Θες να μάθεις την διαφορά που έχει ένα γιούρτι από ένα επιδόρπιο γιαουρτιού; Αναρωτιέσαι πώς θα ξεχωρίσεις ένα βιολογικό από ένα παραδοσιακό προιόν; Φοβάσαι ότικαθημερινά καταναλώνεις πλήθος τροποποιημένων ή μεταλλαγμένων τροφίμων; Κάνε παιχνιδάκι την ανάγνωση της ετικέτας και μάθε από πρώτο χέρι τους κινδύνους που κρύβουν συγκεκριμένα τρόφιμα.
Η σημερινή πραγματικότητα
Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) έχει θεσμοθετήσει νέους κανονισμούς για την ασφάλεια των τροφίμων, αυστηρότερους ελεγκτικούς μηχανισμούς και καλύτερα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης μεταξύ των κρατών-μελών. Εξίσου, όμως, κρίσιμο για τη διατροφική μας ασφάλεια είναι το τι πράττουμε εμείς: ακόμη κι αν αγοράσουμε το πιο ασφαλές τρόφιμο, ένας λανθασμένος δικός μας χειρισμός, όπως κακή μεταφορά, ακατάλληλη συντήρηση, ανεπαρκές μαγείρεμα, μπορεί να το αλλοιώσει και να το μετατρέψει από υγιεινό σε δυνητικά επικίνδυνο. Επομένως, ναι μεν πρέπει να συνεχίσουμε να απαιτούμε ορθολογικότερες μεθόδους παραγωγής, συστηματικότερους ελέγχους και απόλυτη διαφάνεια παντού, αλλά χρειάζεται επίσης ο καθένας μας να αναλάβει το μερίδιο της ευθύνης που του αναλογεί .
- Πώς θα καταλάβεις ότι δεν περιέχει πρόσθετα;
- Ποια τρόφιμα είναι πραγματικά βιολογικά;
- Είναι ασφαλή τα εμπλουτισμένα;
- Τι σημαίνει χαμηλό σε λιπαρά;
- Μήπως τρως μεταλλαγμένα;
Τι αποκαλύπτουν οι ετικέτες;
Σε κάθε συσκευασμένο τρόφιμο υπάρχουν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για το είδος και την προέλευσή του, τη σύνθεση και τη θρεπτική του αξία, τον τρόπο που πρέπει να το χειριζόμαστε έλευση: αναφέρεται η χώρα όπου παράγεται ή συσκευάζεται το προϊόν ή η γεωγραφική τοποθεσία. Μπορεί όμως να αναφέρεται απλώς ότι «Παράγεται στην Ε.Ε.».
1. Περιγραφή: μια μικρή φράση που ακολουθεί το εμπορικό όνομα του προϊόντος, δίνοντας μια σύντομη περιγραφή του ή/και προσδιορίζει το είδος και τα συστατικά του, όπως π.χ. «Ανανάς αποξηραμένος ζαχαρωμένος».
2. Παραγωγός: αναγράφονται η επωνυμία και η διεύθυνση του παραγωγού (ή του συσκευαστή, εισαγωγέα ή διακινητή), ώστε να γνωρίζουμε την προέλευση του προϊόντος αλλά και με ποιον πρέπει να επικοινωνήσουμε σε περίπτωση παραπόνου ή αναζήτησης επιπλέον πληροφοριών.
3. Προέλευση: αναφέρεται η χώρα όπου παράγεται ή συσκευάζεται το προϊών ή η γεωγραφική τοποθεσία. Μπορεί όμως να αναφέρεται απλώς ότι « Παράγεται στην Ε.Ε »
4. Ειδικές ενδείξεις: επισήμανση και αναφορά σε οτιδήποτε παραπέμπει σε κάποιο πρότυπο που συνιστά ειδική μέθοδο παραγωγής τροφίμων, π.χ. «Προϊόν βιολογικής γεωργίας».
5. Διατήρηση: αναγράφεται η «Ημερομηνία λήξης» (ή «Ανάλωση πριν») για νωπά τρόφιμα και προϊόντα που χαλάνε εύκολα. Για τρόφιμα που διατηρούνται περισσότερο καιρό αναφέρεται η «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν». Προϋπόθεση ισχύος της ημερομηνίας είναι οι άριστες συνθήκες συντήρησης του προϊόντος.
6. Συστατικά: αναγράφονται όλα τα συστατικά, συμπεριλαμβανομένων και των πρόσθετων, ξεκινώντας από το συστατικό που περιέχεται σε μεγαλύτερη ποσότητα προς αυτά που υπάρχουν σε μικρότερη. Ποσοτική δήλωση συστατικού (QUID) είναι υποχρεωτική, όταν κάποια χαρακτηριστικά συστατικά καθορίζουν την ταυτότητα του προϊόντος, π.χ. «Μαύρη σοκολάτα: περιέχει 65% κακάο». Δηλώνεται οπωσδήποτε η παρουσία κινίνης ή καφεϊνης και επίσης δυνητικώς αλλεργιογόνων συστατικών (π.χ. «Περιέχει θειώδη άλατα»), ακόμη και η υποψία παρουσίας τους (π.χ. «Πιθανόν να περιέχει ίχνη ξηρών καρπών»).
7. Ισχυρισμοί: περιλαμβάνει καθετί που υποστηρίζει ο παραγωγός και αναγράφει στη συσκευασία του προϊόντος του, π.χ. «Φρέσκα ως το τελευταίο» ή «Πλούσιο σε φυτικές ίνες». Η αναγραφή ισχυρισμών για τη θρεπτική αξία του τροφίμου (π.χ. «Πτωχό σε νάτριο») ή τις θετικές επιδράσεις του στην υγεία (π.χ. «Βοηθάει στη ρύθμιση της χοληστερόλης») γίνεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις.
8. Διατροφικές πληροφορίες: περιγράφουν τουλάχιστον την ενεργειακή αξία και τα βασικά θρεπτικά στοιχεία του τροφίμου στα 100 g (ή 100 ml) ή στη μερίδα ή και στα δύο. Η αναγραφή είναι υποχρεωτική όταν προβάλλεται ένας διατροφικός ισχυρισμός, π.χ. «Χωρίς λιπαρά» ή «Φυσική πηγή βιταμινών».
9. Ποσότητα: η καθαρή ποσότητα προϊόντος. Εκφράζεται σε μονάδες όγκου (λίτρο/l ή ml) στα υγρά τρόφιμα και σε μονάδες μάζας (γραμμάρια/g) στα υπόλοιπα.
10. Ειδικές οδηγίες: συγκεκριμένες οδηγίες που μπορεί να αφορούν τον τρόπο μεταφοράς (π.χ. «Μην πλαγιάζετε τη φιάλη»), αποθήκευσης (π.χ. «Αποθηκεύεται σε χώρο ξηρό και δροσερό»), συντήρησης (π.χ. «Συντηρείται στους -12C για 1 μήνα»), ανοίγματος συσκευασίας (π.χ. «Ανοίξτε εδώ»), παρασκευής, μαγειρέματος κ.ά.
Πως θα ξέρεις τι τρως:
Οι σημάνσεις στη συσκευασία δείχνουν τον ιδιαίτερο τρόπο παραγωγής κάθε τροφίμου και τα χαρακτηριστικά που το κάνουν να διαφέρει. Μέσα από αυτές αναζητούμε, αναγνωρίζουμε και τελικά επιλέγουμε το προϊόν που πραγματικά θέλουμε κι όχι κάτι άλλο...
Διασφάλιση ποιότητας
Οι εγκεκριμένες εταιρείες παραγωγής τροφίμων εφαρμόζουν συστήματα διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων, όπως το HACCP (Ανάλυση Κινδύνων με Κρίσιμα Σημεία Ελέγχου). Εφόσον το συγκεκριμένο σύστημα είναι πιστοποιημένο σύμφωνα με κάποιο πρότυπο διαχείρισης ολικής ποιότητας, όπως το ISO 9001, τότε μπορεί να αναφέρεται προαιρετικά στη συσκευασία μαζί με την αναφορά στο πρότυπο και το φορέα πιστοποίησης.
Επώνυμα ή ανώνυμα;
Η δόμηση του συστήματος ασφάλειας των τροφίμων στην Ε.Ε. είναι συνδεδεμένη με την ιχνηλασιμότητα, δηλαδή την πλήρη ταυτοποίηση κάθε προϊόντος από την παραγωγή έως και την κατανάλωση, ώστε να αναγνωρίζεται η ακριβής προέλευσή του και να γίνονται όλοι οι απαιτούμενοι έλεγχοι. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να προτιμάμε προϊόντα γνωστά και με ταυτότητα κι όχι προϊόντα που διακινούνται «χύμα», ανώνυμα ή χωρίς επαρκή σήμανση.
