Η σωστή ενημέρωση σε συνδυασμό με τη σοβαρή σκέψη και τη δημιουργική φαντασία σάς δείχνουν τον «ασφαλή» δρόμο για μια απόλυτα επιτυχημένη επιλογή δαπέδου για την κατοικία σας.
Στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική το πέλμα του ποδιού, όπου καταλήγουν περίπου 300 νεύρα, αντανακλά τη συνολική εικόνα του οργανισμού ενός ανθρώπου καθώς καθένα από αυτά συνδέεται με ένα όργανο του σώματος. Κατά συνέπεια, πιστεύεται ότι η καλή υγεία του ποδιού βοηθά στην καλή λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού μας. Αν υποθέσουμε πως το πέλμα επηρεάζεται από το πού πατάμε, τότε η επιφάνεια του εδάφους πάνω στην οποία περπατάμε έχει άμεση επιρροή στην κατάσταση του οργανισμού μας.
Επομένως, η επιλογή δαπέδου για μια κατοικία θεωρείται πολύ σημαντική. Κάθε υλικό που χρησιμοποιείται για την τελική επίστρωση έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Η θερμοκρασία, η υφή, το χρώμα και άλλα στοιχεία των υλικών δημιουργούν υποσυνείδητα συναισθήματα, κάνοντας κάποια από αυτά λιγότερο ή περισσότερο κατάλληλα για ένα συγκεκριμένο χώρο. Πέρα από τις παραπάνω επιδράσεις, κάθε δάπεδο υπόκειται σε φυσικές καταπονήσεις αντίστοιχες με τη χρήση του χώρου που εξυπηρετεί. Συνδυάζοντας όλα αυτά τα χαρακτηριστικά και λαμβάνοντας υπόψη και την υποκειμενική αισθητική, φτάνει κανείς στη βέλτιστη επιλογή δαπέδου για το χώρο του.
Υπάρχει σήμερα μεγάλη ποικιλία υλικών για τα δάπεδα. Ξεκινώντας, λοιπόν, από το σχεδιασμό ενός χώρου, σημαντικά κριτήρια αποτελούν τι ακριβώς αναζητά κανείς και ποιες επιμέρους παραμέτρους ορίζει. Κάποια ερωτήματα που μπορεί να θέσει ώστε να βοηθηθεί στην επιλογή των υλικών είναι τα ακόλουθα: Είναι φιλικό προς το περιβάλλον (εσωτερικά και εξωτερικά); Πώς συμπεριφέρεται στις εναλλαγές της θερμοκρασίας; Είναι εύκολο ή δύσκολο στο καθάρισμα; Πόσο ανθεκτικό είναι; Είναι θερμό ή ψυχρό υλικό; Σκληρό ή μαλακό; Αντανακλά τον ήχο; Απορροφά τους κραδασμούς; Πόσο κοστίζει; Πώς «γερνάει»; Πώς τοποθετείται; Υπάρχουν τεχνίτες που μπορούν να αναλάβουν την τοποθέτησή του; Τι αίσθηση δίνει σ’ ένα χώρο; Και βέβαια, είναι όμορφο;
Παρακάτω θα εξετάσουμε κάποια από τα πιο συνηθισμένα υλικά που διατίθενται σήμερα στην αγορά και χρησιμοποιούνται στις σύγχρονες κατοικίες.
Ξύλο, Laminate, φελλός
Το ξύλο είναι ένα «ζωντανό» υλικό που προέρχεται από τη φύση και χαρίζει ζεστασιά στο χώρο. Δίνει, μεταξύ άλλων, την εικόνα του γνώριμου, του φυσικού, γι’ αυτό και είναι πολύ διαδεδομένο στα σπίτια. Διακρίνεται για τις μονωτικές του ιδιότητες, με αποτέλεσμα να μη μεταδίδει το κρύο το χειμώνα, αλλά ούτε και τη ζέστη τις καυτές μέρες του καλοκαιριού. Παρ’ όλες τις θερμομονωτικές του ιδιότητες, εφαρμόζεται με επιτυχία και στην ενδοδαπέδια θέρμανση.
