Οι πανάδες και οι κηλίδες είναι καλοήθεις δερματικές βλάβες που σχηματίζονται στην επιδερμίδα του προσώπου, του ντεκολτέ, των ώμων και της ράχης των χεριών. Οι πανάδες ή μέλασμα, όπως αποκαλούνται στην ιατρική ορολογία, δημιουργούνται στις βαθύτερες στιβάδες της επιδερμίδας, έχουν μεγαλύτερη έκταση και πιο ανοιχτό χρώμα. Οι κηλίδες είναι πιο επιφανειακές, έχουν ασαφή όρια και καφε-κίτρινη απόχρωση. Και οι δύο οφείλονται στην υπερπαραγωγή και άνιση κατανομή μελανίνης στο δέρμα.
Γιατί εμφανίζονται;
Μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί ικανοποιητική εξήγηση για τα ακριβή αίτια που προκαλούν τις δυσχρωμίες. Η κληρονομικότητα, οι ορμονικές αλλαγές λόγω εγκυμοσύνης (χλόασμα), χρήσης αντισυλληπτικών ή ορμονών κατά την κλιμακτήριο, η ηλικία, το φύλο –το 90% των ατόμων που εμφανίζουν μέλασμα είναι γυναίκες–, το χρώμα του δέρματος και η φωτοευαισθησία σε φάρμακα και αρώματα είναι παράγοντες που ευνοούν τη δημιουργία αυτών των ακίνδυνων, αλλά αντιαισθητικών μελαγχρωματικών αλλοιώσεων. Ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις οι παράγοντες αυτοί δεν είναι ικανοί να προκαλέσουν από μόνοι τους βλάβη στο δέρμα, χωρίς τη μεσολάβηση του ήλιου. Οι δυσχρωμίες είναι ένα από τα ορατά σημάδια φωτογήρανσης. Μοιάζουν με τις ουλές που αφήνει πίσω του ένα παλιό τραύμα. Οι βλάβες που προκαλεί η υπερβολική έκθεση της επιδερμίδας στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι πάντα αθροιστικές και η αρχή τους βρίσκεται στα παιδικά και νεανικά μας χρόνια.
Πώς σχηματίζονται;
Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες τα κύτταρα, μόλις δοθεί σήμα πως υπάρχει κίνδυνος από την υπεριώδη ακτινοβολία, ενεργοποιούν τους αμυντικούς τους μηχανισμούς. Ένας από αυτούς είναι η διέγερση των μελανινοκυττάρων, τα οποία με τη βοήθεια του ενζύμου τυροσινάση παράγουν και διοχετεύουν μελανίνη στα υπόλοιπα κύτταρα της επιδερμίδας. Στο νεανικό δέρμα τα μελανινοκύτταρα μπροστά στην απειλή ενεργοποιούνται όλα μαζί και όταν δεν χρειάζεται να προστατεύσουν άλλο την επιδερμίδα από τον ήλιο, αναστέλλουν τη λειτουργία τους. Ωστόσο κάποια από αυτά, για αδιευκρίνιστους μέχρι στιγμής λόγους, απορρυθμίζονται και συνεχίζουν να παράγουν μελανίνη, έστω κι αν ο κίνδυνος έχει περάσει. Κάπως έτσι γεννιούνται οι πανάδες. Το «ταξίδι» τους προς την επιφάνεια της επιδερμίδας είναι αργό. Διαρκεί χρόνια. Κάθε φορά που οι ακτίνες UV διαπερνούν την επιδερμίδα, οι πανάδες που «παραμονεύουν» κάτω από την επιφάνειά της πολλαπλασιάζονται, το μέγεθος και η χρωματική έντασή τους αυξάνονται και τελικά γίνονται ορατές. Σε αρχικό στάδιο, ακόμα κι αν εμφανιστούν το καλοκαίρι, ατονούν στη διάρκεια του χειμώνα και με την κατάλληλη θεραπεία, σε συνδυασμό με υψηλή αντηλιακή προστασία, υπάρχει αρκετά μεγάλη πιθανότητα να μην επανεμφανιστούν. Με το πέρασμα του χρόνου οι πανάδες εγκαθίστανται μόνιμα στα συχνότερα εκτεθειμένα στον ήλιο σημεία.
Ναι, μπορούμε να τις σβήσουμε!
