Συμβαίνει εκεί γύρω στα 16. Το παιδί σου λέει ότι θέλει να πάει διακοπές με τους φίλους, χωρίς εσένα και τον μπαμπά του! Τώρα καταλαβαίνεις πώς ένιωθε και η μαμά σου... Ποια είναι, άραγε, η πιο ώριμη αντίδραση; Είναι η κατάλληλη στιγμή; Πώς να αντιμετωπίσεις τους δικούς σου φόβους και αγωνίες, αλλά να σεβαστείς ταυτόχρονα και την ανάγκη ελευθερίας και αυτονομίας του αυριανού ενήλικα; Απαντήσεις σε «δύσκολα» ερωτήματα των γονιών!
Από ποια ηλικία αφήνουμε τον έφηβο να κάνει διακοπές χωρίς εμάς;
Όταν ένα παιδί στην εφηβεία διατυπώσει την επιθυμία να φύγει με τους φίλους του ή το/τη σύντροφό του για διακοπές μόνο, σημαίνει ότι έχει αρχίσει να νιώθει έτοιμος να δοκιμάσει την αυτονομία του, μακριά από τη γονεϊκή επίβλεψη και εξουσία. Μπορεί να μεταφραστεί λίγο «βαριά» από τους γονείς, όμως αυτή η διατυπωμένη επιθυμία αποτελεί γι’ αυτούς μια μικρή επιτυχία! Σημαίνει ότι το παιδί νιώθει ότι του επιτρέπεται να εκφράσει αυτό που του συμβαίνει αλλά και ότι θέλει να βιώσει την ελευθερία και την αυτονόμηση, με ένα πρώτο μικρό βήμα απομάκρυνσης από την πατρική στέγη. Μια επιθυμία που υπάρχει στον ψυχισμό κάθε εφήβου, ασχέτως αν δεν διατυπώνεται για διαφορετικούς λόγους στην κάθε οικογένεια. Οι γονείς έως εκείνη τη στιγμή θα πρέπει να έχουν χτίσει μια σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί τους, να έχουν σαφή εικόνα για τις δυνατότητές του, την ωριμότητά του, τα σημεία προς βελτίωση. Σε γενικές γραμμές, πριν από την ηλικία των 16-17 ετών είναι σχετικά νωρίς να αφήσεις έναν έφηβο μόνο με τους φίλους του. Υπάρχει όμως πάντα η δυνατότητα να περάσει μερικές μέρες διακοπών χωρίς εσένα, σε ένα φιλικό σπίτι με φίλους του που γνωρίζεις την οικογένειά τους και θα είναι μαζί κι ένας ενήλικας. Επίσης, προγραμμάτισε και τις κοινές σας διακοπές, είναι εξαιρετικά χρήσιμες για την οικογένεια. Αν νιώθεις ότι η επιθυμία του εκφράζεται πολύ νωρίς, συζήτησε μαζί του κάνοντας διάλογο, όχι με φωνές και πανικό. Έτσι θα το βοηθήσεις να συνειδητοποιήσει μόνο του τις δυσκολίες του και το χρόνο που χρειάζεται και μια προοπτική πιο γόνιμη για το μέλλον, π.χ. τις επόμενες διακοπές.
Θα φύγει με τους φίλους του. Πώς θα χειριστούμε τους φόβους μας;
Εξαρτάται, όπως ήδη ειπώθηκε, από τη σχέση σας, πόσο ρεαλιστικές είναι οι ανησυχίες σας (γιατί κάποιες φορές οι αγωνίες των γονιών είναι αβάσιμες και απηχούν δικά τους ελλείμματα) αλλά και από την προσωπικότητα του παιδιού. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να του το βγάλεις από τη μύτη ή να του σπάσεις τα νεύρα! Έχεις δικαίωμα να έχεις φόβους και αμφιβολίες, μπορείς να του τις εκφράσεις με ώριμο και ενήλικο τρόπο, βαθαίνοντας έτσι τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ σας. Οι έφηβοι θέλουν να «σπάσουν» τα πλαίσια, συγκρούονται με τα όρια, αλλά εμείς οι ενήλικες δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουν απόλυτη ανάγκη αυτά τα πλαίσια και τη σταθερότητά τους, ώστε να μην πέφτουν στο κενό του «δίχως όρια» ψυχικού κόσμου. Αυτό το πλαίσιο που τους προσφέρουμε τους χρησιμεύει για τους νεανικούς πειραματισμούς τους, τους δίνει την εσωτερική ασφάλεια που μπορεί να τους απελευθερώσει από το μωρό που κοιμάται ακόμα μέσα σε κάθε έφηβο.