Υπάρχουν πολλά είδη και παράγωγα ξύλου που χρησιμοποιούνται αναλόγως σε εσωτερικά και εξωτερικά δάπεδα. Ως βασικά κριτήρια στην επιλογή του κατάλληλου ξύλου για ένα δεδομένο χώρο αποτελούν η σκληρότητα, η ανθεκτικότητα, η τιμή και βέβαια το γούστο του χρήστη. Για παράδειγμα, το teak, ένα σχετικά σκούρο σε χρώμα (καφεκόκκινο) ξύλο, είναι σκληρό και έχει μεγάλες αντοχές. Δεν υφίσταται μεγάλες διαστολές ή συστολές στις αλλαγές της θερμοκρασίας και είναι εξαιρετικά ανθεκτικό στην υγρασία και το νερό. Είναι το αγαπημένο ξύλο στη ναυπηγική.
Σε κατοικίες, χρησιμοποιείται κατά προτίμηση σε μπάνια, σάουνες και γύρω από πισίνες. Το teak είναι ισόβενο -χωρίς ρόζους που αποδυναμώνουν το ξύλο- χαρακτηριστικό που του προσδίδει ανθεκτικότητα και ομοιομορφία στην εφαρμογή. Οπως και άλλα τροπικά ξύλα που μεταφέρονται από απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη, είναι ακριβό και γίνεται ολοένα και πιο σπάνιο. Για να αποφεύγει κανείς τις απομιμήσεις πρέπει να ελέγχει πως το ξύλο φέρει την κατάλληλη πιστοποίηση.
Επιλογή ξύλινων δαπέδων
Μασίφ: Παλαιότερα στα δάπεδα χρησιμοποιούνταν μόνο μασίφ ξύλο προερχόμενο από ατόφιες σανίδες διάφορων διαστάσεων. Το πάχος μιας τέτοιας σανίδας είναι συνήθως 23 χιλ., αλλά σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να κόβεται και σε μικρότερες διαστάσεις. Επειδή οι σανίδες διαμορφώνονται από μονοκόμματο ξύλο, τα συγκεκριμένα δάπεδα είναι αρκετά πιο ακριβά. Η μέθοδος τοποθέτησης για το μασίφ περιοριζόταν στο παρελθόν στο «καρφωτό», αλλά σήμερα ο τρόπος τοποθέτησης ποικίλει και εξαρτάται από το χώρο, τη χρήση για την οποία προορίζεται και το είδος του δαπέδου που θα καλύψει. Η τιμή του ξεκινά περίπου από τα 34 ευρώ ανά τετραγωνικό, ενώ μπορεί να φτάσει μέχρι και τέσσερις ή πέντε φορές πιο πάνω ανάλογα με το ξύλο, το φάρδος της σανίδας ή το σχέδιο (ψαροκόκαλο, μωσαϊκό, κτλ.).
Προλουστραρισμένα: Κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά στη Σουηδία το 1941 με το σκεπτικό να μειωθεί η κατανάλωση της δρύινης ξυλείας. Αποτελούνται από μια πρώτη στρώση ξύλου ανώτερης ποιότητας, η οποία είναι κολλημένη σ’ ένα υπόβαθρο από τρεις τουλάχιστον επάλληλες στρώσεις ενός πιο κοινού ξύλου. Οι στρώσεις είναι κολλημένες μεταξύ τους με διασταυρωμένες τις ίνες τους ώστε να εξασφαλίζεται η ανθεκτικότητα του προϊόντος και να περιορίζονται οι τάσεις παραμόρφωσης. Τα προλουστραρισμένα δάπεδα είναι πιο φτηνά από τα μασίφ και κατάλληλα για ανακαινίσεις χώρων, όπου η ταχύτητα αντικατάστασης παίζει σημαντικό ρόλο.
Σύνθετες επιστρώσεις με καπλαμά: Αποτελεί μια πιο σύγχρονη μέθοδο παρασκευής ξύλινων δαπέδων με βάση το MDF, τη μοριοσανίδα ή το blockboard και ινοσανίδες, όπου επικολλώνται εξαιρετικά λεπτά φύλλα ξύλου με ειδική εφαρμογή. Η χρήση του καπλαμά δίνει τη δυνατότητα να μειωθεί η τιμή βάσης σε σχέση με το ξύλο που κατά κανόνα είναι πολύ ακριβότερο. Το μειονέκτημα των σύνθετων δαπέδων είναι η μεγαλύτερη συγκριτικά ευαισθησία στη φθορά από την πλύση και τη συχνή χρήση.