Οι θεραπείες που εφαρμόζονται για την καταπολέμηση των δυσχρωμιών είναι πολλές. Εκτός από την τοπική αγωγή με υδροκινόνη –ένας ισχυρός λευκαντικός παράγοντας, με πολύ καλά αποτελέσματα αλλά και πολλές αντενδείξεις–, η οποία συνταγογραφείται από δερματολόγους, το χημικό peeling και το laser είναι οι δημοφιλέστερες και πιο δραστικές μέθοδοι. Το laser έχει στοχευμένη δράση και η εξάλειψη των βλαβών επιτυγχάνεται με διαδοχικά «περάσματα» της φωτεινής δέσμης φωτός πάνω από την κάθε δυσχρωμία. Η αποτελεσματικότητα του χημικού peeling, από την άλλη, εξαρτάται από την υψηλή ή χαμηλή συγκέντρωση των αποφλοιωτικών οξέων που χρησιμοποιούνται, καθώς και από τον χρόνο παραμονής του διαλύματος στην επιδερμίδα.
Ποια μέθοδο να επιλέξω;
Τα κριτήρια με τα οποία προτιμάται η μία μέθοδος έναντι της άλλης είναι η έκταση, το χρώμα και το μέγεθος των κηλίδων. Για παράδειγμα, αν οι κηλίδες είναι πολύ σκουρόχρωμες επιλέγεται το laser, ενώ αν είναι μεγάλες το χημικό peeling. Αν θέλουμε μικρό χρόνο αποθεραπείας, ο γιατρός θα προτιμήσει το laser, όπως και σε περιπτώσεις που έχει να αντιμετωπίσει έναν πολύ σκούρο τύπο δέρματος. Στην τελευταία περίπτωση το χημικό peeling αντενδείκνυται. Σε κάθε περίπτωση το επιθυμητό αποτέλεσμα εξαρτάται τόσο από την επιλογή της ενδεδειγμένης θεραπείας όσο και από την εμπειρία του δερματολόγου ή του πλαστικού χειρουργού που θα πραγματοποιήσει την εφαρμογή.
Γιατί να κάνω laser;
Σύμφωνα με την κ. Δήμητρα Ντάσκαρη, ιατρό, επιστημονική συνεργάτιδα του Κέντρου Κοσμητικής Δερματολογίας Εφαρμογών Laser, Derma Point, το είδος laser που ενδείκνυται για τις δυσχρωμίες είναι η τεχνολογία AFT (Advanced Fluorescence Technology). Η τεχνολογία αυτή είναι η επόμενη γενιά του έντονου παλμικού φωτός, η οποία αυξάνει την εκπομπή και τη διείσδυση, για ασφαλέστερη και πιο αποτελεσματική θεραπεία. Χρησιμοποιεί laser, το οποίο λειτουργεί επιλεκτικά, στα μήκη κύματος (2.940 nm) που απορροφώνται από την αντίστοιχη χρωστική των βλαβών. Η AFT υπόσχεται λιγότερη ταλαιπωρία και ελάχιστη βλάβη του δέρματος.
Πόσο διαρκεί η θεραπεία;
Η θεραπεία διαρκεί περίπου μισή ώρα και συνήθως απαιτούνται 2-3 συνεδρίες συνολικά, με μεσοδιάστημα ένα μήνα. Δεν χρειάζεται συντήρηση, αλλά αν λόγω ηλιακής έκθεσης χωρίς προστασία ή εξαιτίας ορμονικών παραγόντων οι βλάβες επανεμφανιστούν, η θεραπεία επαναλαμβάνεται.
Οι μόνες αντενδείξεις αφορούν τα μαυρισμένα δέρματα και την ηλιακή έκθεση. Για το λόγο αυτό η θεραπεία πρέπει να εφαρμόζεται αυστηρά τους χειμερινούς μήνες και, φυσικά, έπειτα από αυτή ο ασθενής θα πρέπει να χρησιμοποιεί ανελλιπώς αντηλιακό για αρκετές ημέρες.
Laser Vs chemical peeling
Η θεραπεία με laser υπερέχει σε πολλά σημεία έναντι του χημικού peeling όσον αφορά την καταπολέμηση των πανάδων και των κηλίδων. Συγκεκριμένα:
- Δεν είναι πολύ επεμβατικό.
- Δεν πραγματοποιείται μεγάλη καταστροφή του δέρματος.
- Ο χρόνος επούλωσης είναι σύντομος (2-3 ημέρες ήπια ερυθρότητα δέρματος, ενώ στο χημικό peeling η αντίστοιχη περίοδος είναι 7-10 ημέρες με έντονη απολέπιση).
- Προσφέρει ελεγχόμενη ενέργεια που λειτουργεί με παλμούς, η διάρκεια και ο αριθμός των οποίων καθορίζονται από το αντίστοιχο πρόβλημα και ανάλογα τον τύπο δέρματος. Αντίθετα, στο χημικό peeling εκτός από το ποσοστό του οξέος δεν υπάρχει τρόπος ελέγχου του εγκαύματος.
