O Paul Johnston, ένας σημαντικός εκπρόσωπος της σύγχρονης αστυνομικής λογοτεχνίας και γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό από το βιβλίο του "Εγκλήματα πλατωνικής δημοκρατίας το έτος 2020", γεννήθηκε στη Σκωτία, αγάπησε όμως την Ελλάδα και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στη Βρετανία και την Αντίπαρο.
Ο συγγραφέας μίλησε στο e-go σε άπταιστα ελληνικά για το τελευταίο του βιβλίο "Ο τελευταίος κόκκινος θάνατος", ένα πολιτικό θρίλερ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Περίπλους.

e-go: Τα γεγονότα του βιβλίου σου διαδραματίζονται στην Ελλάδα. Αλλά και οι σπουδές σου είναι επάνω στην ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό της. Ποια ήταν η πρώτη σου επαφή με την Ελλάδα και τι σε ώθησε να ασχοληθείς με τη γλώσσα και την ιστορία της; Εχοντας ζήσει αρκετά χρόνια στην Ελλάδα, αισθάνεσαι τώρα πια και λίγο Eλληνας;
P.J.: Η επαφή μου με την Ελλάδα ξεκίνησε από τη γοητεία που άσκησε επάνω μου ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Ήδη από παιδί ζητούσα επίμονα να μάθω αρχαία ελληνικά, όταν ανακάλυψα στη βιβλιοθήκη του πατέρα μου μια μετάφραση της Οδύσσειας και μαγεύτηκα. Σπούδασα αρχαία ελληνική φιλολογία στην Οξφόρδη, αλλά το ενδιαφέρον μου για τη νεότερη Ελλάδα αναπτύχθηκε αργότερα, όταν το 1976 επισκέφθηκα τη χώρα για έξι μήνες, ταξίδεψα σε πολλές περιοχές, εργάστηκα ερασιτεχνικά ως ξεναγός και εξοικειώθηκα με τα νέα ελληνικά ήθη. Από τότε στράφηκα περισσότερο στην ιστορία και τον πολιτισμό της νεότερης Ελλάδας, ενώ έζησα και αρκετό διάστημα στην Αντίπαρο. Δε θα έλεγα ότι αισθάνομαι Έλληνας, αν και ο ήρωας του βιβλίου μου που είναι μισός Σκωτσέζος και μισός Έλληνας είναι οπωσδήποτε μια ανταύγεια της δικής μου συνείδησης.

e-go: Ποια είναι τα στοιχεία που πρέπει να έχει ένα μυθιστόρημα ώστε να χαρακτηριστεί πολιτικό θρίλερ; Πόσο δύσκολο είναι να εξισορροπήσει ένας συγγραφέας το πολιτικό στοιχείο -με ένα ιστορικό και θεωρητικό υπόβαθρο- με την καταιγιστική δράση και την ατμόσφαιρα τρόμου που απαιτεί ένα θρίλερ;
P.J.: Kατ' αρχάς εκφράζω την ικανοποίησή μου που στην Ελλάδα το είδος του θρίλερ εντάσσεται ισότιμα ανάμεσα στα λογοτεχνικά έργα, ως "αστυνομική λογοτεχνία", κάτι που για παράδειγμα δεν ίσχυε στην Αμερική, τουλάχιστον μέχρι τελευταία, που το επίπεδο έχει ανεβεί αισθητά. Το θρίλερ συνεπάγεται την ένταση και την αγωνία για την ασφάλεια του πρωταγωνιστή και αυτό το ξεχωρίζει από ένα αστυνομικό μυθιστόρημα ή μια ιστορία μυστηρίου, όπως τα βιβλία της Αgatha Christie, όπου ο αναγνώστης δε φοβάται για την τύχη του Πουαρό. Τέτοιοι ήρωες παρουσιάζονται σαν θεοί. Όσον αφορά στο πολιτικό στοιχείο, το αντιλαμβάνομαι με μια ευρύτερη έννοια από αυτήν της πολιτικής πράξης. Πιστεύω ότι κάθε μικρό γεγονός της καθημερινότητας και κάθε σχέση μέσα σε μια κοινωνία ανθρώπων εμπεριέχει το στοιχείο της εξουσίας και με αυτή τη λογική εντάσσω στο βιβλίο την πολιτική διάσταση.

