Το όνομά του το θυμούνται λιγότεροι από αυτούς που αναγνωρίζουν το πρόσωπό του. Τη μούντζα του, πάντως, στο Μόναχο του Σπίλμπεργκ δεν πρόκειται να την ξεχάσει κανείς. Η πιο χαρακτηριστική νεοελληνική χειρονομία από τον Μιχάλη Γιαννάτο, τον πιο χαρακτηριστικό καρατερίστα του ελληνικού σινεμά.
Συνέντευξη: Ορέστης Ανδρεαδάκης

Επιμέλεια: Βαρβάρα Λουκά / Φωτογραφίες: Daniel Anast

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη πριν από 65 χρόνια, ήρθε στην Αθήνα το 1964, με τις απελάσεις, γράφτηκε στη δραματική σχολή του Ντίνου Δημόπουλου και το 1966 έπαιξε για πρώτη φορά στο σινεμά, στους Στιγματισμένους του Κώστα Ανδρίτσου με τον Γιώργο Φούντα και την Μάρω Κοντού. Μικρός ρόλος, βέβαια. Οπως μικροί ήταν και όλοι οι ρόλοι που έπαιξε. Ηταν το γκαρσόνι στα δεύτερα πλάνα μιας βασικής σκηνής, ο μικροκακοποιός που πλαισιώνει μια ομάδα, ο αστυνομικός που συμμετέχει στη σύλληψη του πρωταγωνιστή και, πιο συχνά, ο Τούρκος.

Οι σκηνές που παίζει ο Μιχάλης Γιαννάτος είναι οι σκηνές με τους ασήμαντους χαρακτήρες. Γύρω από αυτή την επιφανειακή ασημαντότητα, όμως, χτίζεται η ρεαλιστική υπόσταση κάθε ταινίας. Κι οι ασήμαντοι ήρωες του Μιχάλη Γιαννάτου δίνουν, κατά κάποιον τρόπο, παλμό και ζωή στους πρωταγωνιστές. Σ αυτές τις σκηνές ο καρατερίστας πρέπει να είναι απολύτως πειστικός, να έχει «φάτσα», να είναι σύντομος και ακριβής. Κι ο Μιχάλης Γιαννάτος και φάτσα έχει και σύντομος είναι και ακριβής και πειστικός. Πάντα.

Ανάμεσά στις ταινίες που έχει παίξει είναι το Εξπρές Του Μεσονυκτίου, το Μαντολίνο Του Λοχαγού Κορέλι, το Η Αμερική Κάποιου Αλλου του Γκόραν Πασκάλιεβιτς, δυο ταινίες του Νίκου Μαστοράκη και τέσσερις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Εχει παίξει και στο θέατρο. Τώρα είναι στο ΠΕΡΟΚΕ στην επιθεώρηση «Οι Πράσινες, Οι Κόκκινες, Οι Θαλασσιές Οι Τσούχτρες» με τον Στάθη Ψάλτη. Πότε- πότε τον βλέπουμε και στο «Κους Κους» του Alpha. «Με φωνάζουν τα παιδιά κάθε τόσο» λέει, «είναι φιλαράκια μου, είναι όλα νέα, και περνάμε δύο ώρες ευχάριστες. Ξεφεύγω απ τη ρουτίνα. Κι ακούω όλα αυτά που λένε οι άνθρωποι όταν είναι καλυμμένοι πίσω από ένα τηλέφωνο. Λέω κοίτα πώς είναι ο κόσμος, τι άνθρωποι υπάρχουν!».

Στο Μόναχο παίζει έναν Ελληνα ξενοδόχο στην Αθήνα της δεκαετίας του 70. Στο ξενοδοχείο του μένει κάποιος Παλαιστίνιος κι ο ομάδα των πρακτόρων της Μοσάντ του Ερικ Μπάνα επιτίθεται για να τον δολοφονήσει. Ακολουθεί άγρια συμπλοκή κι οι Ισραηλινοί παίρνουν όμηρο τον Γιαννάτο μέχρι να διαφύγουν από την πόλη. Οταν πια τον αφήνουν ελεύθερο, του βάζουν στο χέρι ένα πάκο χιλιάρικα. Αυτός όμως τα πετάει κάτω και τους μουντζώνει, λέγοντας μια φράση που έχει γίνει ήδη καλτ: « να, ρε μαλάκα! πάρτα και χώστα στα μούτρα σου».«Στο σενάριο», λέει ο Γιαννάτος, «έγραφε ότι έπρεπε να φτύσω για να δείξω την αποδοκιμασία μου. Και λέω στον Σπίλμπεργκ εμείς δεν το κάνουμε έτσι στην Ελλάδα. Και τι κάνετε δηλαδή, μου λέει αυτός. Και του δείχνω τη μούντζα και του λέω και τα λόγια που πίστευα ότι έπρεπε να πει αυτός ο χαρακτήρας. Του άρεσε του Σπίλμπεργκ και μου λέει κάντο έτσι ακριβώς. Και το έκανα».

Ο,τι ελληνικό υπάρχει στην ταινία πάντως είναι απολύτως ρεαλιστικό. Μέχρι και τα χιλιάρικα, είναι σαν αληθινά χιλιάρικα τις δεκαετίας του 70.

Ναι, ήταν σαν αληθινά. Κάνουν έρευνα αυτοί, δεν είναι ερασιτέχνες. Και είμαι σίγουρος ότι αν καταστρέφονταν ξαφνικά αυτά τα χιλιάρικα, θα είχαν κι άλλα τόσα καβάτζα για να ξαναγυρίσουν τη σκηνή.

Κι όλα αυτά έγιναν στη Μάλτα.

Ναι, είχαν φτιάξει σκηνικό σαν να ήταν η Αθήνα. Τους είπα μάλιστα ότι υπάρχουν ορισμένα λάθη στις επιγραφές και αμέσως με φώναξαν και με ρώτησαν τι ακριβώς και τελικά τα διόρθωσαν. Δυο νύχτες γυρίζαμε από τις έξι το απόγευμα μέχρι τις έξι το πρωί. Η σκηνή που τους ρίχνω τη μούντζα γυρίστηκε απόγευμα με τον ήλιο ντάλα και φαίνεται σαν να είναι ξημερώματα. Είχαν τοποθετήσει στον χώρο κάτι τεράστιους σωλήνες, οι οποίοι με το «πάμε», έβγαλαν καπνό και δημιουργήθηκε ένα πούσι κι έμοιαζε με ξημέρωμα.

Αλήθεια πώς έγινε η επιλογή σας στην ταινία;

Ο Μάκης ο Γαζής που κάνει κάστινγκ κι έχει επαφές, με βιντεοσκόπησε και έστειλε το βίντεο. Το είδαν και τους άρεσε. Και όταν πρωτογνώρισα τον Σπίλμπεργκ στη Μάλτα, συμπεριφερόταν σαν να με ήξερε. Εγκάρδιος. «Υou are my Greek side now» έλεγε. Μου έκανε και μια αφιέρωση. Σε μια φωτογραφία του μου γράφει «Τo Michalis, two peas in a pot. Pleasure knowing you».

Εχετε παίξει σε τόσες ταινίες, αλλά σε καμία δεν ήσασταν πρωταγωνιστής. Σας πείραξε αυτό;

Οχι, δεν έχω το ψώνιο να γίνω πρωταγωνιστής.

Δεν θέλετε να παίξετε σε μια ταινία τον πρώτο ρόλο;

Βεβαίως. Αλλά υπάρχουν κι άλλα πράγματα που δεν τα κάνω και ούτε στεναχωρημένος είμαι, ούτε στα μαύρα ντύθηκα. Οσοι νομίζουν ότι είναι πρωταγωνιστές, ας παίξουν μπροστά σε μια παγκόσμια επιτροπή, να δούμε πόσα απίδια βάζει ο σάκος τους. Εγώ όλα αυτά τα παιδάκια που νομίζουν ότι είναι πρωταγωνιστές τα παίζω κομπολόι.

Εχει τύχει ποτέ να σας κόψουν τη σκηνή που γυρίσατε;

Ναι, στον Μεγαλέξανδρο του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Είναι η σκηνή που με σκοτώνουν σ' ένα μοναστήρι. Μου λέει ο Αγγελόπουλος. «Για να κάνουμε το θάνατό σου σκέφτηκα να βγάλεις τα ρούχα και να βουτήξεις στο Αλιάκμονα». Μιλάμε ήταν χειμώνας, με χιόνια. Μπαίνουμε λοιπόν το άλλο πρωί στο πούλμαν για να πάμε στο γύρισμα. Πώς βλέπουμε στις ταινίες που ένας θανατοποινίτης πάει για εκτέλεση και δεν μιλάει κανείς; Ετσι ήμασταν. Βουτάω στο ποτάμι. Το νερό ήταν τόσο κρύο που νόμιζα ότι ήταν καυτό! Μου λέει ο Αγγελόπουλος «Μιχάλη δεν ήταν καλό, να το ξαναγυρίσουμε». Και το γυρίζουμε τρεις φορές! Τελειώνει η ταινία, με φωνάζει ο Θόδωρος και μου λέει: «Σκέφτηκα να μη βάλω τη σκηνή που έπεσες στο ποτάμι». Του λέω «τώρα θα σε σκοτώσω»! «Εχεις δίκιο», λέει, «ό,τι και να πεις. Αλλά δένει καλύτερα με το άλλο πλάνο που πήγες στο μοναστήρι».

Στις περισσότερες ταινίες που παίζετε κάνετε τον κακό... ή τον Τούρκο.

Μα όταν υπάρχει ρόλος Τούρκου δεν υπάρχει περίπτωση να το κάνει άλλος. Τώρα στο Alter προβάλλεται η «Λίμνη Των Στεναγμών» κι ο Τάσος Χαλκιάς κάνει τον Αλή Πασά. Είναι δυνατόν; Είναι αποτυχία το πράγμα. Δεν πείθει.

Μα είναι καλός ηθοποιός ο Χαλκιάς!

Δεν με ενδιαφέρει, εγώ λέω για τον ρόλο που βλέπω. Κι αυτό το πράγμα δεν είναι ο Αλή Πασάς.

Ο πιο γνωστός Τούρκος που παίξατε εσείς ήταν ένας αστυνομικός στο ΕΞΠΡΕΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΥΧΤΙΟΥ.

Ναι. Ηρθε εδώ ο Αλαν Πάρκερ και έκανε αυτοπροσώπως οντισιόν. Και όταν είδε ότι ξέρω και τουρκικά, μου ζήτησε να κάνω και τον dialogue coach στους ηθοποιούς που έπρεπε να μιλήσουν τουρκικά και δεν ήξεραν τη γλώσσα.

Και το ΕΞΠΡΕΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΥΧΤΙΟΥ γυρίστηκε στη Μάλτα, όπως και το Μόναχο. Δεν θα γινόταν άραγε να γυριστούν εδώ αυτές οι ταινίες;