- Το βάθος δέρματος που περνά η δέσμη είναι ελεγχόμενο σε σχέση με το peeling, όπου συχνά δεν μπορούμε να ελέγξουμε το βάθος που προχωράμε.
- Στα συγκεκριμένα μήκη κύματος παρατηρείται απορρόφηση και από την αιμογλοβίνη, μια χρωστική των αγγειακών βλαβών (η μελανίνη είναι η χρωστική των πανάδων). Αυτό έχει ως έμμεσο αποτέλεσμα την ορατή βελτίωση και των αιμαγγειωμάτων, τα οποία εμφανίζονται συνηθέστερα στην περιοχή του ντεκολτέ και του προσώπου.
- Η θερμότητα, τέλος, ενεργοποιεί εμμέσως τους ινοβλάστες, αυξάνοντας την παραγωγή ελαστίνης και κολλαγόνων ινών, με αποτέλεσμα τη σημαντική ανανέωση και ανάπλαση της φωτογηρασμένης επιδερμίδας.
- Ως προς τον πόνο, αυτός είναι ελάχιστος και περιορίζεται στο αίσθημα καύσου (χαρακτηριστικά σαν να έχει καεί κάποιος από τον ήλιο).
- Το μόνο ίσως μειονέκτημα της θεραπείας με laser είναι ότι το κόστος είναι λίγο πιο υψηλό από το χημικό peeling (περίπου €150 ανά συνεδρία).
Μήπως να κάνω peeling;
Το peeling και συγκεκριμένα το Pigment Peel είναι ένας συνδυασμός AFA’s με αποφλοιωτικό peeling μεσαίου μεγέθους. Όπως μας λέει ο δρ Σπύρος Ιωαννίδης, πλαστικός χειρουργός, ιδρυτής του Κέντρου Πλαστικής Χειρουργικής «ΜΟΡΦΗ» και δ/ντής Τμήματος Πλαστικής Αισθητικής Χειρουργικής του νοσοκομείου «ΛΗΤΩ». Ανάλογα με το χρόνο που μπορεί η κάθε ενδιαφερόμενη να παραμείνει εκτός δραστηριοτήτων –η επιδερμίδα μετά τη θεραπεία ξεφλουδίζει–, ο ειδικός αυξομειώνει την ποσότητα των δραστικών αποφλοιωτικών συστατικών, φτιάχνοντας το μείγμα που θα επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί 1-2 φορές το χρόνο, σε περιόδους μη ηλιοφάνειας. Τα AFA's (ακρώνυμο του Aminoacid Filaggrin based Antioxidants) είναι πολύ ισχυρά αντιοξειδωτικά, που συμβάλλουν στην καταπολέμηση των δυσχρωμιών χωρίς να προκαλούν ερεθισμούς. Οι θεραπείες με ΑFA’s προετοιμάζουν και συντηρούν το αποτέλεσμα του Pigmentpeel, χωρίς καμία αντένδειξη χρόνου ή ηλιοφάνειας – δεν δημιουργούν φωτοευαισθησία.
Σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται;
Η θεραπεία είναι κατάλληλη για άτομα, που παρουσιάζουν δυσχρωμίες σε πρόσωπο, λαιμό, χέρια και μπούστο. Μπορούν να εφαρμοστούν σε εγκύους, καθώς και σε άτομα με πολύ ευαίσθητο δέρμα. Η όλη διαδικασία μπορεί να προκαλέσει ελαφρύ τσούξιμο – όχι όμως πάντα.
Chemical peeling Vs laser
Σύμφωνα με το δρα Ιωαννίδη, «το laser έχει πιο ανομοιογενή εφαρμογή στην επιφάνεια του δέρματος. Επίσης, υπάρχουν σχετικά συχνότερες ανεπιθύμητες αντιδράσεις και κίνδυνος υποχρωματισμού (hypopigmentation). Αντίθετα, το χημικό peeling είναι πιο απλό, ομοιογενές και προβλέψιμο. Μπορεί να εφαρμοστεί με σταδιακή επανάληψη μέχρι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επιπλέον, δε, είναι πιο οικονομικό».
* Το κόστος της θεραπείας ξεκινά από €80 και ανάλογα με την έκταση του προβλήματος και τον αριθμό των απαιτούμενων συνεδριών μπορεί να φτάσει έως και €300.