Laminate: Στην ουσία τα laminate είναι συνθετικά δάπεδα που έχουν την εμφάνιση του ξύλου. Η πάνω στρώση αποτελείται από ένα διάφανο, συνήθως ακρυλικό, ρετσίνι (melamine resin) που κάνει το laminate ανθεκτικό και προστατεύει τη φωτογραφική μεμβράνη που δίνει στο δάπεδο την εικόνα του ξύλου. Αυτό στη συνέχεια κολλιέται στον πυρήνα -σανίδα από MDF ή HDF- και «κάθεται» σε μια στερεωτική βάση. Τα συγκεκριμένα δάπεδα τοποθετούνται πλωτά ή κολλητά και γρήγορα, γι’ αυτό και προτιμούνται στις ανακαινίσεις. Είναι πιο οικονομικά από τα ξύλινα δάπεδα.
Φελλός: Ο φελλός είναι παράγωγο του ξύλου. Προέρχεται από το φλοιό του κορμού ενός τύπου βελανιδιάς, της Quercus Suber. Επειδή κόβεται σε λεπτές φέτες, μπορεί να τοποθετηθεί απευθείας σε υφιστάμενο δάπεδο, αλλιώς αγοράζεται σε πλακίδια ή σανίδες, οι οποίες είναι κατασκευασμένες κατά τον ίδιο τρόπο με τις σύνθετες σανίδες ξύλου που προαναφέραμε. Ως υλικό είναι θερμό, ελαστικό και ηχομονωτικό, γι’ αυτό κρίνεται ιδανικό, μεταξύ άλλων, και για τα παιδικά δωμάτια.
Τρόποι τοποθέτησης
Υπάρχουν τρεις τρόποι τοποθέτησης ξύλινων δαπέδων. Ο καρφωτός, ο οποίος είναι και ο πιο παραδοσιακός, ο κολλητός και ο πλωτός. Τα καρφωτά δάπεδα αποτελούνται από μια κατασκευή ξύλινων καδρονιών τοποθετημένων σε απόσταση το πολύ 50 εκ. το ένα από το άλλο, που εδράζονται σε ένα σταθερό υπόβαθρο πάνω στο οποίο καρφώνονται οι ξύλινες σανίδες. Στην περίπτωση κολλητών δαπέδων, το υπόβαθρο πρέπει να είναι τελείως ξερό ώστε να αλείφεται καλά πρώτα με αστάρι, για καλύτερη πρόσφυση της κόλλας. Οι σανίδες στη συνέχεια επικολλώνται στο έδαφος, αλλά και μεταξύ τους. Στα πιο σύγχρονα συστήματα οι σανίδες κουμπώνονται μεταξύ τους. Τα πλωτά δάπεδα, όπως τα κολλητά, προτιμούνται στις ανακαινίσεις. Μια μονωτική μεμβράνη (π.χ. φελλός) τοποθετείται σε ξερό υπόβαθρο και οι σανίδες εφαρμόζονται κατευθείαν πάνω του χωρίς κόλλα, κουμπώνοντας ταυτόχρονα μεταξύ τους. Τα πλωτά δάπεδα δεν ενδείκνυνται για χώρους μεγαλύτερους των 50 εκ. για να αποφεύγεται η περίπτωση να φουσκώσουν τα σανίδια.
Μάρμαρα & Γρανίτες, πλάκες
Μάρμαρα & Γρανίτες: είναι πλούσια σε χρώματα και σχέδια που έχει δημιουργήσει η ίδια η φύση. Το μάρμαρο μορφοποιείται στη γνωστή κρυσταλλική του δομή μετά από την απότομη θέρμανση και ταυτόχρονη ψύξη του ασβεστόλιθου υπό συνθήκες πίεσης. Αυτή η δομή τού προσδίδει μια επιπλέον φωτεινότητα, χαρακτηριστικό που μας κάνει να το προτιμούμε. Τα μάρμαρα μπορούν εύκολα να κοπούν, να λειανθούν και να στιλβωθούν.