Αυθεντικά τρόφιμα
Η περιγραφή, ο προσδιορισμός και γενικά η συσκευασία του προϊόντος πρέπει να προσδιορίζει επακριβώς το περιεχόμενο και τα συστατικά του κι όχι να προκαλεί εσφαλμένη εντύπωση στον καταναλωτή για το είδος του. Εφόσον, π.χ., το προϊόν προσδιορίζεται ως «Τυρί φέτα» ή αυτό υπονοείται από κάποια εικόνα, δεν μπορεί να είναι «Λευκό τυρί».
Απομιμήσεις τροφίμων
Τρόφιμα που υποκαθιστούν τα αυθεντικά, αλλά δεν είναι αυτά καθαυτά, δεν αποτελούν τρόφιμα δεύτερης κατηγορίας, αλλά εξυπηρετούν συγκεκριμένες καταναλωτικές ανάγκες (π.χ. λιγότερες θερμίδες, χαμηλότερα λιπαρά, χωρίς χοληστερίνη). Για να μην τα συγχέουμε, όμως, ο προσδιορισμός τους πρέπει να είναι σαφής (π.χ. «Επιδόρπιο γιαουρτιού») ή να εμπεριέχει τον όρο «υποκατάστατο», «τεχνητό», «απομίμηση», «αναπλήρωμα» ή «έδεσμα» κ.λπ. ή να υπάρχει δήλωση πλησίον της εμπορικής ονομασίας ότι το εν λόγω προϊόν δεν είναι το τρόφιμο που υποκαθιστά, π.χ. «Δεν είναι σοκολάτα».
Προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας
Παράγονται από εγκεκριμένες βιομηχανίες τροφίμων για λογαριασμό μεγάλων σούπερ μάρκετ και πωλούνται από αυτά, μέσω των καταστημάτων τους, φέροντας την επωνυμία τους. Τηρούν υποχρεωτικά τις ποιοτικές προδιαγραφές και τους κανόνες σήμανσης και ιχνηλασιμότητας που ισχύουν για όλα τα αντίστοιχα τρόφιμα, π.χ. όνομα παραγωγού και διακινητή, συστατικά, επισήμανση για βιολογικά προϊόντα κ.ά. Επομένως, δεν μπορούν να θεωρηθούν ποιοτικά υποβαθμισμένα ή μη ασφαλή μόνο και μόνο λόγω της, κατά κανόνα, χαμηλότερης τιμής πώλησής τους.
Προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης
Πιστοποιημένα τρόφιμα που παράγονται σύμφωνα με κάποιο αναγνωρισμένο σύστημα «Ολοκληρωμένης Διαχείρισης», δηλαδή με βάση συγκεκριμένες και πλήρως ελεγχόμενες διαδικασίες παραγωγής, πιο φιλικές προς καταναλωτές, παραγωγούς και περιβάλλον. Η πιστοποίηση γίνεται είτε με βάση παγκόσμια ιδιωτικά πρωτόκολλα, όπως, π.χ., του Οργανισμού Πιστοποίησης Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, είτε με εγκεκριμένα ιδιωτικά πρωτόκολλα είτε με εθνικά και κοινοτικά πρότυπα. Τα ελληνικά προϊόντα που έχουν πιστοποιηθεί σύμφωνα με το εθνικό μας σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης φέρουν το σήμα AGROCERT (πρότυπα ΑGRΟ).
Βιολογικά προϊόντα
Φέρουν υποχρεωτικά ειδική σήμανση που συνοδεύεται από τη σχετική ένδειξη για τον ειδικό τρόπο παραγωγής τους, από το σήμα του φορέα πιστοποίησης και από τον κωδικό αναγνώρισής του. Παραγωγοί που πληρούν τους απαιτούμενους όρους, μπορούν να χρησιμοποιούν το ευρωπαϊκό λογότυπο «Βιολογική γεωργία - Σύστημα ελέγχου ΕΚ» ή «Ε.Ε. - Βιολογικό». Οι πωλητές βιολογικών προϊόντων σε λαϊκές αγορές πρέπει να έχουν αναρτημένα σε εμφανή σημεία τα ανάλογα πιστοποιητικά για τα προϊόντα τους και να τα επιδεικνύουν σε πρώτη ζήτηση.
