Από την αρχιτέκτονα Λίζα Πανοπούλου

Τα μείζονος σημασίας θέματα που κυριαρχούν στην επικαιρότητα αυτή την εποχή αφορούν το περιβάλλον, την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών. Στη χώρα μας φέτος, οι συνέπειες της περιβαλλοντικής αμέλειας ήταν ιδιαίτερα αισθητές αφού χειμώνα δεν καταλάβαμε, το καλοκαίρι σε διάστημα δύο μηνών ζήσαμε τρεις καύσωνες και βέβαια βιώσαμε μια ανείπωτη καταστροφή βλέποντας τα δάση μας να γίνονται κάρβουνο. Το τι αναμένεται, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Ομως, αν θέλουμε, μπορούμε να βοηθήσουμε στο να αποτραπούν τα χειρότερα.

Παγκοσμίως, οι οικοδομές και ό,τι έχει σχέση με την οικοδομική βιομηχανία ευθύνονται για το 30-50% των εκπομπών των αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Στην Ευρώπη, το 25% του διοξειδίου του άνθρακα, που είναι το κύριο αέριο υπεύθυνο για την αλλαγή του κλίματος, προέρχεται από τα σπίτια: θερμοσίφωνες, κλιματιστικά και ηλεκτρικό ρεύμα.

Γνωρίζοντας κάποια βασικά στοιχεία μπορούμε να κάνουμε απλές αλλαγές μέσα στο σπίτι. Αν, όμως, σχεδιάζουμε μια ανακαίνιση, το χτίσιμο ενός νέου σπιτιού ή ακόμα και μια αγορά, μπορούμε να οργανωθούμε από την αρχή.

1. Η ιδανική θερμοκρασία στο σπίτι μας το χειμώνα είναι 18-20οC. Ελαττώνοντας τη θέρμανση κατά 1 βαθμό μπορούμε να εξοικονομήσουμε 10% από το λογαριασμό του ηλεκτρικού μας. 2. Χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία του θερμοσίφωνα στους 50-55οC. 3. Κάνουμε σέρβις στον καυστήρα κάθε χρόνο, εξοικονομώντας έτσι καύσιμα. 4. Χρησιμοποιούμε τέντες για σκίαση σε συνδυασμό με ανεμιστήρες οροφής και κατεβάζουμε τα παντζούρια για δροσιά το καλοκαίρι. Αν χρησιμοποιήσουμε air condition, κλείνουμε τα παράθυρα και χρησιμοποιούμε κλιματιστικά χωρίς HFC.

5. Αντικαθιστούμε τους κοινούς λαμπτήρες με λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας που περιορίζουν την κατανάλωση ρεύματος κατά 75%. 6. Κλείνουμε τα φώτα, τους υπολογιστές, την τηλεόραση κτλ. όταν δεν τα χρησιμοποιούμε. Υπολογίζεται ότι η κατανάλωση των συσκευών όταν βρίσκονται στο stand by φτάνει το 15% της συνολικής κατανάλωσης ρεύματος στο σπίτι.
7. Ανακυκλώνουμε και χρησιμοποιούμε ανακυκλούμενα προϊόντα. 8. Προτιμούμε το ντους από το μπάνιο στην μπανιέρα, καταναλώνοντας τη μισή ποσότητα νερού. 9. Ανακυκλώνουμε το νερό όπου μπορούμε, π.χ. το νερό όπου βράσαμε τα λαχανικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πότισμα. 10. Κομποστοποιούμε όπου μπορούμε (κομποστοποίηση είναι η ανακύκλωση οργανικών απορριμμάτων).

Ενέργεια

Οταν ξεκινάμε το σχεδιασμό του σπιτιού μας πρέπει να σκεφτόμαστε και τη λειτουργία του, αφού αυτό είναι ένα αλληλένδετο κομμάτι του σχεδιασμού - ίσως το σημαντικότερο από το οποίο ξεκινάει κανείς είναι το θέμα της ενέργειας.

Εάν το σπίτι βρίσκεται εντός σχεδίου πόλης και έχει πρόσβαση σε ρεύμα από τη ΔΕΗ, είναι σκόπιμο να μπει ο ιδιοκτήτης στο έξοδο της αγοράς συστημάτων για εναλλακτικό ρεύμα; Παρότι αυτή η πρακτική είναι ακόμη στα «σπάργανα», η ΔΕΗ είναι υποχρεωμένη να αγοράζει από ιδιώτες το ρεύμα που παράγεται από εναλλακτικές πηγές. Δηλαδή, μπορεί ένας ιδιώτης να παράγει ηλιακή ενέργεια και να πουλά το σύνολο ή μέρος της παραγωγής αυτής στη ΔΕΗ. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στο Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ). Εκτός από την ηλιακή, υπάρχουν και άλλες μορφές παραγωγής ενέργειας: αιολική, βιομάζα κ.ά. Καθεμία από αυτές έχει τις δικές της απαιτήσεις όσον αφορά το χώρο που χρειάζεται για να εγκατασταθεί ο απαραίτητος εξοπλισμός, παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη στο σχεδιασμό του κτιρίου. Στην περίπτωση της ηλιακής ενέργειας, για παράδειγμα, οι συλλέκτες μπορούν να ενταχθούν στο κέλυφος του κτιρίου. Στη χώρα μας, όπου έχουμε μεγάλη ηλιοφάνεια, ενδείκνυνται οι ηλιακοί θερμοσίφωνες. Η θέση που θα καταλάβουν στο κτίριο και η ένταξή τους στο σχέδιο παίζουν σημαντικό ρόλο στην αισθητική του κελύφους.

