Η αρχαία ελληνική τέχνη επιδίωξε την τελειότητα όσον αφορά την τεχνική αρτιότητα, τη σύνθεση και το περιεχόμενο. Τα αρχαία αγάλματα και οι ναοί αποπνέουν μια αίσθηση εξιδανίκευσης και ιδεαλισμού ακόμα και όταν βρίσκονται σε μορφή ερειπίων. Η αποσπασματική εικόνα ενός θραύσματος μπορεί να υποβάλει το μεγαλείο και την τελειότητα του ολοκληρωμένου έργου. Οπως συμβαίνει με ένα παζλ, οι αρχαιολόγοι συγκολλούν κομμάτια των ευρημάτων αφήνοντας τη φαντασία να συμπληρώσει τα κενά. Οι εναλλακτικές εκδοχές δημιουργούν ερωτήματα και ένα κλίμα μυστηρίου. Ο θεατής των ερειπίων έχει μπροστά του να «λύσει» ένα γοητευτικό γρίφο.
Υπάρχει μια κατηγορία έργων τέχνης που μοιάζουν κάπως με τα αρχαιολογικά ερείπια. Πρόκειται για έργα τα οποία παρέμειναν ημιτελή για διάφορους λόγους, όπως ο ξαφνικός θάνατος του καλλιτέχνη, οι οικονομικές διαφωνίες με τον εργοδότη και άλλα τυχαία συμβάντα. Στη Νάξο υπάρχει ένας ημιτελής αρχαϊκός κούρος μεγάλων διαστάσεων που εγκαταλείφθηκε όταν ο όγκος του μαρμάρου ράγισε κατά τη λάξευση. Ορισμένα, όμως, έργα τέχνης εσκεμμένα παρέμειναν ημιτελή. Συνήθως αυτά είναι προσχέδια, μελέτες του καλλιτέχνη ή ακόμα έργα που απογοήτευσαν τον καλλιτέχνη και έτσι τα εγκατέλειψε πριν τα ολοκληρώσει. Ηδη από την επο χή της Αναγέννησης άρχισε να γίνεται φανερό ότι η τελειότητα ήταν ανέφικτη και πως το ημιτελές έργο ήταν ο μόνος τρόπος να την υπαινιχτεί. Ενα ημιτελές προσχέδιο, παρά τις ατέλειές του, διατηρεί τη φρεσκάδα της αρχικής έμπνευσης που κινδυνεύει να χαθεί από τη βασανιστική επεξεργασία του τελειώματος, το οποίο συχνά αντί να τελειοποιεί το έργο, του αφαιρεί την εσωτερική πνοή. Οι ιστορικοί τέχνης αναγνωρίζουν ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία στα ημιτελή έργα, τα λεγόμενα non finito. Τα έργα αυτά μοιάζουν με «ακτινογραφία» καθώς ανακαλύπτουν τη δομή τους, τις βοηθητικές γραμμές και τη μέθοδο κατασκευής. Αποτυπώνουν τη διαδικασία της δημιουργίας τους, από την αρχική έμπνευση μέχρι την υλοποίησή της. Το ερώτημα που γεννιέ ται είναι πότε πρέπει να σταματήσει η επεξεργασία ενός έργου τέχνης για να θεωρηθεί τελειωμένο. Από την εποχή του ιμπρεσιονισμού η σύγχρονη τέχνη στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στην αισθητική του ημιτελούς. Η γρήγορη πινελιά των ιμπρεσιονιστών κάνει τα έργα τους να μοιάζουν περισσότερο με προσχέδια. Η μοντέρνα τέχνη συχνά είναι δυσνόητη καθώς παρουσιάζει έναν αποσπασματικό χαρακτήρα. Ο μοντέρνος καλλιτέχνης συχνά δίνει έμφαση στη σύλληψη μιας ιδέας και λιγότερο στην τεχνική υλοποίησή της. Τα μοντέρνα έργα τέχνης μοιάζουν «ημιτελή» καθώς είναι ανοιχτά σε ερμηνείες και περαιτέρω επεξεργασία από το θεατή.
Τι νόημα, όμως, μπορεί να έχει η αισθητική του ημιτελούς στην αρχιτεκτονική; Γύρω μας υπάρχουν πολλά ημιτελή κτίρια που δημιουργούν μια ακαλαίσθητη εικόνα στην πόλη. Σκελετοί κτιρίων από μπετόν που παραμένουν έτσι επί μακρόν για οικονομικούς λόγους. Αλλα κτίρια κατοικούνται παρόλο που έχουν πολλές κατασκευαστικές ελλείψεις. Οι μεγάλοι καθεδρικοί ναοί του Μεσαίωνα παρέμεναν ημιτελείς για αιώνες καθώς κάθε γενιά έκανε προσθήκες και συμπληρώσεις. Τα ιστορικά κτίρια είχαν διακεκριμένες φάσεις κατασκευής, όμως πάντα έδειχναν ολοκληρωμένα. Η μοντέρνα αρχιτεκτονική έχει μια στενή, αμφίδρομη σχέση με τη μοντέρνα τέχνη, ενώ η εξοικείωση με αυτή μας βοηθά να κατανοήσουμε ορισμένες πτυχές των σύγχρονων αρχιτεκτονικών τάσεων. Η αισθητική του ημιτελούς (non finito) αναφέρεται σε κτίρια που έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε στην τελική, ολοκληρωμένη μορφή τους να δείχνουν ημιτελή.
Ο μπρουταλισμός ήταν μια τάση της αρχιτεκτονικής βάσει της οποίας οι όψεις των κτιρίων διαμορφώνονταν με γυμνό, ακατέργαστο μπετόν, χωρίς καμιά διακοσμητική επένδυση. Το στιλ deconstruction «αποδομεί» τις παραδοσιακές συνθετικές μεθόδους και δημιουργεί κτίρια με αποσπασματικό χαρακτήρα, που μοιάζουν με κολάζ θραυσμάτων, αποπνέοντας μια αίσθηση αστάθειας και αβεβαιότητας. Ο πειραματικός χαρακτήρας της μοντέρνας αρχιτεκτονικής θυμίζει περισσότερο τα προσχέδια που διερευνούν νέες ιδέες παρά έναν ολοκληρωμένο, αυστηρό σχεδιασμό. Αντανακλά την έλλειψη πίστης σε σταθερές, απόλυτες αξίες και τις αβεβαιότητες του σύγχρονου ανθρώπου. Η αναζήτηση του καινούριου γίνεται αυτοσκοπός και αυτή η διαδικασία διερεύνησης παραμένει ανοιχτή, χωρίς τέλος, όπως ακριβώς ένα ημιτελές έργο. Η αγωνία για τις εφήμερες αξίες αντανακλάται σε μια αρχιτεκτονική γραφή περισσότερο αβέβαιη και επιφυλακτική. Σαν να πρόκειται ο αρχιτέκτονας να επανέλθει στο μέλλον για να συμπληρώσει και να τροποποιήσει το ημιτελές έργο του.