Παραδοσιακά προϊόντα
Κάθε παραδοσιακό προϊόν φέρει ειδική επισήμανση, που πιστοποιεί την κατοχύρωση της γεωγραφικής του προέλευσης και τον τρόπο παραγωγής του. Για την Ελλάδα είναι: ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης), ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) ή ΕΠΠΕ (Ειδικό Παραδοσιακό Προϊόν Εγγυημένο). Δεν θεωρούνται «ελληνικά παραδοσιακά προϊόντα» όσα δεν επισημαίνονται και απλώς αναγράφουν τον όρο «Παραδοσιακό» ή φράσεις που παραπέμπουν στην παράδοση, π.χ. «Με Παραδοσιακή Μακεδονική Συνταγή» ή σε γεωγραφικούς τόπους, π.χ. «Παραδοσιακά Κρητικά».
Λειτουργικά τρόφιμα
Τρόφιμα ενισχυμένα ή εμπλουτισμένα με πρόσθετα συστατικά, για τα οποία υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα ότι προάγουν την ανθρώπινη υγεία, όπως π.χ. ασβέστιο, βιταμίνες, ω-3 λιπαρά, προβιοτικά ή φυτικές στερόλες.
Αποτελούν ενδεδειγμένη επιλογή για άτομα που έχουν αυξημένες ανάγκες σε συγκεκριμένα συστατικά και δεν μπορούν να τα προσλάβουν σε επαρκείς ποσότητες μέσω των συνήθων τροφίμων. Ωστόσο, η συστηματική κατανάλωσή τους δεν επιφέρει κανένα επιπλέον όφελος σε άτομα που δεν χρειάζονται τις επιπλέον ποσότητες συστατικών που προσφέρουν.
Γενετικά τροποποιημένα προϊόντα
Η σήμανση είναι υποχρεωτική για όσα προϊόντα περιέχουν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ) σε ποσοστό άνω του 0,9%. Οποιοδήποτε συστατικό προέρχεται από ΓΤΟ αναφέρεται στα «Συστατικά» με τον προσδιορισμό «γενετικά τροποποιημένο». Η αναγραφή σε συμβατικά προϊόντα ότι δεν χρησιμοποιούνται ΓΤΟ ή φράσεων όπως «Χωρίς Μεταλλαγμένα» ή «Νon-GΜΟ» θεωρείται παραπλανητική και δεν επιτρέπεται από την Ε.Ε. Ωστόσο, τρίτες χώρες δεν το απαγορεύουν.
Λύσε τις απορίες σου
Η προσεκτική μελέτη των ετικετών αποκαλύπτει τα πάντα γύρω από το προϊόν «Τροποποιημένο» συστατικό σημαίνει «μεταλλαγμένο»;
Ο απλός προσδιορισμός συστατικού με τη φράση «τροποποιημένο» δεν σημαίνει ότι αυτό είναι γενετικά μεταλλαγμένο ή ότι προέρχεται από ΓΤΟ. Για παράδειγμα, το «τροποποιημένο άμυλο» είναι συμβατικό άμυλο (π.χ. από πατάτα) που έχει υποβληθεί σε ειδική επεξεργασία, ώστε να αναβαθμιστούν ορισμένες απορροφητικές του ιδιότητες.
Πώς θα καταλάβεις ότι κάποιο τρόφιμο περιέχει πρόσθετα ;
Τα πρόσθετα (χρωστικές, συντηρητικά κ.λπ.) αναγράφονται υποχρεωτικά στα «Συστατικά». Πρώτα αναγράφεται η κατηγορία του πρόσθετου (π.χ. ενισχυτικό γεύσης) και ακολουθεί είτε το πλήρες όνομά του (π.χ. γλουταμινικό οξύ) είτε το γράμμα Ε και ο αριθμητικός κωδικός του (π.χ. Ε620).
Τι είναι οι ενδεικτικές ημερήσιες προσλήψεις;
Είναι ένα «βοήθημα» για να διαπιστώσεις άμεσα τη συμβολή κάθε τροφίμου στην ημερήσια διατροφή μας αλλά και για να συγκρίνουμε ευκολότερα ομοειδή τρόφιμα. Πιο συγκεκριμένα, μια απεικόνιση στη συσκευασία δείχνει σε εικονίδια τα ποσά ανά μερίδα που αποδίδει το τρόφιμο σε «Θερμίδες», «Πρωτεϊνες», «Σάκχαρα», «Λίπη», «Κορεσμένα λίπη» και «Αλάτι» και επίσης το ποσοστό που καλύπτουν αυτά από το συνολικό ποσό της Ενδεικνυόμενης Ημερήσιας Πρόσληψης (ΕΗΠ ή GDA). Για παράδειγμα, στο εικονίδιο «Θερμίδες» αναφέρονται οι θερμίδες ανά μερίδα και μέσα σε κύκλο το ποσοστό τους σε σχέση με την ΕΗΠ 2.000 θερμίδων.
