Των Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι La Notte Di San Lorenzo, 1982 / Kaos, 1984, περιοχής 1, widescreen (1.78 :1), Koch Lorber Films
Σύμφωνα με έναν θρύλο της Τοσκάνης,κάθε αστέρι που πέφτει στις 10 Αυγούστου εκπληρώνει μια ευχή. Η Ροζάνα το ξέρει καλά. Ηταν μόλις έξι ετών όταν η οικογένειά της και μερικοί γενναίοι συγχωριανοί αποφάσισαν να αποδράσουν από τον γερμανικό ζυγό μια τέτοια νύχτα, πριν πολλά χρόνια. Τόσα πολλά, ώστε να μπορεί όλα αυτά να τα διηγείται άνετα σε κάποιον πολύ αγαπημένο της, με παράθυρο ανοιχτό στο θέαμα των διαττόντων αστέρων. Ενα «παράθυρο ανοιχτό προς τον κόσμο» (το ίδιο το σινεμά, κατά Μπαζέν), αυτό είναι το μόνο πράγμα που βλέπουμε στο ξεκίνημα της «Νύχτας Του Σαν Λορέντζο» (φωτό). Είναι αδύνατο να αντικρίσουμε το πρόσωπο πίσω από τη γυναικεία φωνή, πόσω μάλλον τον σιωπηλό ακροατή. Γι αυτό και, μπαίνοντας ασυναίσθητα στη θέση του, καταπίνουμε αχόρταγα ένα διδακτικό παραμύθι της αντίστασης, της γλυκιάς προσμονής και της προδοσίας. Ενα παραμύθι με λεοντόκαρδους χωριανούς και μαυροπουκαμισάδες δωσίλογους, με υπέροχους γεροντοέρωτες και εφηβικά ξεπετάγματα. Ενα παραμύθι που πρέπει πάση θυσία να τελειώσει με το «ζήσαν αυτοί καλά...».
Μόνο όταν έρθει η ώρα της αποφώνησης θα αποκαλυφθεί ο πλήρης μηχανισμός της παγίδας που μας έστησαν οι Ταβιάνι: οι ιστορικοί μύθοι είναι υπόθεση ενός βλέμματος παιδικού, άρα πρέπει να έχουν τον κατάλληλο αποδέκτη. Η αποκάλυψη που μας περιμένει στον επίλογο του «Σαν Λορέντζο» φωτίζει διαφορετικά όσα έχουμε ήδη παρακολουθήσει, όχι όμως ωθώντας μας σε μια σαρωτική αναθεώρηση, αλλά στην εξεύρεση μιας εύθραυστης ισορροπίας. Πρόκειται για το καθαρόαιμο τέκνο ενός δύσκολου παντρέματος: από τη μία η φελινική γενναιοδωρία, από την άλλη μια δωρική απόσταση από τον μύθο που ταιριάζει σε έναν μαθητή του Μπρεχτ. Θαυμάζοντας αυτό το αμάλγαμα με τους όρους της σύγχρονης κρίσης του σινεμά, συνειδητοποιεί κανείς ότι η «Νύχτα Του Σαν Λορέντζο» αξίζει αλλά υπερβαίνει κατά πολύ την ταμπέλα της «πολιτικής» ταινίας.
Η στερεή βάση του διδακτικού παραμυθιού και η νοσταλγική αύρα παραμένουν η μαγιά με την οποία οι Ταβιάνι κατασκευάζουν δύο χρόνια μετά το σπονδυλωτό «Χάος», διασκευάζοντας τη συλλογή διηγημάτων του Λουίτζι Πιραντέλο «Νουβέλες Για Ενα Χρόνο». Υπάρχει όμως και κάτι άλλο που συνδέει υπογείως το «Χάος» με τη «Νύχτα του Σαν Λορέντζο», καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό και την όλη σκοπιμότητα αυτής της επίσκεψης στη Σικελία: η ιερή παρουσία της μητέρας. «Η μητέρα είναι το παρελθόν πάνω στο οποίο πρέπει να οικοδομήσουμε το μέλλον μας», διακηρύσσουν οι Ταβιάνι. Οι οποίοι καρφώνουν την κάμερά τους στη σικελική γη, αλλά μπορούν να κοιτάζουν στο φεγγάρι. Αφηγούνται ιστορίες ανθρώπινες, πολύ ανθρώπινες, αλλά με συνδετικό κρίκο ένα κοράκι. Και εκκινούν από τη διαολεμένη έμπνευση ενός συγγραφέα που ποτέ δεν ξεμπέρδεψε με το βασανιστικό ζήτημα της ταυτότητας, για να παραδώσουν ένα φιλμ μαγικού ρεαλισμού που ξεθάβει την ταυτότητα μέσα από τη μνήμη της γης.
DVD EXTRAS
Συνέντευξη 84 λεπτών των Ταβιάνι ως προσθήκη στη «Νύχτα Του Σαν Λορέντζο», ενώ κάθε ταινία συνοδεύεται από ένα 8σέλιδο δοκίμιο. Χωρίς ελληνικούς υπότιτλους.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ
