Σε όλο τον κόσμο μάλιστα, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, όλοι οι πολιτισμοί, ανεξάρτητα από τις διαφορετικές κουλτούρες τους, σέβονται αυτές τις ξεχωριστές ιδιότητες των αρωματικών χόρτων και τα χρησιμοποιούν ποικιλοτρόπως. Ευτυχώς στη χώρα μας ευδοκιμεί πλήθος βοτάνων προσφέροντάς μας αμέτρητα οφέλη. Εμείς και σε αυτό το τεύχος συνεχίζουμε την ενδιαφέρουσα περιήγησή μας, ανακαλύπτοντας ολοένα και περισσότερα από τα αμέτρητά τους χαρίσματα.

Βαλεριάνα
Το όνομα «βαλεριάνα» προέρχεται από τη λατινική λέξη «valere» (βαλέρε), η οποία σημαίνει υγεία και δύναμη και μάλιστα η συγκεκριμένη ονομασία δεν επιλέχτηκε τυχαία, αφού αναφέρεται στις θεραπευτικές ιδιότητες, αλλά και στην έντονη μυρωδιά του φυτού.

Το φυτό: Η βαλεριάνα είναι ένα ανθοφόρο φυτό της οικογένειας Valerianaceae με φτεροειδή φύλλα και μικρά λευκά άνθη με ροζ αποχρώσεις. Εχει μια ιδιαίτερα έντονη μυρωδιά και το πιο γνωστό είδος της είναι η Valeriana officinalis.

Η ιστορία Η βαλεριάνα στον Μεσαίωνα ήταν το βότανο το οποίο θεράπευε όλους τους πόνους. Οι αρχαίοι Ελληνες και οι Ρωμαίοι τη χρησιμοποιούσαν σαν θεραπευτικό βότανο, ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός την ανέφεραν ως βάλσαμο για την αϋπνία, ο Πλίνιος την είχε επισημάνει ως το φάρμακο κατά των νευρικών συσπάσεων, ενώ πολλοί συγγραφείς του 17ου και του 18ου αιώνα τη θεωρούσαν ως θεραπευτικό μέσο της επιληψίας.

Δίκταμο
Το γνωστό αφέψημα της Κρήτης, έχει αμέτρητες ονομασίες όπως δίκταμνο, έρωντας, στοματόχορτο, σταματόχορτο ή μαλλιαρό, με επίσημη όμως την επιστημονική ονομασία «Ορίγανον ο δίκταμος». Ακόμη, στην Αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν και Αρτεμίδιον από τη θεά του κυνηγιού Αρτεμη.

Η ιστορία Το δίκταμο θεωρείται ως το βότανο που έσωσε τον Αινεία, γιο της Αφροδίτης, αφού σύμφωνα με τον μύθο, όταν αυτός πληγώθηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια μιας μονομαχίας, η μητέρα του, του σταμάτησε τους πόνους με αυτό το θαυματουργό βότανο. Στην Κρήτη πάλι, το δίκταμο αποτελεί σύμβολο της γέννησης και του έρωτα και θεωρείται ως το βότανο που βοηθά τις γυναίκες στον τοκετό.

Το φυτό: Το δίκταμο είναι ένας χαμηλός θάμνος ο οποίος φυτρώνει στους γκρεμούς και στα φαράγγια της Κρήτης και η συλλογή του από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο είναι εξαιρετικά δύσκολη.

Η χρήση του... To δίκταμο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και την ποτοποιία και μάλιστα τα γνωστά ποτά όπως Βενεδικτίνη, Βερμούτ (Cinzano), Σαρτρέζ και Martini, το έχουν ως κύριο συστατικό τους.

Στην υγεία: Οι θεραπευτικές ιδιότητες του δίκταμου είναι γνωστές από την αρχαιότητα, όπου ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε σαν θεραπευτικό για τις ασθένειες του πεπτικού συστήματος, καθώς και για την αντιμετώπιση των αρθριτικών.

