Τα ηθογραφικά χρονογραφήματα της δεκαετίας του 50 διατύπωναν συχνά πριν από τις διακοπές το δίλημμα: «βουνό ή θάλασσα;» Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι παραθαλάσσιες περιοχές ταυτίστηκαν με τις καλοκαιρινές διακοπές. Σήμερα, όμως, όλο και περισσότεροι ανακαλύπτουν εκ νέου την ξεχωριστή ομορφιά των ορεινών χωριών και αποφασίζουν να δημιουργήσουν εκεί ένα εξοχικό για όλες τις εποχές. Πάνω σε αθέατα υψίπεδα ή σε απόκρημνες πλαγιές, σε μια οργιαστική βλάστηση ή σε έναν ξερό βράχο, προσφέρουν μια μεγάλη ποικιλία τοπίων με σπάνιες και πλούσιες φυσικές ομορφιές. Η Ελλάδα είναι γεμάτη από ορεινά χωριά, τα οποία αποτέλεσαν ένα ασφαλές καταφύγιο για τους κατοίκους της σε χρονικές στιγμές που η χώρα δοκιμάστηκε από πολέμους, επιδρομές βαρβάρων ή πειρατών. Ορισμένα βίωσαν μια περίοδο εξαιρετικής οικονομικής ακμής χάρη στη βιοτεχνία και το εμπόριο, γεγονός που αποτυπώνεται σε θαυμαστά αρχοντικά, όπως στην περίπτωση του Πηλίου. Αλλα πάλι παρέμειναν φτωχικά με απλά, στοιχειώδη κτίσματα.
Η αρχιτεκτονική των ορεινών οικισμών παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία τύπων και μορφών που οφείλεται στις κλιματικές συνθήκες κάθε περιοχής, τα διαθέσιμα υλικά, τις κατασκευαστικές μεθόδους και τις παραδόσεις κάθε τόπου. Παρατηρούνται όμως και μορφολογικές ομοιότητες σε παραδοσιακά σπίτια απομακρυσμένων, μεταξύ τους, περιοχών. Αυτό οφείλεται στα λεγόμενα «σινάφια» (συντεχνίες οικοδόμων διαφόρων ειδικοτήτων που ταξίδευαν σε μακρινές αποστάσεις για να χτίσουν σπίτια). Μιλούσαν μεταξύ τους μια συνθηματική γλώσσα, διαφυλάσσοντας έτσι τα κατασκευαστικά μυστικά και τις μεθόδους τους, ενώ ο επικεφαλής (πρωτομάστορας) έπαιζε ρόλο εργολάβου και αρχιτέκτονα, φροντίζοντας να βρίσκει τις δουλειές και αναλαμβάνοντας τη διαχείριση των οικονομικών συναλλαγών. Ανατρέχοντας σε λαογραφικές μελέτες μαθαίνουμε πλήθος λεπτομερειών για τον τρόπο οικοδόμησης ενός παραδοσιακού σπιτιού, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ήταν ένα έντεχνο δημιούργημα βασισμένο σε αυστηρούς κανόνες. Η πέτρα, που βρισκόταν (και βρίσκεται ακόμα) σε αφθονία στο χώρο των ορεινών οικισμών, ήταν ένα προϊόν της ίδιας της φύσης, η χρήση της οποίας όχι μόνο δεν αλλοίωνε το τοπίο, αλλά αντιθέτως συνέβαλλε καθοριστικά στην τέλεια αρμονία της σύνθεσης, έτσι ώστε με δυσκολία να ξεχωρίζει το κτίσμα από το φυσικό περιβάλλον του. Η αυστηρή γεωμετρία του όγκου και η σκληράδα της πέτρας, όμοια με τη σκληράδα του τοπίου, αποτελούσαν (και βεβαίως αποτελούν) την ομορφιά του παραδοσιακού οικισμού. Η συχνή χρήση του ξύλου εξυπηρετούσε τις ανάγκες για την αντισεισμική θωράκιση του κτιρίου, έργο που επιτυγχανόταν με πολλές ενισχυτικές οριζόντιες ζώνες. Αυτές οι ζώνες, πολλές φορές κάθε ένα μέτρο, αγκαλιάζουν περιμετρικά το κτίριο, δίνοντάς του άλλη αίσθηση. Είναι αυτονόητο ότι χωρίς να αναπαράγουμε πιστά τα παραδοσιακά πρότυπα, μπορούμε να αντλούμε ιδέες και να δημιουργήσουμε νέα κτίσματα, καλύπτοντας σύγχρονες ανάγκες. Πριν ξεκινήσετε το σχεδιασμό του σπιτιού σας, καλό θα ήταν να γνωρίζετε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ιστορία του τόπου. Εξετάστε προσεκτικά τις καιρικές συνθήκες της περιοχής, που συχνά διαφέρουν πολύ από το κλίμα στην πόλη. Το χιόνι, ο δυνατός αέρας και η βροχή επηρεάζουν σημαντικά το σχεδιασμό και την όλη κατασκευή. Το πλάσιμο των όγκων του σπιτιού προστατεύει την είσοδο και την αυλή από τους βόρειους ανέμους, ενώ η κλίση της στέγης είναι μεγάλη για να απομακρύνονται τα χιόνια. Τα υλικά κατασκευής θα πρέπει να επιλέγονται με γνώμονα την ανθεκτικότητά τους στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, τις βροχές και τον παγετό. Χρησιμοποιώντας τοπικά υλικά επιτυγχάνεται η ομαλή ένταξη του κτιρίου στα υπόλοιπα της περιοχής, ακόμα και αν η μορφή του είναι διαφορετική. Σημαντική είναι η προσαρμογή του στο φυσικό έδαφος, ιδιαίτερα μάλιστα αν η κλίση του είναι μεγάλη. Αποφύγετε τα εκτενή χωματουργικά έργα που έχουν σαν στόχο να δημιουργήσουν ένα επίπεδο οικόπεδο. Η ποικιλία των επιπέδων στα οικόπεδα με κλίση δημιουργεί ένα πλούτο εντυπώσεων. Επίσης, μπορείτε να διατηρήσετε ή να ενσωματώσετε στο σπίτι σας χαρακτηριστικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα ένα βράχο. Υπάρχουν θαυμάσια εξοχικά σπίτια που στο καθιστικό τους μπορείτε να δείτε ενσωματωμένους στο δάπεδο ή στους τοίχους φυσικούς βράχους ή κορμούς δέντρων. Η χρήση φυσικών υλικών δημιουργεί μια ξεχωριστή, ζεστή ατμόσφαιρα, καθώς δεν παραμένουν αναλλοίωτα, αλλά με την πάροδο του χρόνου αποκτούν μια γοητευτική πατίνα. Ενα εξοχικό ορεινό σπίτι μπορεί να είναι πολύ μικρό, σαν παλιό κυνηγετικό καταφύγιο. Η απλή, λιτή ζωή στην εξοχή έχει μια ιδιαίτερη γοητεία. Αρχίζουμε να το αντιλαμβανόμαστε όταν ανακαινίζουμε παραδοσιακά στοιχειώδη κτίσματα, τα οποία έχουν μικρή ωφέλιμη επιφάνεια και λιγοστά χωρίσματα με απλούστατη διαρρύθμιση. Νιώθουμε μεγάλη έκπληξη όταν διαπιστώνουμε τελικά πόσο ευχάριστη είναι η διαμονή σε ένα τέτοιο σπίτι που στερείται τις ανέσεις της πόλης. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, πως κυρίαρχο στοιχείο στο σχεδιασμό ενός σπιτιού στο βουνό είναι η ίδια η φύση που το περιβάλλει!
