε στην αυτοδικία ως μόνη διέξοδο για θύματα σαν τη Βεατρίκη .
Εσείς υποδύεστε τη Βεατρίκη. Μιλήστε μας λίγο για το νευραλγικό αυτό ρόλο σας
Η Βεατρίκη περιγράφεται σε γραπτά της εποχής σαν ένα πλάσμα ελκυστικό που διέφερε με έναν ουσιαστικό τρόπο από το πλήθος γύρω της και κυρίως απ' τον πατέρα της . Είχε κοινά στοιχεία με αυτόν αλλά τα είχε μεταβολίσει σε αρετές .Στην πραγματικότητα ήταν σαν και οι δύο να είναι φτιαγμένοι απ το ίδιο υλικό αλλά ο ένας να κοιτάζει προς το σκοτάδι και η άλλη προς το φως. Ήταν σχεδόν μοιραίο αυτή της η υπόσταση να έλξει σα μαγνήτης πάνω της το αντίθετο της . Αυτό είναι ένα σημείο μηδέν για τη Βεατρίκη. Είναι από αυτές τις στιγμές που ξυπνάει το ένστικτο της επιβίωσης και τότε μπορεί ο καθένας να οδηγηθεί σε πράξεις αντίθετες με τη φύση του . Όταν πολεμάς το σκοτάδι αναπόφευκτα θα γυρίσεις κι εσύ να το κοιτάξεις .
Γιατί πιστεύετε οτι το έργο αυτό έχει αποτελέσει έμπνευση για πολλούς άλλους καλλιτέχνες;
Νιώθω οτι ανέκαθεν στο κέντρο του ενδιαφέροντος των καλλιτεχνών ήταν ο άνθρωπος και ιδιαίτερα η αδυναμία του, η τρωτότητα του. Αυτό το έργο αφηγείται γλαφυρά την άνοδο και την πτώση του ανθρώπου τη στιγμιαία αυταπάτη της παντοδυναμίας του που γκρεμίζεται από τον όχι πάντα δίκαιο, όχι πάντα μεγαλοπρεπή, όχι πάντα γαλήνιο θάνατο του. Σαν να λέμε χτυπάει καλλιτεχνική φλέβα και μάλιστα με υπογραφή του Α. Αρτώ .

Πού αγγίζει το έργο αυτό το σήμερα και συνεκδοχικά το θεατή;
Το γοητευτικό αυτού του έργου, κατά τη γνώμη μου, είναι οτι συνδυάζει τον πολιτικό με τον υπαρξιακό προβληματισμό με έναν πολύ οργανικό τρόπο κι έτσι υπάρχει το έδαφος για να αγγίξει το θεατή και από τις δύο αυτές πλευρές.
Αρχικά η ιστορία μιλά για μια σαθρή, άδικη, διεφθαρμένη, υποκριτική κοινωνία που καλλιεργεί τη δημιουργία "τεράτων" και τρώει τα παιδιά της. Οι συνειρμοί είναι αναπόφευκτοι εδώ. Από την άλλη το έργο τελειώνει με θάνατο κι εκεί είναι το μόνο σημείο του έργου που υπάρχει υπόνοια μιας κάθαρσης. Εκεί σ'αυτό το άγνωστο για τον άνθρωπο πεδίο, ελπίζουμε στην κάθαρση που αδυνατούμε να βρούμε εδώ όταν το εδώ έχει γίνει μια κόλαση .