Πώς προετοιμάζουμε το ταξίδι;
Χρήσιμο είναι, για να νιώσει και το παιδί πιο υπεύθυνο ότι μπορεί να το κάνει, να το αφήσεις να οργανώσει σε σημαντικό μέρος το ταξίδι με την επίβλεψή σου και τη δεδομένη διαθεσιμότητά σου να βοηθήσεις σε λύσεις, αναδεικνύοντας τα δυνατά αλλά και τα αδύνατα σημεία της οργάνωσης, ώστε να αισθανθεί και ο έφηβος ότι θα καταφέρει να τα καλύψει σωστά. Σημαντικό κομμάτι της έννοιας της προσωπικής ευθύνης είναι και η διαχείριση των οικονομικών του κατά τη διάρκεια των διακοπών. Αν π.χ. το παιδί σε έχει προειδοποιήσει έγκαιρα γι’ αυτό και έχεις δεχτεί, πρέπει να συζητήσεις –πέρα από την δική σας συνεισφορά ως γονείς– για το πώς θα εξοικονομήσει επιπλέον χρήματα (κουμπαράς, μικρές δουλειές που θα του δίνουν χαρτζιλίκι για τις επικείμενες διακοπές κ.ά.), κινήσεις που ενισχύουν την υπευθυνότητά του και το προσανατολίζουν στη σωστή οργάνωση των οικονομικών του. Όσο για τις... καθιερωμένες συμβουλές που προηγούνται της αναχώρησης και επαναλαμβάνονται στα τηλέφωνα, καλύτερα να μη γίνονται με διδακτικό τρόπο, αλλά ως πλαίσιο στήριξης. Ένας ενημερωμένος –κι όχι καταπιεσμένος ή τρομαγμένος– έφηβος θα είναι πάντα πιο δυνατός. Αυτή είναι μια δουλειά μακράς πνοής, που αφορά την καθημερινότητα της οικογένειας από την πολύ μικρή του ηλικία, η οποία θα σε αφήσει να τον εμπιστευτείς και να διαχειριστείς τους φόβους σου, καθώς και τους δικούς του. Δεν θα γίνει ένα μήνα πριν από τις διακοπές!
Ποια θέματα είναι απαραίτητο να θίξω στις συμβουλές μου;
Σημαντικά θέματα, όπως η χρήση οινοπνεύματος και η οδήγηση, τα ναρκωτικά, οι σεξουαλικές επαφές, θα αναφερθούν αναπόφευκτα, γιατί είναι σοβαρά. Απόφυγε τις φράσεις που μοιάζουν με εντολές ταγματάρχη! Δείξε του την εμπιστοσύνη που υπάρχει μεταξύ σας, συζήτησε για τα βασικά αδιαπραγμάτευτα θέματα που αφορούν την υγεία του. Πριν φύγει θα θέλεις σίγουρα να τα πεις ξανά και ξανά! Περιορίσου όσο μπορείς, χρησιμοποίησε α’ πληθυντικό, κυρίως ευχήσου να περάσει καλά. Και φρόντισε να περάσεις κι εσύ, αυτό είναι πολύτιμο πάντα για τα παιδιά μας! Τέλος, όσον αφορά την τηλεφωνική σας επικοινωνία, μπορείς πριν από την αναχώρηση να κανονίσετε από κοινού ένα τηλεφωνικό ραντεβού την ημέρα ή κάθε δύο μέρες. Και ένα τηλέφωνο ότι έφτασαν καλά και τακτοποιήθηκαν. Δεν χρειάζεται παραπάνω, όσο λίγο κι αν σου φαίνεται... Αν θέλει να σε καλέσει περισσότερες φορές, θα νιώθει ελεύθερο να το κάνει.
Επιστροφή από τις πρώτες του διακοπές: τι συζητάμε, τι ρωτάμε;
Μπορεί να γυρίσει ευχαριστημένο, τσαντισμένο, λίγο απογοητευμένο ή ξενερωμένο… Η πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται πάντα στις φαντασιώσεις των επιθυμιών μας. Όπως και να ’χει, δοκίμασε τον εαυτό του και πλούτισε με μια εμπειρία από την οποία έβγαλε τα δικά του συμπεράσματα. Για τα οποία προφανώς χρειάζεται χρόνο να τα επεξεργαστεί και να τα αφομοιώσει. Εσύ, από την άλλη, είσαι γεμάτη περιέργεια: τι έκανε, πώς τα πέρασε, τι συνέβη... Καλό θα είναι να μην το βομβαρδίσεις με ερωτήσεις την ίδια μέρα της άφιξης. Όπως όλοι μας έχουν και τα παιδιά δικαίωμα στα μυστικά τους δωμάτια, σε αυτό που δεν θέλουν να συζητήσουν ή δεν είναι ώρα ακόμα να συζητήσουν. Αφηγήσου εσύ τι έκανες όσο έλειπε. Αν δεν σου πει αμέσως τα δικά του, δώσε του χρόνο και χώρο να έρθει εκείνο σε εσάς. Αν έχει δυσάρεστες εμπειρίες να σου αφηγηθεί, απόφυγε το γνωστό «σου τα ’λεγα εγώ!», το ξέρει καλύτερα από εσένα κι ας μην το λέει. Εξάλλου και από τις δυσάρεστες εμπειρίες αντλούμε γνώση, θετική εκταμίευση για το μέλλον. Αλήθεια, εσύ ξέρεις να το κάνεις; Αν όχι, ποτέ δεν είναι αργά!
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, ψυχολόγο - ψυχοθεραπεύτρια
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία τεύχος 162.
Επικαιροποίηση: Iούνιος 2015.
