Πώς και γιατί διάλεξαν το συγκεκριμένο δρόμο, τι τους ελκύει στην επιστήμη τους, τι ερευνούν και ποια είναι τα αποτελέσματα των ερευνών τους, τι συναισθήματα βιώνουν μετά από μια ανακάλυψη, τι ώρα τελειώνουν από το πανεπιστήμιο, σε τι σπίτι γυρνάνε; Έχουν ζωή έξω από το εργαστήριο; Είναι ερωτήματα στα οποία απαντούν οι ξεχωριστές αυτές προσωπικότητες κάνοντας τον αναγνώστη κοινωνό της έρευνάς τους.
«Τα φωτεινά μυαλά δεν έχουν πατρίδα». Πώς ξεκίνησε η ιδέα αυτού του βιβλίου;
Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα σκεφτεί ποτέ να βγάλω ένα τέτοιου είδους βιβλίο. Για την ακρίβεια δε μου είχε περάσει καν από το μυαλό, παρότι αρθρογραφώ σε έντυπα τα τελευταία 22 χρόνια. Το βιβλίο αυτό βγήκε κατόπιν παρότρυνσης φίλων και συγκεκριμένα του Επίκουρου Καθηγητή Νευρογενετικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Χρήστου Γιαπιτζάκη, ο οποίος διέκρινε σε αυτό τη μοναδική ευκαιρία να βγει προς τα έξω και να γίνει γνωστή στο μη εξειδικευμένο κοινό η δουλειά των επιστημόνων. Μιλούσε για σωστή εκλαΐκευση της επιστήμης και επέμενε πεισματικά σε αυτό το εγχείρημα. Θεωρούσε ότι ο κόσμος το είχε ανάγκη για πολλούς λόγους. Την ίδια στιγμή έβλεπα κι εγώ πως από τη μια πλευρά οι συνεντεύξεις που έγραφα είχαν μεγάλη απήχηση στο κοινό και έβγαζα το συμπέρασμα ότι ο κόσμος ενδιαφέρεται για την Επιστήμη, ενδιαφέρεται να ακούσει κάτι εκτός από την Πολιτική και τα οικονομικά μέτρα και, από την άλλη εκνευριζόμουν από τη επαναλαμβανόμενη και χωρίς ντροπή, διαδικτυακή αναπαραγωγή των κειμένων μου, χωρίς την αναφορά στην πρωτογενή πηγή. Αν προσθέσει σε αυτά κάποιος και το γεγονός ότι στην Ελλάδα το χάσμα μεταξύ Επιστήμης και δημοσιογραφίας εξακολουθεί να είναι μεγάλο, αφενός γιατί οι επιστήμονες, είτε είναι εσωστρεφείς, είτε δεν εμπιστεύονται τους δημοσιογράφους, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, και αφετέρου γιατί οι δημοσιογράφοι επιστήμης είναι λίγοι, αντιλαμβάνεται ότι τα κίνητρα για να βγει αυτό το βιβλίο ήταν αρκετά.
Συναναστραφήκατε με αυτούς τους ανθρώπους και γνωρίσατε και την ανθρώπινη πλευρά τους. Ποια είναι τα κοινά στοιχεία που έχουν μεταξύ τους;
Το κοινό στοιχείο που έχουν οι «πρωταγωνιστές» αυτού του βιβλίου είναι ότι στη ζωή τους δεν επιδίωξαν την πρωτιά και τη διάκριση. Υπηρέτησαν απλά την επιστήμη τους και, κατά τη διάρκεια της προσωπικής τους πορείας, συναντήθηκαν με την επιτυχία. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν μια γοητευτική προσωπική ιστορία, που για να την καταγράψω χρειάστηκε ακόμη και να ταξιδέψω σε αρκετά σημεία της Ευρώπης, προκειμένου να τους συναντήσω στην έδρα τους (Γενεύη, Μόναχο, Βερολίνο, Στουτγάρδη, Σικελία, Κοπεγχάγη, Αθήνα, Ρώμη κ. ά) και με δικά μου έξοδα αποκλειστικά, αφού κανένα από τα έντυπα με τα οποία συνεργαζόμουν δε διέθετε χρήματα για ταξίδια. Αυτό που λατρεύω σε όλους είναι αυτή η «αθωότητα» του μεγάλου επιστήμονα που τους διακρίνει και η χαρά και ο ενθουσιασμός ενός μικρού παιδιού που βγαίνει από μέσα τους όταν μιλούν για την έρευνά τους. Πιστεύουν πολύ αυτά που υποστηρίζουν και είναι σίγουροι για την εγκυρότητά τους, αλλιώς δεν τα αναφέρουν καν. Καμιά φορά είναι τόσο απορροφημένοι σε αυτό που κάνουν που σου δίνουν την αίσθηση ότι ζουν σε έναν άλλο κόσμο με ιδανικές συνθήκες, σε έναν κόσμο που δεν υπάρχουν προβλήματα. Έναν κόσμο που περιβάλλεται από ένα αόρατο τείχος «προστασίας» από τη μιζέρια της καθημερινότητας, αλλά και ταυτόχρονα μοναχικό αρκετές φορές. Είναι πρόσωπα καθημερινά που δε γνωρίζουμε καν ότι είναι γύρω μας και εργάζονται «αθόρυβα» για το καλό και την ευτυχία μας, αλλά που υποσυνείδητα δοξάζουμε το σύμπαν για την ύπαρξή τους. Πρόσωπα ήρεμα που αναβλύζουν δύναμη, που ανατρέπουν νόμους και κανόνες, που τροφοδοτούν την ελπίδα και δεν την αφήνουν να χαθεί. «Φωτισμένα» μυαλά που καθημερινά προχωρούν την ανθρωπότητα ακόμη ένα βήμα μπροστά.