Μπορούμε σήμερα να δούμε σύγχρονους κόμητες Τσέντσι στην κοινωνία μας; Και πώς τους διακρίνετε;
Οι κόμητες Τσεντσι ειναι διαχρονικό "κακό". Όσο η ίδια η κοινωνία που τους κυοφορεί φέρει καταστροφικά χαρακτηριστικά τόσο το "κακό" θα παίρνει σάρκα και οστά στο πρόσωπο κάποιου. Δείχνουμε να είμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως απο την Ιστορία οπότε ναι φυσικά και υπάρχουν σύγχρονοι κόμητες Τσέντσι . Μπορούμε να τους δούμε στις ειδήσεις , στις εφημερίδες , στους δρόμους ή πίσω απο κλειστές πόρτες . Πώς τους αναγνωρίζουμε; Είναι άνθρωποι ίσως χαρισματικοί , αυτό που λέμε ικανοί για το μεγαλύτερο καλό και το μεγαλύτερο κακό, είναι γοητευτικοί, απόλυτοι, έξω από κοινωνικά πρότυπα και έχουν γύρω τους την απαραίτητη "αυλή" και τα απαραίτητα θύματα. Έρχονται στο φως γιατί τελικά παρέσυραν την "αυλή" να εγκληματίσει, γιατί τα θύματα μίλησαν ή γιατί τα θύματα έβγαλαν νύχια και επιτέθηκαν .
"Η εξουσία όμως είναι μια δύναμη χωρίς δικαιοσύνη και επιστρέφεται σ'όποιον την πολεμά" Τί σχολιάζετε για τη φράση αυτή;
Η φράση αυτή βρίσκει την απόλυτη επαλήθευση της στην ιστορία της οικογένειας Τσέντσι αλλά είναι και μια διαχρονική αλήθεια. Η εξουσία είναι μια αυτόνομη δύναμη η οποία στρέφεται άκριτα εναντίων και των εξουσιαστών και των εξουσιαζόμενων.Όποιος έχει εξουσία στα χέρια του έχει και πολέμιους και οι πολέμιοι όταν νικήσουν θα πάρουν την εξουσία στα δικά τους χέρια είτε το θέλουν είτε όχι και τότε θα αποκτήσουν κι αυτοί με τη σειρά τους πολέμιους οι οποίοι όταν νικήσουν θα τους πάρουν αυτοί την εξουσία κι αυτή η σκυτάλη δεν έχει τελειωμό. Ο δαίμονας της εξουσίας αλλάζει πρόσωπα, τα "ξεζουμίζει" και περνά στα επόμενα αλλά ποτέ δε μένει ορφανός στον αιώνα τον άπαντα .
Πώς αισθάνεστε ως νέα ηθοποιός αυτή τη δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα;
Αισθάνομαι καλά με τον εαυτό μου που σ'αυτή τη δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα είμαι ηθοποιός και όχι κάτι άλλο. Η περίοδος που η ανθρώπινη αξία ήταν επακόλουθο του μηνιαίου μισθού και του κοινωνικού status κάποιων επαγγελμάτων όπως γιατρού, δικηγόρου, οικονομολόγου κλπ δείχνει ευτυχώς να περνάει . Και το λέω εγώ που έχω άδεια άσκησης δικηγορικού επαγγέλματος αλλά επέλεξα να μην το ασκήσω . Βλέπω μια στροφή στην απλότητα που έχει πολύ ομορφιά μέσα της και στην πνευματικότητα που έχει πολύ σοφία μέσα της και χαίρομαι.Ο καθένας από μας θα ζήσει κάποια χρόνια σ'αυτή τη γη λιγότερα από 100, λιγότερα από ένα δέντρο ή από ένα αντικείμενο και έχει σημασία να μη χάσει το δάσος κοιτώντας ένα δέντρο μπροστά απ'τα μάτια του .
Μελλοντικά σχέδια...
Τα σχέδια μου είναι να ζήσω βλέποντας το δάσος γιατί ούτε για μένα είναι εύκολο αυτό και χρειάζεται συνεχώς να προσαρμόζω το φακό μου. Παραδόξως η θεατρική πράξη παρότι είναι θνησιγενής με βοηθάει σ'αυτό. Προς το παρόν έχω την τιμή να αφηγούμαι την ιστορία της Βεατρίκης Τσέντσι και αφήνομαι να ανακαλύψω τί μου επιφυλάσσει το μέλλον .
Γεωργία Οικονόμου