Οι γρανίτες δημιουργούνται από βάση χαλαζία, αστρίους και μίκες που αναμειγνύονται με τοπικά μεταλλεύματα και μαγματική ύλη. Η ταχεία ψύξη του μείγματος παράγει τους κρυστάλλους που χαρακτηρίζουν το πέτρωμα. Ο γρανίτης είναι ένα πολύ σκληρό και ανθεκτικό υλικό, που συντηρείται εύκολα. Συγκριτικά με το μάρμαρο προσφέρει μεγαλύτερη αντοχή στην τριβή και τη συμπίεση.
Η μεγάλη ποικιλία χρωματισμών και σχεδίων που προσφέρουν τα μάρμαρα και οι γρανίτες τα καθιστούν υλικά πολύ προσφιλή που μπορεί να ταιριάζουν σε κάθε χώρο. Επειδή το μάρμαρο και οι γρανίτες είναι από τη φύση τους σκληρά και ψυχρά υλικά, δεν ενδείκνυνται για χώρους «ζεστούς» εκτός αν χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με ξύλο, καθώς και τα κατάλληλα χρώματα που θα λειτουργήσουν ως «αντίβαρο» στην ψυχρότητα.
Ο τύπος του μαρμάρου που θα επιλέξετε εξαρτάται κατά πολύ από τη χρήση για την οποία προορίζεται. Μάρμαρα με έντονους χρωματισμούς δεν ενδείκνυνται σε εξωτερικούς χώρους, γιατί με την έντονη ηλιακή ακτινοβολία αποχρωματίζονται.
Σχιστόπλακες: Στη χώρα μας, χρησιμοποιούνται κυρίως στις αυλές, στα μπαλκόνια και γενικά στους εξωτερικούς χώρους. Ολο και πιο συχνά, όμως, τις συναντάμε και σε εσωτερικούς χώρους. Ως υλικό, ο σχιστόλιθος δε διαθέτει την ανθεκτικότητα του μαρμάρου ή του γρανίτη, είναι όμως πιο ζεστό και οικονομικό πέτρωμα καθώς η εξόρυξή του είναι συγκριτικά εύκολη. Το χρώμα και η υφή της σχιστόπλακας ταιριάζει στη γήινη αισθητική του ελληνικού τοπίου.
Οι πέτρες και τα παράγωγά τους όταν χρησιμοποιούνται για δάπεδα περνιούνται με ειδικά διαποτιστικά βερνίκια (sealers) ώστε να μη λεκιάζουν.
Τοποθέτηση
Οι λίθινες πλάκες τοποθετούνται κολλητά ή κολυμπητά -και στις δύο μεθόδους το συνδετικό υλικό είναι το τσιμέντο. Στην περίπτωση του κολυμπητού δαπέδου, η πλάκα τοποθετείται πάνω σε στρώση τσιμεντοκονιάματος στερέωσης πάχους 2-3 εκ., ενώ πρέπει ν’ αποφεύγεται η προσθήκη ασβέστη σε αυτό. Οι σχιστόπλακες τοποθετούνται μόνο κολυμπητά. Οσον αφορά το κολλητό δάπεδο, μια ειδική κόλλα απλώνεται πάνω στο υπόστρωμα και αφού τοποθετηθούν οι πλάκες μπαίνει τσιμέντο στους αρμούς. Σε περίπτωση χρήσης λίθινων πλακών σε ενδοδαπέδια θέρμανση προτείνεται αποκλειστικά η τοποθέτηση με επικόλληση.