Για πες το στους αρμόδιους παράγοντες που ασχολούνται με τον πολιτισμό. Αλλά με τις γραφειοκρατίες και τις ηλιθιότητές μας... Ακόμα και το Μαντολίνο Του Λοχαγού Κορέλι τελευταία στιγμή το προλάβαμε και γυρίστηκε εδώ. Με τα προβλήματα που τους δημιουργούσαμε πριν αρχίσουν, στην Τουρκία ήταν έτοιμοι να πάνε. Ξέρεις τι κάνουν στην Μάλτα; Τους ρωτάνε «τι θέλετε; Να αδειάσουμε το λιμάνι; Να το αδειάσουμε αμέσως». Προσφέρουν τρομακτικές ευκολίες στις ξένες παραγωγές. Γι αυτό και δεν γίνονται ταινίες στην Αμερική τώρα. Το Χόλιγουντ της Ευρώπης τώρα είναι η Πράγα, η Μάλτα, η Βουλγαρία -όπου πήγα πρόπερσι και γυρίσαμε μια τηλεταινία «Ο Τελευταίος Αρχοντας Των Βαλκανίων»- και το Μαρόκο. Κι εμείς τίποτα! Ξέρεις πόσοι Μαλτέζοι δούλευαν και στο Εξπρές και στο Μόναχο; Δεν υπάρχει άνεργος τεχνικός εκεί.

Εχετε ατζέντη;

Οχι. Μόνος μου!

Πώς τα καταφέρνετε και παίζετε σε τόσες ξένες ταινίες;

Οι ξένοι τώρα ξέρουν ποιοι ασχολούνται με τη ξένη παραγωγή, ποιοι κάνουν κάστινγκ και λένε «αυτόν». Γιατί ο ξένος κοιτάει και το ιστορικό σου. Τι έχεις κάνει, που έχεις παίξει. Αν γίνει ένα κάστινγκ και πω ότι έχω παίξει Αλαν Πάρκερ, Τζόν Μάντεν και Σπίλμπεργκ... Δεν είναι τυχαίο. Υπερτερώ των άλλων.

Μετά το ΕΞΠΡΕΣ είχατε ευκαιρίες για να παίξετε σε άλλες μεγάλες ταινίες.

Είχα την ευκαιρία. Μου είπαν και ο Αλαν Πάρκερ και ο παραγωγός Ντέιβιντ Πάτναμ ότι τώρα πια έχω πολλούς γνωστούς και ότι με περιμένουν.

Και γιατί δεν πήγατε;

Γιατί είχα μια μάνα που ήτανε άρρωστη και έπρεπε να τη φροντίσω. Δεν το μετάνιωσα. Υπεράνω όλων η μάνα. Δεν αλλάζω δύο και τρεις κινηματογραφικές δόξες, έστω κι ένα Οσκαρ με την εγκατάλειψη της μάνας.

Εχετε περάσει όμως και δύσκολα χρόνια. Μέχρι και ξενοδόχος ξέρω ότι έχετε δουλέψει...

Σε δύο ξενοδοχεία. Στο ένα ήτανε part time και στο άλλο 15 χρόνια. Τελείωνε η βάρδια και έφευγα για γυρίσματα. Ο μισθός του ηθοποιού δεν έφτανε.

Μπορείτε να μας πείτε πόσο ήταν ο μισθός σας στο ΜΟΝΑΧΟ;

Δεν μπορώ να το πω. Δεν συγκρίνεται πάντως με τους ελληνικούς μισθούς. Αν έκανα στο εξωτερικό τις μισές των μισών από τις δουλειές που έχω κάνει εδώ, θα είχα και λίαρ τζετ και ελικόπτερο και δυο βίλες με πισίνα!

Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι σας προτιμούν στις ξένες ταινίες; Είναι η εξωτερική εμφάνιση;

Δεν είναι μόνο αυτό. Είναι το παίξιμο. Γιατί σε πολλές ξένες ταινίες χειροκροτήθηκα. Και πάνε τώρα στο Χόλιγουντ διάφοροι νέοι ηθοποιοί και, όπως έγραψε ο Παναγιώτης Τιμογιαννάκης, «γυρίζουν με άδεια χέρια και κάνουν και δηλώσεις, ενώ ο Γιαννάτος παίζει». Κι εγώ συμπληρώνω ότι σαν τις φάτσες που έχουν αυτά τα παιδιά υπάρχουν άλλες 30 εκατομμύρια αμερικανικές φάτσες. Γιατί να πάρει τους δικούς μας το Χόλιγουντ;