Τι προσφέρει το Fractional laser;
Πρόκειται για laser νέας γενιάς που χρησιμοποιούνται για το skin resurfacing, δηλαδή για τη λείανση των ανομοιομορφιών της επιδερμίδας, των ρυτίδων και των ουλών, όπως και για την αφαίρεση των χρωματικών βλαβών. Η διαφορά του από τα άλλα laser είναι ο τρόπος με τον οποίο εκπέμπει το φως η συσκευή. Αντί για μια δέσμη, «βομβαρδίζει» την περιοχή-στόχο με μικρές κουκκίδες φωτός. Με τον τρόπο αυτό καταστρέφονται πολύ λιγότεροι ιστοί και η επούλωση επιταχύνεται.
Fractional laser Vs chemical peeling
Σύμφωνα με τη δρα Αμαλία Τσιατούρα, δερματολόγο, επιστημονική διευθύντρια του δερματολογικού τμήματος και εφαρμογών λέιζερ της Cosmetic Derma Medicine, το fractional laser φτάνει σε μεγαλύτερο βάθος απ’ ό,τι το χημικό peeling και μπορεί να χαρίσει πολύ καλά αποτελέσματα σε δυσχρωμίες πολλών ετών που επεκτείνονται μέχρι το χόριο (δηλαδή σε βαθύτερες στιβάδες). Δεν προκαλεί το ξεφλούδισμα που έχουμε στο χημικό peeling. Στις περισσότερες περιπτώσεις πριν από την εφαρμογή γίνεται τοπική αναισθησία με ξυλοκαΐνη ή αναισθητική κρέμα.
Πόσο διαρκεί η θεραπεία;
Συνολικά χρειάζεται κατά μέσο όρο ένας κύκλος 3-4 συνεδριών. Σε περίπτωση που οι πανάδες είναι βαθιές ενδέχεται να σχηματιστεί κρούστα, οπότε ο χρόνος αποθεραπείας θα φτάσει τις 5-6 μέρες. Στις επιφανειακές εκδηλώνεται ήπια ερυθρότητα που υποχωρεί σταδιακά τις επόμενες 1-2 μέρες.
* Η διάρκεια της διαδικασίας είναι περίπου 20’ και το κόστος κάθε συνεδρίας ξεκινά από €100.
5+1 πρακτικές συμβουλές πριν αποφασίσετε να προχωρήσετε σε θεραπεία laser
- Η τεχνολογία των μηχανημάτων laser αλλάζει –και βελτιώνεται– χρόνο με το χρόνο. Είναι προτιμότερο να εμπιστευτείς τα εξειδικευμένα κέντρα αισθητικής και κοσμητικής ιατρικής, καθώς και δερματολόγους που εφαρμόζουν για χρόνια την τεχνική του laser, για τον απλούστατο λόγο ότι εκτός από την εξειδίκευση και την εμπειρία έχουν τη δυνατότητα να ανανεώνουν τα μηχανήματα laser με άλλα νεότερης γενιάς πολύ συχνότερα.
- Αναμφίβολα το κόστος είναι ένας καθοριστικός παράγοντας στην τελική σας απόφαση. Δεν θα πρέπει όμως να είναι ο μόνος. Μολονότι τα τελευταία χρόνια μπορείς εύκολα να πετύχεις σημαντικές εκπτώσεις στο συνολικό κόστος μιας θεραπείας, να είσαι πολύ προσεκτική με τις προσφορές «σοκ» που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Όπως χαρακτηριστικά λένε οι ειδικοί, μπορείς να αποκτήσετε ένα κασμιρένιο πουλόβερ ακόμα και με 50 ευρώ. Δεν θα είναι όμως ποτέ το ίδιο με εκείνο που κοστίζει 1.000!
- Μην παρασύρεσαι από εντυπωσιακά ονόματα θεραπειών. Αυτό που θα πρέπει να μετρήσει στην απόφασή σου είναι αν ο γιατρός που επισκέπτεσαι σε εμπνέει εμπιστοσύνη και αν είναι σε θέση, παίρνοντας το ιστορικό σου και κάνοντας σωστή διάγνωση, να σου προτείνει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας ανάλογα με τις ανάγκες σου, το χρόνο που διαθέτεις αλλά και τις οικονομικές σου δυνατότητες.
- Αν για οποιοδήποτε λόγο έχεις μαυρίσει (π.χ. από solarium, σκι, ή self-tan), καλύτερα να αναβάλεις τη θεραπεία με laser. Το φως που εκπέμπουν στοχεύει επιλεκτικά τις μελαγχρωματικές βλάβες. Αν όμως όλο το πρόσωπο είναι μαυρισμένο, το laser… μπερδεύεται και μπορεί να αποχρωματίσει και υγιείς περιοχές.
ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΝΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 166.
Update: Σεπτέμβριος 2015.