Για τη βέλτιστη εκμετάλλευση και εξοικονόμηση ενέργειας, όποιας μορφής και αν είναι, ο προσανατολισμός του κτιρίου, των δωματίων και των παραθύρων έχουν καθοριστική σημασία. Ενας κανόνας με εύκολη εφαρμογή είναι να προβλέπονται μεγάλα ανοίγματα προσανατολισμένα στο Νότο, ώστε να εκμεταλλεύονται τη ζέστη του ήλιου το χειμώνα και

να προστατεύονται με πέργκολες, παντζούρια, στόρια ή με άλλο σύστημα σκίασης ώστε το σπίτι να προφυλάσσεται από την άμεση έκθεση στον ήλιο το καλοκαίρι. Ετσι, είναι πιο σωστό τα δωμάτια που χρησιμοποιούνται περισσότερο κατά τη διάρκεια της μέρας να βρίσκονται στο νότιο μέρος του κτιρίου.

Μόνωση

Για να μην υπάρχουν απώλειες ενέργειας στο σπίτι, είναι σημαντικό να είναι καλά μονωμένο απ όλες τις πλευρές. Οι τοίχοι, τα παράθυρα, η στέγη, τα υπόγεια, όλα πρέπει να προστατεύουν το σπίτι από την υπερβολική ζέστη, το υπερβολικό κρύο και την υγρασία. Τα διπλά τζάμια είναι αναγκαία, ενώ τα κουφώματα πρέπει να είναι καλής ποιότητας και να εφαρμόζουν καλά στους τοίχους για να μη δημιουργούν θερμογέφυρες, αφήνοντας το θερμό αέρα να φεύγει το χειμώνα ή να μπαίνει το καλοκαίρι. Η χρήση υαλοπινάκων low-e βελτιώνει την απόδοση των παραθύρων.

Η κατασκευή των τοίχων θα καθορίσει και την εξωτερική μόνωση που θα χρησιμοποιήσετε. Το σημαντικό πάντως είναι να υπάρχει η μόνωση. Κυριαρχούν τρία είδη προϊόντων θερμομόνωσης στην αγορά: η διογκωμένη πολυστερίνη, η εξηλασμένη πολυστερίνη και ο πετροβάμβακας. Κάθε υλικό έχει τα θετικά και τα αρνητικά του αλλά, από οικολογικής άποψης, προτιμάται ο πετροβάμβακας που προέρχεται από τη φύση. Είναι, όμως, πιο βαρύ υλικό, χρήζει ιδιαίτερης μεταχείρισης στην τοποθέτηση και απαιτεί προσοχή στην προστασία του από υγρασίες.

Ανακύκλωση

Η διαχείριση των σκουπιδιών ξεκινάει από το σπίτι και περνάει στην Πολιτεία. Πρώτο και κύριο είναι να μάθει ο κόσμος ότι πρέπει να αρχίσει να μειώνει την παραγωγή σκουπιδιών από το σπίτι. Αγοράζοντας προϊόντα σε μικρότερες συσκευασίες, χωρίς περιττά περιτυλίγματα, που χρησιμοποιούν

λιγότερο πλαστικό, είναι μια αρχή. Το πλαστικό θέλει 100-400 χρόνια για να αποσυντεθεί. Στη συνέχεια, πρέπει να ανακυκλώνει τα σκουπίδια που παράγει. Τουλάχιστον το 50% των σκουπιδιών μας είναι ανακυκλώσιμο. Για να κάνουμε το ζήτημα της ανακύκλωσης πιο εύκολο, πρέπει να γίνει κομμάτι της καθημερινότητάς μας και κάτι τέτοιο μπορεί να ξεκινήσει από το σχεδιασμό του σπιτιού. Κοντά στην κουζίνα, την αποθήκη ή όπου αλλού μας βολεύει, μπορούμε να δημιουργήσουμε ειδικό χώρο για τους κάδους που προορίζονται για τα αντικείμενα προς ανακύκλωση. Εάν δεν έχουμε προβλέψει ειδικό χώρο γι αυτούς τους κάδους, θα αποδειχθεί πιο δύσκολο να τους δημιουργήσουμε εκ των υστέρων. Οσοι έχουν κήπους ή βεράντες με φυτά (σημαντικός παράγοντας στο βιοκλιματικό σχεδιασμό) μπορούν να κομποστοποιήσουν οργανικά απορρίμματα, όπως φλούδες από λαχανικά και φρούτα, φύλλα, κλαδιά κ.ά., που κατόπιν μιας ειδικής επεξεργασίας χρησιμοποιούνται ως φυσικό λίπασμα για τα φυτά. Υπάρχουν σήμερα στην αγορά ειδικοί κάδοι για την κομποστοποίηση που μπορούν να τοποθετηθούν και εντός του κτιρίου χωρίς να μυρίζουν.

