Ποια είναι τα πολύτιμα συστατικά της διατροφικής αλυσίδας που λείπουν από τον οργανισμό εξαιτίας της αλλαγής παραδοσιακών επισιτιστικών συνηθειών;
Όταν λέμε θρέψη, δεν εννοούμε τη συσσώρευση υποδόριου λίπους. Εκείνο που προέχει είναι η παροχή δομικών, ενεργειακών και άλλων απαραίτητων συστατικών στους ιστούς του σώματος, αναλόγως των εκάστοτε αναγκών. Σήμερα οι τροφές μας, με τις διάφορες επεξεργασίες στις οποίες υποβάλλονται, είναι «νεκρές» τροφές, πλούσιες σε θερμίδες και πολύ πτωχές σε τέτοιες ουσίες, ώστε δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση μόνιμης υποθρεψίας παρά τον συνεχή υπερσιτισμό του (λιμοκτονία εξ υπερ-πληρώσεως). Είναι δυνατό να τρώει κανείς από το πρωί μέχρι το βράδυ, να καταναλώνει τεράστιες ποσότητες από τις πιο ετερόκλητες τροφές σε κάθε γεύμα, να παχαίνει και όμως να υποσιτίζεται, διότι αυτές οι τροφές δεν περιέχουν τους απαραίτητους βιοκαταλύτες, τα οργανικά άλατα και πολλές άλλες γνωστές και άγνωστες μέχρι σήμερα σύνοδες ουσίες. Η θρεπτική αξία μιας τροφής πρέπει να εκτιμάται λιγότερο από τη θερμιδική και περισσότερο από τη «ζωτική» δύναμή της, η οποία δύναμη σχετίζεται με τη σύσταση και τον τρόπο παρασκευής της τροφής.
Οι σύνθετοι και οι απλοί υδατάνθρακες (άμυλο και σάκχαρα, αντίστοιχα) π.χ., για να μεταβολιστούν χρειάζονται βιταμίνες -κυρίως Β1 (θειαμίνη) - και διάφορα ιχνοστοιχεία, όπως π.χ. το χρώμιο. Σε κάθε φυσικό καρπό που περιέχει υδατάνθρακες συνυπάρχουν και όλες αυτές, οι απαραίτητες για τον μεταβολισμό τους ουσίες. Στις εξωτερικές στιβάδες και στα φύτρα ολόκληρων των κόκκων των δημητριακών (σιτάρι, ρύζι, κριθάρι, σίκαλη, καλαμπόκι, βρόμη κ.ά.) συγκεντρώνονται σε μεγαλύτερη αναλογία τα λευκώματα (πρωτεΐνες), η κυτταρίνη, οι βιταμίνες (κυρίως η Β1, η Α, η Ε) και πολλές άλλες, πολύτιμες για τις διάφορες λειτουργίες του οργανισμού ουσίες, που χάνονται με την αποφλοίωση. Αν ληφθούν στη ραφιναρισμένη μορφή τους (αποφλοιωμένο ρύζι, αλεύρι χωρίς τα πίτουρα, άσπρη ζάχαρη του εμπορίου κ.τλ.), στερημένων αυτών των ουσιών (που απομακρύνθηκαν ή καταστράφηκαν κατά την επεξεργασία), όχι μόνο δεν θα μας τις δώσουν, αλλά θα χρησιμοποιήσουν τις ουσίες του οργανισμού μας, κινητοποιώντας τες από τις εφεδρείες μας, που σημαίνει ότι θα καταστήσουν τους ιστούς ενδεείς σε αυτές, με όλες τις επιπτώσεις αυτής της ένδειας. Η άσπρη ζάχαρη, το άσπρο ψωμί και οι λοιπές τροφές που περιέχουν ραφιναρισμένους απλούς ή σύνθετους υδατάνθρακες δικαίως θεωρούνται ως «ληστές» βιταμινών. Τραγική απόδειξη των επιπτώσεων της απόλυτης έλλειψης της βιταμίνης Β, από ανθρώπινη παρέμβαση είναι η ασθένεια Μπέρι Μπέρι (Beri-Beri).