e-go: Το βιβλίο αγγίζει το πιο πολυσυζητημένο έγκλημα της εποχής μας- την τρομοκρατία- επιχειρώντας να ερμηνεύσει τα κίνητρα των τρομοκρατών σε μία κοινωνική και ψυχολογική βάση. Τι πιστεύεις τελικά ότι ωθεί έναν άνθρωπο να φθάσει σε τόσο ακραίες μορφές διαμαρτυρίας;
P.J.: Βασική αρχή του βιβλίου ήταν να αναδείξω ότι οι τρομοκράτες δεν είναι κατά συρροή δολοφόνοι, αλλά υπάρχουν βαθύτερα κίνητρα που τους οδηγούν σε τέτοιες ακραίες πράξεις. Οι λόγοι μπορεί να είναι εντελώς προσωπικοί, είτε να έχουν τις απαρχές τους σε συγκεκριμένα ιστορικο-πολιτικά γεγονότα ή διαστρεβλωμένες ιδεολογίες. Ίσως βέβαια κάποιες ερμηνείες που δίνουμε να είναι αρκετά απλοϊκές. Πιστεύω ότι υπάρχουν χαρακτήρες που μπορούν πιο εύκολα από άλλους να αφαιρέσουν μια ανθρώπινη ζωή, ωστόσο βιώνουν τα ίδια συναισθήματα -πάθος, μίσος, έρωτα, πίστη- με όλους εμάς.

e-go: Πώς έπλασες το χαρακτήρα του ήρωά σου, του Άλεξ Μαύρου; Πιστεύεις τελικά ότι οι άνθρωποι που κυνηγούν με επιτυχία το έγκλημα έχουν και οι ίδιοι μια σκοτεινή πλευρά;
P.J.: Ναι, ασφαλώς. Είναι μέρος της δουλειάς που απαιτεί να γνωρίζεις τον εχθρό σου. Οι ντέτεκτιβς ζουν κατά κάποιο τρόπο στο περιθώριο, αποστασιοποιούνται από το σύνολο, ώστε να μπορούν να δουν τις καταστάσεις αντικειμενικά. Μπορεί να έχουν και οι ίδιοι μια διαστροφή. Ο Μαύρος μπλέκεται με το έγκλημα στην πορεία, ενώ προσπαθεί να να ανακαλύψει τον αδελφό του που αγνοείται. Δεν πρόκειται για τυπικό κυνηγό εγκλήματος, αλλά δείχνει σε κάποιες στιγμές ότι και ο ίδιος θα μπορούσε να είναι βίαιος αν οι συνθήκες το απαιτούσαν. Γενικά δε μου αρέσει ο διαχωρισμός "καλών - κακών". Όλοι έχουμε μέσα μας αναπόσπαστα και τα δυο στοιχεία.

e-go: Στον "Τελευταίο κόκκινο θάνατο" τα γεγονότα και τα πρόσωπα-αν και φανταστικά- παρουσιάζουν μεγάλη συνάφεια με τα όσα αφορούν στην τρομοκρατική οργάνωση 17 Νοέμβρη. Στάθηκε η δράση αυτής της οργάνωσης έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου; Διεκδικεί το βιβλίο κι ένα χαρακτήρα ιστορικο-πολιτικής ανάλυσης της νεότερης Ελλάδας;
P.J.: Υπάρχει οπωσδήποτε μια αναλογία. Άρχισα να γράφω την ιστορία λίγους μήνες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, έχοντας όμως στο μυαλό μου την οργάνωση 17 Νοέμβρη, κανένα μέλος της οποίας δεν είχε τότε συλληφθεί. Σαν μυθιστοριογράφος δε θα ήθελα να ταυτιστεί η αφήγησή μου με τη δράση της συγκεκριμένης ομάδας, γιατί έτσι περιορίζεται το πεδίο. Έπειτα θεωρώ ότι οφείλουμε σεβασμό και στα θύματα της τρομοκρατίας, αλλά και στους συγγενείς τους που δεν μπορούν ακόμα να κατανοήσουν γιατί συνέβησαν όλα αυτά. Είναι λοιπόν πολύ λεπτή η ισορροπία. Εγώ δημιούργησα τη δική μου εικόνα και αφήνω το περιθώριο στον αναγνώστη να δώσει τη δική του ερμηνεία. Όσο για την ιστορική ανάλυση, νομίζω ότι στο βιβλίο γίνεται με διακριτικότητα και ειλικρίνεια. Δε στρατεύομαι στη μια ή την άλλη πλευρά, αν και έχω διαβάσει αρκετές ιστορικές έρευνες ώστε να έχω άποψη. Προσπάθησα να αναδείξω όλο το φάσμα του πολιτικού - την αντίσταση, τη δεξιά, την αριστερά, τον αμφιλεγόμενο ρόλο των ξένων δυνάμεων, χωρίς όμως να μπαίνω στα χωράφια των ιστορικών.

e-go: Πόσο σε απασχολεί η διεθνής πολιτική; Νομίζεις ότι ο τρόπος που αυτή ασκείται σήμερα από τους ισχυρούς ηγέτες του πλανήτη και τα όργανα των διεθνών οργανισμών πυροδοτεί την τρομοκρατική δράση;
P.J.: Nαι. Nομίζω ότι η πολιτική του Bush και του Blur είναι καταστροφική και πολύ μακριά από τις ουμανιστικές αξίες. Η δυσαρέσκεια του κόσμου είναι τόσο μεγάλη που πολλοί φθάνουν στο σημείο να απενοχοποιούν τους τρομοκράτες. Βέβαια το φαινόμενο των ισχυρών που καθορίζουν τις τύχες των άλλων λαών δεν παρατηρείται μόνο σήμερα. Στο βιβλίο αφιερώνω αρκετό χώρο σε ό,τι αφορά στην εμπλοκή κυρίως των Βρετανών στα ελληνικά πράγματα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.

e-go: Στο βιβλίο είναι διάχυτος ένας προβληματισμός σχετικά με τη δυνατότητα συγκερασμού της πολιτικής με την ηθική. Πιστέυεις ότι οι δύο έννοιες έρχονται αναπόφευκτα σε σύγκρουση;
P.J.: Όλα είναι τόσο ρευστά. Στον πόλεμο οι ηθικοί κανόνες αλλάζουν και μια πράξη που σε περίοδο ειρήνης θα ήταν απάνθρωπη, εκεί μπορεί να είναι ζήτημα επιβίωσης. Στον πόλεμο αν δε σκοτώσεις, θα σκοτωθείς. Κάποιες φορές το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και στις πολιτικές αποφάσεις. Έπειτα υπάρχει και η προσωπική ηθική του καθενός. Υπάρχουν άνθρωποι που νομιμοποιούν στη συνείδησή τους κάποιες ενέργειες ως πράξεις δίκαιης εκδίκησης για κάτι που υπέστησαν οι ίδιοι ή οι κοινωνικές ομάδες μέσα στις οποίες εντάσσονται και από τις οποίες προσδιορίζονται - η οικογένεια, το έθνος, η τάξη κ.λ.π.

e-go: Υπάρχουν κάποιοι συγγραφείς στο χώρο του αστυνομικού μυθιστορήματος ή του "πολιτικού θρίλερ" που θαυμάζεις ιδιαίτερα ή έχεις επηρεαστεί από τον τρόπο γραφής τους;
P.J.: Σήμερα και μετά από πολύ καιρό το αστυνομικό μυθιστόρημα έχει να επιδείξει αρκετούς αξιόλογους εκπροσώπους. Για να ξεκινήσω από πιο παλιά, εγώ πάντα ήμουνα οπαδός του Sherlock Holmes και χάρηκα πολύ που κέρδισα κι εγώ το ομώνυμο βραβείο, γιατί θεωρώ τον Conan Doyle νούμερο ένα στο είδος και συγχρόνως πολύ πιο βαθύ και ποιοτικό συγγραφέα από ό,τι τον παρουσιάζουν. Από εκεί και πέρα ξεχωρίζω τους μεγάλους αμερικανούς Raymond Chandler και Dashiell Hammett. Θα έλεγα ότι υπήρξε ένα κενό μέχρι το ΄90 και μετά, οπότε εμφανίζονται και πάλι καλά βιβλία, αστυνομικά ή θρίλερ. Από τους σημερινούς θα αναφέρω τον Ian Rankin, που κατάγεται κι αυτός από το Εδιμβούργο, αλλά γράφει πολύ διαφορετικά από εμένα, τον George Pelekanos, που τον θεωρώ ως τον σημαντικότερο σύγχρονο εκπρόσωπο της αμερικανικής αστυνομικής λογοτεχνίας και τον Robert Wilson, παλιό μου φίλο που ζει και γράφει στην Πορτογαλία. Γενικά η ποιότητα έχει βελτιωθεί πολύ. Το αστυνομικό μυθιστόρημα ήταν ανέκαθεν εμπορικό είδος, αλλά κατόρθωσε να γίνει και λογοτεχνικό. Είναι δύσκολο όμως για ένα συγγραφέα να αγνοήσει τις τάσεις και τις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού και να γράφει αποκλειστικά για τον εαυτό του. Στην πορεία το πληρώνει...

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Paul Johnston στη διεύθυνση www.paul-johnston.co.uk

Διαβάστε εδώ την παρουσίαση του βιβλίου

Aνθή Νταουσάνη