Τα φωτεινά μυαλά έχουν αδυναμίες;
Σαφώς κι έχουν αδυναμίες, τις οποίες προσπάθησα, όσο ήταν δυνατόν να καταγράψω και όσο οι ίδιοι μου άνοιξαν ένα «παραθυράκι», όσο με άφησαν να ρίξω μια ματιά έστω και από μια χαραμάδα στη ζωή τους. Αυτό ακριβώς είναι το βιβλίο: ανθρώπινες ιστορίες επιστημόνων. Οι ίδιοι είναι κανονικοί άνθρωποι όπως όλοι μας, που έχουν ζωή μέσα και έξω από το εργαστήριο, που πάντα επιστρέφουν στο σπίτι τους και στην οικογένειά τους, που έχουν φίλους και μοιράζονται όμορφες στιγμές, που ονειρεύονται, που κάνουν τζόκινγκ, που παίζουν μουσική σε δικό τους ή ξένο συγκρότημα, που μαγειρεύουν για φίλους, που νοσταλγούν την πατρίδα τους και περιμένουν εναγωνίως τα καλοκαίρια, που χάνουν αγαπημένα τους πρόσωπα και πονούν. Οι Έλληνες ερευνητές που περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο, είτε ζουν εντός είτε εκτός των «τειχών», προβληματίζονται κυρίως για την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, για την αναγκαστική «εγκατάλειψη» της χώρας από τα παιδιά της, για την έλλειψη αξιοκρατίας, για τον εκφυλισμό της ελληνικής ευφυΐας στο όνομα της απάτης και της διαφθοράς, για το νεοπλουτισμό των Ελλήνων που μετεξελίχθηκε σε ηθική και αξιακή φτώχεια, για τον εθνικό «αυτισμό» σε ορισμένα θέματα, για την ασέβεια προς τον άνθρωπο, για την ανευθυνότητα και τον «ωχαδερφισμό». Οι ξένοι αγωνιούν για το περιβάλλον, για την έκβαση των πολέμων γύρω μας, για αυτή τη καταστροφική μανία που έχει κυριεύσει το ανθρώπινο είδος.
Ο αναγνώστης μέσα από όλες αυτές τις ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις τι μπορεί να αποκομίσει;
Βασικός στόχος μου είναι να δώσω τη δυνατότητα στους μη εξειδικευμένους αναγνώστες που θα πάρουν στα χέρια τους αυτό το βιβλίο να γνωρίσουν σημαντικές προσωπικότητες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Επιθυμία μου είναι να κάνω αυτές τις ξεχωριστές προσωπικότητες από διεθνώς αναγνωρισμένες, αναγνωρίσιμες από το ευρύ κοινό. Να τις γνωρίσει ο κόσμος και να αρχίσει να τις ακολουθεί. Διαβάζοντάς το βιβλίο μπορεί κάποιος να ενημερωθεί για όσα συμβαίνουν γύρω μας σε αρκετά πεδία της επιστήμης, τα οποία πολλές φορές περνούν στα «ψιλά» γιατί τα ίδια τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν τους δίνουν «χώρο». Η επιστήμη όμως δεν είναι κάτι άπιαστο, είναι μέσα στη ζωή μας και αν δεν την κατανοήσουμε δεν θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε τον κόσμο. Η επιστήμη είναι ένα «εργαλείο» και τρόπος σκέψης. Σε βοηθά να ξεχωρίσεις το αυθαίρετο από το λογικό, το ανούσιο από το ουσιαστικό, το ψεύτικο από το αληθινό. Περισσότερη επιστήμη σημαίνει περισσότερη κριτική σκέψη, προστασία από λαϊκισμούς και δοξασίες, απελευθέρωση από δεισιδαιμονίες και προλήψεις δηλ. καλύτερη ζωή. Η επιστήμη είναι «Διαφωτισμός». Πιστεύω ότι αυτό το βιβλίο ανοίγει ένα παράθυρο στην ελπίδα και είναι μια αρχή για να σταματήσει να διαχέεται η μιζέρια και να αναπαράγεται η «Μεσαιωνική νοοτροπία» και ο σκοταδισμός σε αυτόν τον τόπο!
Σε μια εποχή κρίσης αυτά τα φωτεινά μυαλά μπορούν να γίνουν με κάποιο τρόπο παράδειγμα;
Μα μόνο αυτά μπορούν και αξίζει να γίνουν πια παράδειγμα σε περίοδο κυρίως ηθικής και αξιακής κρίσης και κατόπιν οικονομικής. Βασική μου επιδίωξη σε αυτό το βιβλίο είναι να συστήσω αυτούς τους ξεχωριστούς ανθρώπους στο ευρύ κοινό και να τους προβάλω ως πρότυπα σε μια εποχή που η ελληνική κοινωνία, ανερμάτιστη, παρακολουθεί σαστισμένη όλα όσα συμβαίνουν γύρω της και βρίσκεται εγκλωβισμένη στη μετριοκρατία, στην προβολή αναλώσιμων και συνήθως ευτελών ειδώλων, και στην έλλειψη υγιών προτύπων. Θεωρώ ότι είναι ο μόνος τρόπος να σωθεί.