Πλακάκια ή κεραμικά πλακίδια
Παρά τη μεγάλη ποικιλία που υπάρχει στην αγορά, η συστατική βάση για όλα τα πλακάκια είναι η ίδια. Αποτελούνται από πεπιεσμένο πηλό αναμεμειγμένο με νερό και ίχνη διάφορων ορυκτών μαζί σε συνδυασμό και με λάσπη. Η ποιότητα του μείγματος που χρησιμοποιείται είναι εκείνη που προσδιορίζει την ανθεκτικότητα του προϊόντος. Η επιφάνειά τους διακοσμείται και σχεδιάζεται με διάφορες τεχνοτροπίες και ως αποτέλεσμα διατίθενται σε πληθώρα χρωμάτων και σχεδίων για όλα τα γούστα και τις χρήσεις. Κάποιες εταιρείες έχουν κυκλοφορήσει μια νέα σειρά πλακιδίων ιδιαίτερα σκληρών, που βγαίνουν σε πολύ λεπτά πάχη, 3,5 χιλ. (Kerlite). Αυτά επικολλώνται εύκολα σε παλαιά δάπεδα και ενδείκνυνται για ανακαινίσεις χώρων. Παλαιότερα, η τοποθέτηση των πλακιδίων γινόταν με κονίαμα από άμμο και τσιμέντο. Τώρα χρησιμοποιούνται συγκολλητικά υλικά που έχουν αντικαταστήσει τις πρότερες μεθόδους και κάνουν την τοποθέτησή τους πιο εύκολη και γρήγορη. Σημαντική παράμετρο αποτελεί να είναι το υπόστρωμα καθαρό, λείο και στεγνό για να μην εμποδίσει την πρόσφυση του συγκολλητικού μείγματος.
Τσιμεντοκονία
Η τσιμεντοκονία εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια ως εναλλακτική λύση στις υπόλοιπες μεθόδους και τα διαθέσιμα υλικά επίστρωσης δαπέδων αφού χρησιμοποιείται και πέραν των βιομηχανικών δαπέδων. Σήμερα εφαρμόζεται τόσο σε καινούριες οικοδομές όσο και σε ανακαινίσεις. Εχει μεγάλη θερμική μάζα, οπότε ενδείκνυται για μεγάλα ανοίγματα προς το νότο. Το φυσικό χρώμα του υλικού είναι το καφέ-γκρι του τσιμέντου/μπετόν, αλλά επιδέχεται ποικίλες χρωματικές προσμείξεις. Υπάρχουν διάφορες τεχνοτροπίες για την επεξεργασία της τσιμεντοκονίας: μπορεί να χρωματιστεί με ειδική βαφή που εμποτίζει το τσιμέντο αφού έχει στρωθεί ή να βαφτεί από πάνω με ειδικά προϊόντα που προστατεύουν την επιφάνεια. Στην προετοιμασία του δαπέδου πριν από την επίστρωση με τσιμεντοκονία, είναι πολύ σημαντικό το υπόστρωμα να είναι καθαρό, επίπεδο και λείο. Στη διάρκεια της τοποθέτησης πρέπει να διατηρείται μια σχετική υγρασία ώστε να αποφεύγονται οι ρωγμές στο τσιμέντο καθώς στεγνώνει. Επειδή η τσιμεντοκονία είναι ρευστό υλικό, προσφέρεται για δημιουργική σχεδίαση. Η τοποθέτηση ξύλινων διαχωριστικών σε οριζόντιες γραμμές ή ακόμη και τούβλων μπορεί να χωρίσει το πάτωμα σε ζώνες ή απλά να δημιουργήσει κάποιο σχέδιο το οποίο θα έλθει στη συνέχεια να γεμίσει το τσιμεντοκονίαμα. Οι δυνατότητες είναι απεριόριστες, αρκεί να έχει κανείς κέφι και ιδέες.
Εναλλακτικές λύσεις
Οι παραπάνω προτάσεις είναι οι πιο διαδεδομένες, οι δυνατότητες όμως είναι απεριόριστες καθώς η εξέλιξη της τεχνολογίας μάς επιτρέπει να πειραματιστούμε με υλικά που άλλοτε δε θα ήταν δυνατό να αντέξουν στις καταπονήσεις που δέχονται τα πατώματα. Χρειάζεται ωστόσο πάντοτε να υπολογίζουμε τις απαιτήσεις του συγκεκριμένου χώρου, τη χρήση για την οποία προορίζεται και να προετοιμαστεί ανάλογα το υπόστρωμα. Γυάλινα πατώματα, μεταλλικές λαμαρίνες, ρητινούχα με βότσαλα είναι μόνο μερικές από τις επιλογές που μας δίνονται για τα δάπεδα, χωρίς να αναφέρουμε τις μοκέτες και τα λινέλαια που προσφέρονται στην αγορά.