Η δήλωση «Χωρίς συντηρητικά» ναι μεν σημαίνει ότι το συγκεκριμένο προΪόν δεν περιέχει συντηρητικά (κωδικοί Ε200 έως και Ε297), αλλά δεν αποκλείει πρόσθετα άλλων κατηγοριών, όπως χρωστικές Ή βελτιωτικά.
Τι πρέπει να ελέγχεις στις «Διατροφικές πληροφορίες»;
Τουλάχιστον το ποσό θερμίδων, ολικού λίπους και υδατανθράκων στη μερίδα που θα καταναλώσετε, λαμβάνοντας υπόψη εάν το προϊόν χρειάζεται μαγείρεμα ή να συνδυαστεί υποχρεωτικά με άλλο τρόφιμο (π.χ. τα κορνφλέικς με γάλα). Σε εμπλουτισμένα τρόφιμα να ελέγχετε πάντα και το ποσό των επιπλέον συστατικών (π.χ. ασβέστιο). Άτομα με υψηλή πίεση πρέπει να ελέγχουν επιπλέον την περιεκτικότητα σε νάτριο ή αλάτι, άτομα με υψηλά επίπεδα λιπιδίων αίματος την περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη, ενώ οι διαβητικοί όλα τα παραπάνω, συν την περιεκτικότητα σε σάκχαρα (να είναι χαμηλή) και φυτικές ίνες (να είναι υψηλή).
Έχει πράγματι χαμηλά λιπαρά;
Ο ισχυρισμός «Χωρίς λιπαρά» και παρόμοιοι (light, lite, delite, slim, fat-free κ.λπ.) επιτρέπεται όταν το προϊόν περιέχει λιγότερα από 0,5 g λιπαρών ανά 100 g ή 100 ml, ενώ ο ισχυρισμός «Χαμηλά λιπαρά» όταν περιέχει λιγότερα από 3 g λιπαρών ανά 100 g ή 1,5 g λιπαρών ανά 100 ml για τις υγρές τροφές (εξαίρεση: «Ελαφρύ γάλα» μέχρι 1,8 g λιπαρά/100 ml).
Πώς ξέρεις ότι δεν περιέχει τεχνητά trans λιπαρά;
Η επισήμανση ύπαρξης trans λιπαρών δεν είναι υποχρεωτική. Προτιμάτε προϊόντα που αναγράφουν «Χωρίς Υδρογονωμένα» ή «Χωρίς trans λίπη». Αποφύγετε προϊόντα που στα «Συστατικά» αναφέρεται κάποιο λίπος ή έλαιο ως «υδρογονωμένο» ή «μερικώς υδρογονωμένο» ή ο όρος «εξευγενισμένα φυτικά έλαια».
Ποια δημητριακά είναι πλούσια σε φυτικές ίνες;
Όσα περιέχουν τουλάχιστον 6 g φυτικών ινών ανά 100 g προϊόντος ή τουλάχιστον 3 g ανά 100 θερμίδες. Αναζητήστε προϊόντα ολικής αλέσεως και επιβεβαιώστε από τις «Διατροφικές πληροφορίες» την περιεκτικότητά τους σε «Φυτικές ίνες» (ή «Εδώδιμες ίνες» ή απλώς «Ίνες»).
Πώς διασφαλίζεσαι στην αγορά κρέατος;
Τα καταστήματα πρέπει να διαθέτουν ζυγιστικές μηχανές, οι οποίες εκδίδουν για το πωλούμενο κρέας, αυτόματα, αυτοκόλλητες ετικέτες που αναγράφουν είδος ζώου (π.χ. «Χοιρινό»), προέλευση (π.χ. «Ελλάδα»), βάρος, τιμή πώλησης και τιμή ανά κιλό.
Πόσο κινδυνεύεις εάν καταναλώσεις κάποιο ληγμένο τρόφιμο;
Τρόφιμα που αναφέρουν «Ανάλωση πριν» δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται μετά τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Τρόφιμα με «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν» μπορούν να καταναλωθούν και λίγες ημέρες μετά, εφόσον δεν έχουν αλλοιωθεί. Προσοχή όμως: η ημερομηνία μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τη συντήρηση του τροφίμου ή να διαφοροποιείται μόλις ανοιχτεί η συσκευασία του.
Από το Σταύρο Δεδούκο
Επιμέλεια Κατερίνα Πατούλια