Ανακύκλωση νερού

Η υπερθέρμανση του πλανήτη σε συνδυασμό με τις γενικότερες κλιματικές αλλαγές έχουν οδηγήσει σε λειψυδρία. Πολλά μέρη απειλούνται με ερημοποίηση. Το νερό γίνεται όλο και πιο πολύτιμο και η σπατάλη του αποτελεί πραγματικό έγκλημα. Η ανακύκλωση του νερού σε ένα σπίτι είναι μια βιώσιμη λύση, η οποία όμως πρέπει να προβλεφθεί εξαρχής. Το νερό από την κουζίνα και τα μπάνια, αφού περάσει από μια σειρά φίλτρων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά για το πότισμα και για χρήση στις τουαλέτες αντί του φρέσκου, πόσιμου νερού που χρησιμοποιείται σήμερα. Στην αγορά υπάρχουν συστήματα φιλτραρίσματος και καθαρισμού οικιακού νερού και αποβλήτων που προσφέρουν μια υγιή και οικολογική λύση. Για σπίτια που βρίσκονται στην εξοχή, η συλλογή του βρόχινου νερού προσφέρει ακόμη έναν εναλλακτικό τρόπο εξοικονόμησης του πολύτιμου αυτού φυσικού πόρου.

Φύτευση

Η φύτευση αποτελεί κομβικό στοιχείο στον οικολογικό σχεδιασμό. Τα δέντρα και τα υπόλοιπα φυτά συμβάλλουν στη ρύθμιση του κλίματος που επικρατεί σε ένα κτίριο καθώς και στο ευρύτερο περιβάλλον του. Η φύτευση φυλλοβόλων δέντρων μπροστά από νότια ανοίγματα δημιουργεί την απαραίτητη σκιά για να έχουμε δροσιά το καλοκαίρι, αφήνοντας παράλληλα τον ήλιο να περάσει στη διάρκεια του χειμώνα.

Στον εξωτερικό χώρο μιας μονοκατοικίας ή μιας μεζονέτας επιβάλλεται να φυτέψουμε δέντρα και άλλα φυτά που συμβάλλουν στη δημιουργία μικροκλίματος, ενώ το ίδιο ισχύει και για μπαλκόνια και βεράντες, όπου αυτό επιτρέπεται. Σε καινούριες πολυκατοικίες αλλά και σε μονοκατοικίες, η φύτευση των ταρατσών έχει θετικές αποδόσεις ως προς τη μόνωση του κτιρίου. Αντιθέτως, τα πλακάκια και το τσιμέντο υπερθερμαίνουν το κτίριο και την ατμόσφαιρα.

Υλικά

Η επιλογή των οικολογικών προϊόντων θέλει προσοχή. Υπάρχουν πολλά φυτικά υλικά που, όμως, χρειάζονται ιδιαίτερη διαδικασία επεξεργασίας ώστε να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν σε μια οικοδομή. Αυτή η επεξεργασία μπορεί να έχει δυσμενέστερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από ό,τι ένα υλικό μη φυσικό που δεν ξοδεύει ιδιαίτερη ενέργεια για να παραχθεί. Επίσης, η μεταφορά ενός προϊόντος από τον τόπο κατασκευής μέχρι το σημείο πώλησης και στη συνέχεια στην οικοδομή συνυπολογίζεται στην «οικολογική» του απόδοση. Οσο πιο κοντά, τόσο το καλύτερο.

Αναλογιζόμενοι τα υλικά που καλύπτουν τις επιφάνειες του σπιτιού, υπάρχουν έτοιμοι έγχρωμοι σοβάδες τύπου «κουρασάνι», φυσικής προέλευσης, που λειτουργούν ως επιπλέον μόνωση η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο εξωτερικά όσο εσωτερικά.

Ο οικολογικός σχεδιασμός ξεκινάει από τη σωστή ενημέρωση, από μια σφαιρική αντιμετώπιση της φύσης, του περιβάλλοντος και της θέσης του ανθρώπου σε αυτό. Με μια μικρή αλλαγή στις καθημερινές μας συνήθειες και λίγη προσοχή στις επιλογές μας, μπορούμε να καταφέρουμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες διαβίωσής μας στον πλανήτη.

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στις ιστοσελίδες: www.greenpeace.gr, www.cres.gr (ΚΑΠΕ).