Στον δυτικό κόσμο σπάνια παρατηρούνται ακραίες περιπτώσεις έλλειψης μιας συγκεκριμένης βιταμίνης ή ενός άλλου απαραίτητου διατροφικού συστατικού που να εκδηλώνεται με τη μορφή κάποιας γνωστής, τυπικής ασθένειας, εκτός από ειδικές περιπτώσεις, όπως, π.χ., επί συστηματικής και υπερβολικής κατανάλωσης οινοπνευματωδών, γλυκών και άλλων ραφιναρισμένων υδατανθράκων, που απαιτούν βιταμίνη Β1 για το μεταβολισμό τους. Όμως, οι περισσότεροι υποφέρουν από κάποια ακαθόριστα ενοχλήματα (χρόνια κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης, δυσθυμία, ανία, αϋπνία, κράμπες, σύνδρομο «ανήσυχων» σκελών, μυαλγίες) ή από άλλες διαταραχές και υποκλινικές μορφές παθολογικών καταστάσεων (που δεν διαγιγνώσκονται εύκολα), οι οποίες μπορεί να αποτελούν επακόλουθο διαφόρων τροφικών ελλείψεων. Για παράδειγμα, η υπερκινητικότητα, η ευερεθιστότητα και άλλες εκδηλώσεις προβληματικής συμπεριφοράς, τις οποίες παρουσιάζουν πολλά παιδιά, είναι πιθανόν να οφείλονται όχι μόνο σε ψυχολογικά προβλήματα, αλλά και σε ανεπαρκή πρόσληψη (λόγω κακής διατροφής) βιταμίνης Β1 και άλλων αναγκαίων, για την ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, ουσιών. Κανείς βιομηχανικός εμπλουτισμός των τροφών, κανένα ιδιοσκεύασμα του φαρμακείου δεν μπορεί να αναπληρώσει τελείως αυτές τις απώλειες. Στη χώρα μας, όπου το σιταρένιο ψωμί είναι ένα από τα βασικά είδη διατροφής, η αντικατάσταση του παραδοσιακού ψωμιού, που παρασκευαζόταν από πλήρες (ολικής αλέσεως) αλεύρι, με το άσπρο ψωμί, που προέρχεται από κατάλευκο αλεύρι, εμπλουτισμένο με διάφορα συντηρητικά και «βελτιωτικά», αποτελεί μια σημαντική αιτία «εκφυλισμού» του πληθυσμού.
Τα διάφορα τροφικά συστατικά μπορούν να αξιοποιηθούν (αφομοιωθούν) σωστά μόνο μέσα από τη δυναμική αλληλεπίδρασή τους και την πολυπλοκότητα των χημικών συμπλεγμάτων τους και ποτέ απομονωμένα, έξω από τις λεπτές ισορροπίες και τις πολλαπλές οργανικές σχέσεις τους με πολλά άλλα στοιχεία που συνθέτουν την τροφή. Το χρώμιο, το οποίο είναι και αυτό ένα ιχνοστοιχείο απαραίτητο για τον σωστό μεταβολισμό της γλυκόζης (όταν λαμβάνεται από τις φυσικές πηγές του), σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «φάρμακο» (προϊόν του εργαστηρίου) για τον μεταβολισμό της γλυκόζης. Όσα αναβράζοντα δισκία ασβεστίου και αν χορηγηθούν στην οστεοπόρωση, ο ασθενής θα ωφεληθεί πολύ λίγο από αυτά, ιδίως όταν δεν ασκείται, καπνίζει και δεν εκτίθεται επαρκώς στον ήλιο! Η άσκηση αυξάνει τη μυϊκή και την οστική μάζα με πολλούς μηχανισμούς. Η νικοτίνη καταστρέφει τη βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ), η οποία είναι απαραίτητη για τη σύνθεση του κολλαγόνου. Το κολλαγόνο είναι μια πρωτεΐνη που αποτελεί το βασικό δομικό συστατικό όλων των ιστών, ιδίως του ινώδους συνδετικού ιστού (δέρματος, αρθρικών συνδέσμων, τενόντων) και του οστίτου ιστού, οι οποίοι, φυσιολογικά, συνεχώς φθείρονται και αναπλάθονται.
Τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, μανταρίνια, λεμόνια κ.τ.λ.) εκτός από τη βιταμίνη C περιέχουν και άλλες ουσίες, όπως π.χ. βιοφλαβόνες (παλαιότερα αποκαλούμενες βιταμίνη Ρ), που ενισχύουν τη δράση της βιταμίνης C και την προστατεύουν από την οξείδωσή της. Αυτές οι ουσίες, οι οποίες έχουν και πολλές άλλες ευεργετικές επιδράσεις στη λειτουργία του οργανισμού, περιέχονται στη «σάρκα» των εσπεριδοειδών και ιδίως στα λευκά μέρη που βρίσκονται αμέσως κάτω από τον εξωτερικό φλοιό τους. Τα ανωτέρω δεν σημαίνουν ότι οι φυσικοί χυμοί φρούτων είναι ανθυγιεινοί. Απλώς είναι λιγότερο ωφέλιμοι από τα φρούτα, όταν αυτά τρώγονται ολόκληρα. Εξάλλου, εύκολα μπορεί να τους βρει κανείς και σε άλλους εκτός σπιτιού χώρους και είναι πολύ πιο υγιεινή συνήθεια από την κατανάλωση βιο-μηχανοποιημένων χυμών και άλλων ανθυγιεινών τροφών. Η φαρμακευτική μορφή της βιταμίνης C στερείται αυτών των προστατευτικών και «διαβιβαστικών» για τον μεταβολισμό της ουσιών και γι αυτόν τον λόγο δεν μπορεί να υποκαταστήσει πλήρως τη φυσική βιταμίνη.
Αντώνης Λαγγουράνης
Παθολόγος - Νεφρολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστρημίου Αθηνώνν, Διευθυντής Μονάδας Τεχνητού Νεφρού Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ»
Το κείμενο είναι από το βιβλίο του Αντώνη Λαγγουράανη με τίτλο «Ποιός μπορεί να μας γιατρέψει»
