Παρά την εξαιρετικά πολύπλοκη δομή των παραδοσιακών αιγαιοπελαγίτικων οικισμών, το ύφος τους παρουσιάζει μια μοναδική ενότητα, γεγονός που οφείλεται στη γενικευμένη χρήση περιορισμένων υλικών με κυρίαρχο το λευκό, ασβεστωμένο σοβά. Αν, όμως, παρατηρήσουμε ένα σύγχρονο προάστιο, θα διαπιστώσουμε ότι χρησιμοποείται μια μεγάλη ποικιλία υλικών ώστε κάθε σπίτι να διατηρεί τη διαφορετικότητά του. Ετσι, έχουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα δύο διαφορετικών προσεγγίσεων όσον αφορά το σπίτι και τον οικισμό. Στην πρώτη, μια σφιχτή κοινωνική ομάδα χρησιμοποιεί με ομοιόμορφο τρόπο τα λίγα διαθέσιμα τοπικά υλικά, ενώ στη δεύτερη ανεξάρτητα πρόσωπα επιδιώκουν με τη χρήση των οικοδομικών υλικών να τονίσουν την ιδιαιτερότητα της ατομικότητάς τους.
Ορθολογική χρήση
Η συγκεκριμένη ορολογία υποδηλώνει ότι χρησιμοποιούμε υλικά που είναι ανθεκτικά στη χρήση και τις καιρικές συνθήκες. Ορισμένα μάρμαρα π.χ. δεν είναι κατάλληλα για εξωτερικούς χώρους γιατί είναι απορροφητικά και σε περίπτωση παγετού σπάνε, ενώ κάποια κεραμικά πλακάκια δεν αντέχουν στη βαριά χρήση και φθείρονται σύντομα. Ομως, τα οικοδομικά υλικά έχουν και μια ψυχολογική διάσταση. Δημιουργούν συνειρμούς, συσχετισμούς και λειτουργούν σαν σύμβολα. Ενα σπάνιο, ασυνήθιστο μάρμαρο θεωρείται ένα πολυτελές απόκτημα, ενώ το μωσαϊκό ακόμη και αν είναι έντεχνα κατασκευασμένο φέρνει στο νου συμβατικές κατασκευές. Γι αυτό συχνά σε ανακαινίσεις οι ιδιοκτήτες το επικαλύπτουν ακόμα και με φτηνά κεραμικά πλακάκια.
Φυσικά και τεχνοκρατικά υλικά
Με τον όρο τεχνοκρατικά αναφερόμαστε σε μια μεγάλη κατηγορία υλικών βιομηχανικής παραγωγής, με βελτιωμένες ιδιότητες. Τα σύγχρονα κτίρια οικοδομούνται με τέτοια προϊόντα, όπως συνθετικά υλικά, πλαστικά, PVC, υαλοπίνακες, χρώματα κτλ. Λόγω μάλιστα της μαζικής παραγωγής τους έχουν προσιτές τιμές. Τα ντουλάπια κουζίνας από φορμάικα έκαναν αίσθηση στη δεκαετία του 60 καθώς ήταν ελκυστικά, πολύχρωμα, ανθεκτικά στη χρήση και πρακτικά στο καθάρισμα. Τα τεχνοκρατικά υλικά λειτουργούν και σαν σύμβολα της εξέλιξης και της προόδου. Τράπεζες και πολυεθνικές επιχειρήσεις επιλέγουν hi tech αρχιτεκτονικές λύσεις με γυαλί, ανοξείδωτο χάλυβα κτλ. Τα φυσικά υλικά, όπως το μάρμαρο, η πέτρα, το ξύλο, διατηρούν στο πέρασμα των αιώνων την αξία και τη γοητεία τους, ενώ μόλις πρόσφατα έχει αρχίσει να αναπτύσσεται μια οικολογική ευαισθησία στο ευρύ κοινό. Η βιομηχανία των οικοδομικών υλικών πρέπει να αναμορφωθεί με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Ουσίες όπως ο μόλυβδος έχουν αποδειχτεί επιβλαβείς και καρκινογόνες. Σήμερα, όχι μόνο έχει σταματήσει η παραγωγή τους, αλλά επιπλέον αφαιρούνται από τα παλαιά κτίρια όπου είχαν χρησιμοποιηθεί.
Τα υλικά στην αρχιτεκτονική δομή
Τα υλικά παίζουν σημαντικό ρόλο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, επηρεάζοντας το ύφος του κτιρίου. Τα λευκά σοβατισμένα κτίρια των πρωτοπόρων της μοντέρνας αρχιτεκτονικής απέπνεαν μια ηρεμία, τονίζοντας την πλαστικότητα των όγκων τους και την καθαρότητα του σχεδιασμού τους, ενώ τα κτίρια με εμφανές τούβλο ή πέτρα διακρίνονται για την ανάγλυφη υφή τους, προκειμένου να τονίσουν την επιφάνεια που δημιουργεί φωτοσκιάσεις με τον ήλιο. Σημαντικές ιδιότητες των υλικών είναι η υφή, το χρώμα και η φωτεινότητα. Δίνουν σε κάθε αρχιτέκτονα τη δυνατότητα να μεταμορφώσει ένα κτίριο αλλάζοντας το στιλ του, να τα αξιοποιήσει σε μια μελέτη για να τονιστούν στοιχεία του, όπως η είσοδος, και να αναδείξει ή αντίστοιχα να αναιρέσει σχεδιαστικές παραμέτρους, όπως είναι η συμμετρία, η ρυθμική επανάληψη, οι αναλογίες κ.ά.
Η ειλικρίνεια της κατασκευής
Η μοντέρνα αρχιτεκτονική εισήγαγε μια νέα σχεδιαστική αντίληψη: την ειλικρίνεια της κατασκευής. Πρόκειται για μια αισθητική προσέγγιση με ηθικά κριτήρια. Ενα κτίριο πρέπει να φανερώνει τη στατική δομή του και να μην την καλύπτει με διακοσμητικές επενδύσεις. Ο σκελετός του μπορεί να είναι ελκυστικός. Και, πράγματι, σε πολλές περιπτώσεις αυτό ισχύει. Τα στέγαστρα των σταδίων ή οι hi tech κατασκευές σε αεροδρόμια αποτελούν εντυπωσιακά επιτεύγματα που γοητεύουν με την εικόνα της στατικής δομής τους. Η μοντέρνα αρχιτεκτονική έδειξε ακόμα ότι και δομικά στοιχεία όπως ο σκελετός από μπετόν έχουν μια ιδιαίτερη αισθητική που μπορεί να αναδειχτεί. Αρχιτέκτονες, όπως ο Tadao Ando, σχεδιάζουν κτίρια εξ ολοκλήρου από εμφανές μπετόν ενώ άλλοι, ακολουθώντας μια βιομηχανική αισθητική, σχεδιάζουν κτίρια με εμφανή μεταλλικό σκελετό. Η τολμηρή χρήση των υλικών πέρα από τις αποδεκτές αξίες και αντιλήψεις, αποτέλεσε ένα θέμα προβληματισμού για την αρχιτεκτονική πρωτοπορία. Ετσι, ορισμένα κτίρια εκπλήσσουν καθώς είναι χτισμένα με συμβατικά μεν υλικά αλλά με ανορθόδοξο, μη συμβατικό τρόπο.