Το δίκταμο θεωρείται ισχυρό τονωτικό και αντισπασμωδικό, ενδείκνυται για την αντιμετώπιση των παθήσεων των νεφρών, δρα καταπραϋντικά στον πονόλαιμο, ενώ σαν κατάπλασμα έχει αιμοστατική ιδιότητα.

Ακόμη: Το αφέψημα από τα φύλλα του έχει αντιοξειδωτική δράση, ενώ το αιθέριο έλαιό του χρησιμοποιείται ως αντιμικροβιακό.

ΥΓ.: Ευχαριστούμε τον κ. Κωνσταντίνο Ιωάννου Καταγά για το πολύτιμο φωτογραφικό υλικό από το βιβλίο του «Φυτά των Κυκλάδων».

Προσοχή!

Η βαλεριάνα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε μεγάλες δόσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά ούτε να λαμβάνεται παράλληλα και με διάφορα υπνωτικά, ηρεμιστικά ή αγχολυτικά φάρμακα, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος σοβαρών επιπλοκών για την υγεία.

Ξέρετε ότι...

...κατά τον Μεσαίωνα ένα ματσάκι δίκταμο το οποίο το μάζευε ο ερωτευμένος από τα βράχια με κίνδυνο της ζωής του, ήταν η καλύτερη απόδειξη της αγάπης του προς την αγαπημένη του. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι πήρε και το όνομα «έρωντας».

Σύμφωνα με μία μαρτυρία του Διοσκουρίδη, τα αγριοκάτσικα της Κρήτης θεράπευαν τις πληγές που τους έκαναν οι κυνηγοί, μασώντας δίκταμο και γλείφοντάς τες.

Στη μαγειρική:

Τα πράσινα φύλλα της βαλεριάνας έχουν μία ιδιόμορφη ελαφριά γεύση, κατάλληλη για να χαρίσει μοναδικό άρωμα και γεύση στις σαλάτες μας. Ακόμη, μπορεί να γίνει ένα πολύ ωραίο αφέψημα με χαλαρωτικές ιδιότητες.

Βαλεριάνα και υγεία

Τόσο η ρίζα της βαλεριάνας όσο και τα φύλλα της έχουν θεραπευτικές ιδιότητες.

Αναλυτικότερα: Η βαλεριάνα λειτουργεί ως καταπραϋντικό για την υστερία, την αϋπνία, τις νευρώσεις, τις στομαχικές κράμπες, τη σπαστική κολίτιδα και την εμμηνόπαυση. Συνιστάται για την αντιμετώπιση των ρευματισμών, της αρθρίτιδας και της ψωρίασης, καταπολεμά το αίσθημα της πείνας και σε συνδυασμό με άλλα βότανα χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις επιληψίας.

Ξέρετε ότι:

Στην περιοχή της Μπολόνια της Ιταλίας, τα παλιά χρόνια χρησιμοποιούσαν τη βαλεριάνα για να διώχνουν τα ξωτικά.

Η βαλεριάνα έχει την ιδιότητα να προσελκύει τις γάτες και τα ποντίκια.

Μπουκέ γκαρνί

Πρόκειται για ένα συνδυασμό από αρωματικά φυτά ο οποίος χρησιμοποιείται σε πολλές συνταγές για να αρωματίζει μείγματα για σούπες και παρασκευές στην κατσαρόλα.

Η γαλλική λέξη «μπουκέ» σημαίνει μπουκέτο, γι αυτό και τα υλικά που χρησιμοποιούμε δημιουργούν ένα μικρό δεματάκι σαν μπουκέτο το οποίο τυλίγεται με ένα μακρύ κομμάτι σπάγκο.

Τα βασικά υλικά που χρησιμοποιούμε στο μπουκέ γκαρνί είναι θυμάρι, δάφνη και μαϊντανό, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σέλινο, σκόρδο και φασκόμηλο ή ακόμη και φύλλα δάφνης, μαϊντανός, ρίγανη και σκόρδο, δημιουργώντας έτσι την ιταλική έκδοση του Μπουκέ γκαρνί.