Το μυθιστόρημα αυτό διαμόρφωσε σημαντικά τον τρόπο που ο σύγχρονος άνθρωπος βλέπει τα πράγματα. «Θα ήταν άσχημο, αν ο καθένας δεν είχε περάσει στη ζωή του μια εποχή που να του φαίνεται ότι ο Βέρθερος έχει γραφτεί για αυτόν» έγραφε ο Γκαίτε στην αυτοβιογραφία του «Ποίηση και Αλήθεια». Ο Βέρθερος είναι ο εαυτός του.
Αυτή η ξεκάθαρη ποιότητα τον κρατά σφριγηλό και ζωντανό ακόμη και σήμερα, 242 χρόνια μετά τη δημιουργία του. Εμείς μιλήσαμε με τον Αλέξανδρο Διαμαντή στην προσπάθεια μας να μάθουμε όσο το δυνατόν περισσότερα για την ενδιαφέρουσα αυτή σκηνοθετική προσέγγιση.
Τι είναι αυτό που σας ώθησε να ανεβάσετε το συγκεκριμένο έργο;
Η τεράστια αξία του. Ο Βέρθερος είναι ο πρώτος Ρομαντικός χαρακτήρας στην παγκόσμια λογοτεχνία. Είναι, επίσης ένα θεμελιώδες αρχέτυπο της νεότητας και της επανάστασης. Τα ερωτήματα που θέτει, αν είναι ο άνθρωπος όντως ελεύθερος και αν γινόμαστε πιο δυνατοί ή όχι μέσα από τα πάθη της μοίρας μας, είναι διαρκή και παραμένουν αναπάντητα.
Πώς προσεγγίζετε αισθητικά την παράσταση;
Επιχειρώ μία σύνδεση ανάμεσα στις αισθητικές φόρμες της εποχής μας και των τελευταίων δεκαετιών του 18ου αιώνα. Αυτή η σύνδεση είναι κυρίως αντιθετική, αλλά περιέχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ταύτιση: ο Ρομαντισμός που γεννήθηκε με/από τον Βέρθερο, προέκυψε ως το Νέο σε μία εποχή που η κυρίαρχη πεποίθηση ήταν ότι τα είχαν πει όλα, ότι δεν μπορούσε πια να προκύψει τίποτα καινούργιο. Σήμερα, αυτή η πεποίθηση είναι και πάλι παρούσα, και πάλι κυρίαρχη.
Τι παραπάνω πιστεύετε πως προσδίδει η δική σας οπτική στον ήρωα του Γκαίτε;
Θεωρώ πως σ’αυτό το ερώτημα πρέπει να απαντήσουν όσοι δουν την παράσταση και όχι εγώ. Το μόνο που μπορώ να σας πω, είναι πως προσέγγισα τον ήρωα και την ιστορία του, σαν φίλος.
Ποιο είναι το βασικό μήνυμα του έργου και πόσο σας απασχολεί αυτό εσάς τον ίδιο;
Να γίνετε ελεύθεροι. Να σταθείτε απέναντι και να κλωτσήσετε μακριά ό,τι στερεί την ελευθερία σας. Να ζήσετε τη ζωή σας απόλυτα, γερά και δυνατά. Προσωπικά, έχω αποφασίσει να μπορώ να πω όταν θα πεθάνω ότι έζησα πρώτα. Καλλιτεχνικά, ο Βέρθερος, σ’αυτή τη στάση, είναι η εκκίνηση ενός σημαντικού πρώτου βήματος.
Πού αγγίζει το σήμερα ο Βέρθερος;
Ο Βέρθερος θεωρείται ένα από τα κείμενα που πυροδότησαν τη Γαλλική Επανάσταση. Γενικά αγαπήθηκε από τους επαναστάτες όλων των εποχών. Έδωσε στους επαναστάτες συναισθηματική παιδεία: ένας Βερθεριστής και Αναρχικός, ο Παπαρρηγόπουλος πέθανε από μελαγχολία για την απουσία ελευθερίας, μετά την καταστολή κάποιας εξέγερσης. Ένας μεγάλος Γερμανός συγγραφέας, ο Κλάιστ, αυτοκτόνησε όμοια με τον Βέρθερο, επειδή τα δημοκρατικά καθεστώτα του Ναπολέοντα έγιναν απολυταρχικά. Για να μην πλατιάζω, ζούμε σε μια εποχή με υπόγειο, αλλά δυνατό επαναστατικό υλικό. Ο Βέρθερος μπορεί να κάνει αυτή τη δύναμη, ορμή και την ορμή, θύελλα επανάστασης.
Τι συμβολίζει για εσάς ο θάνατός του;
Μου θυμίζει τον βουδιστή μοναχό που αυτοπυρπολήθηκε στη Σαϊγκόν το ‘63, την σταύρωση του Χριστού, την εκτέλεση του Μερσώ, του ‘Ξένου’ του Καμύ. Αυτοί οι θάνατοι, (freitod-ελεύθερη έξοδο από τη ζωή, τους αποκαλεί ο Γκαίτε) συμβολίζουν την ανάγκη μας για έναν θυσιαστήριο αμνό: έναν άνθρωπο που πεθαίνει επειδή όλοι εμείς πρέπει να επιζήσουμε.
Αγαπημένη σας φράση από το έργο;
«Εγώ δεν είμαι παρά ένας οδοιπόρος, ένας προσκυνητής πάνω σ’αυτή τη Γη. Άραγε εσείς είστε κάτι περισσότερο;»
Γεωργία Οικονόμου
[email protected]
