Αλήθεια, έχεις αναρωτηθεί ποτέ τι σχέση έχεις με το σώμα σου; Αν το ακούς, αν το φροντίζεις, αν σου αρέσει, αν το έχεις αποδεχθεί ως μέρος του εαυτού σου; Αυτή η εποχή που οι χαμηλές θερμοκρασίες κυριολεκτικά μας...κλείνουν στο καβούκι μας, μήπως είναι μια κατάλληλη περίοδος για να τα ξαναβρούμε μαζί του;
Μέσα από τα μάτια της μητέρας
Το σώμα μας από τη γέννησή μας έχει συγκεκριμένες προδιαγραφές, που ορίζονται κυρίως από την κληρονομικότητα. Αυτή είναι η αντικειμενική προσέγγιση, η οποία σε μεγάλο βαθμό είναι και διαχειρίσιμη: Αν δεν μου αρέσουν τα αυτιά που πήρα από τον παππού μου, θα τα φτιάξω με μια πλαστική επέμβαση. Υπάρχει όμως πάντα και η υποκειμενική προσέγγιση του σώματός μας: το σώμα μας κουβαλά όχι μόνο τη γονιδιακή ιστορία του αλλά και την ψυχική και προβάλλει αυτά που καθρεφτίζει το βλέμμα της μητέρας όταν βλέπει εκεί τον εαυτό του. Η υποκειμενική σχέση μας με το σώμα, σύμφωνα με την ψυχαναλύτρια Φρανσουάζ Ντολτό, δημιουργείται κατ’ αρχάς με βάση το βλέμμα και τις αισθήσεις της μητέρας και δομείται σε σχέση με την εξωτερική επικοινωνία με τους άλλους, οι οποίοι ωθούν το υποκείμενο να σχηματίσει την ιδέα που λειτουργεί ως αντίληψη για το σώμα του.
Έρευνες έχουν δείξει τη σημασία που έχει η συναισθηματική επαφή της μητέρας κατά τη σωματική φροντίδα του βρέφους: βρέφη που τρέφονταν, ντύνονταν, εξυπηρετούνταν μόνο με πρακτικότητα δεν αναπτύσσονταν όπως θα αντιστοιχούσε στη φάση της ανάπτυξής τους, όχι μόνο πνευματικά αλλά και σωματικά. Το έλλειμμα αγάπης αποδείχθηκε ότι επηρεάζει το βρέφος τόσο ψυχικά όσο και βιολογικά! Επηρεάζει τον εγκέφαλο και τα γεννητικά όργανα, καθώς και τις ορμόνες και την έκφραση των γονιδίων. Οι πρώιμες συναισθηματικές αποστερήσεις εγγράφονται στη σωματική μας υποκειμενικότητα και επηρεάζουν τη σχέση και την εικόνα που αποκτούμε και διαμορφώνουμε για το σώμα μας.
Μια προβληματική σχέση
«Έχω πάρει λίγο και πρέπει να χάσω», είναι η πιο συνηθισμένη ατάκα όταν καταλάβουμε ότι το έχουμε παρακάνει με το φαγητό. Τι σημαίνει όμως αυτό το λίγο; Για τον καθένα κάτι διαφορετικό. Μπορεί να το ακούσεις από μια κοπέλα νέα, λεπτή και χαριτωμένη και κανείς να μην μπορεί να την πείσει ότι κάνει λάθος. Αφορά και τον ανδρικό πληθυσμό πλέον, ακόμα μία παράμετρος του τρόπου ζωής και του μοντέλου του πολιτισμού μας. Φυσικά δεν είναι πάντα λάθος! Επιβάλλεται να προσέχουμε το βάρος μας, ειδικά μεγαλώνοντας, ώστε να διατηρούμαστε σε κίνηση και υγιείς. Μερικές όμως από τις αντιδράσεις μας απέναντι στην ανάγκη μας να είμαστε λεπτοί μπορεί να αποκαλύψουν τις «δύσκολες» σχέσεις που έχουμε με την εικόνα του σώματός μας.
Λύσεις της τελευταίας στιγμής: Παραμελούμε τον εαυτό μας όλο το χρόνο και όταν το συνειδητοποιούμε, θέλουμε να γίνουν όλα εδώ και τώρα. Γραφόμαστε σε γυμναστήρια και πισίνες, αρχίζουμε αυστηρές δίαιτες και... περιμένουμε το θαύμα. Βέβαια, κατά κανόνα δεν πετυχαίνει: τι να προλάβουμε να γυμνάσουμε όταν όλο τον υπόλοιπο χρόνο η εκγύμναση συντελείται στον καναπέ και η δίαιτα είναι αδύνατη; Τελικά κουρασμένοι τα παρατάμε όλα και αλλαγή δεν βλέπουμε! Το δε σώμα μας στον καθρέφτη δεν μας εμπνέει. Η δυσαρμονία μάς δυσαρεστεί, η μη επίτευξη των στόχων που βάλαμε μάς απογοητεύει, αυτό που αντικρίζουμε στον καθρέφτη μάς θλίβει. Ενώ θα μπορούσαμε να έχουμε μια ισορροπημένη φροντίδα σώματος όλο το χρόνο, με τακτική, ήπια άσκηση και σωστή διατροφή, που θα μας ρυθμίζει το στρες της καθημερινής ζωής και θα φτιάχνει τη διάθεσή μας.
Ψυχαναγκαστικές και πολύ καταπιεστικές δίαιτες, όπου η διατροφική ισορροπία συχνά διαταράσσεται δυσάρεστα, που ολόκληρες κατηγορίες τροφών απουσιάζουν καταπονώντας μας τελικά σωματικά. Κι αν αυτές σταματήσουν, αρχίζει ο φαύλος κύκλος των περιττών κιλών. Χαρακτηριστικό αυτής της περίπτωσης η στέρηση, σαν τιμωρία προς το σώμα, χωρίς να έχει συνείδηση κανείς γιατί το τιμωρεί. Παρατηρείται κυρίως σε νέες γυναίκες, συχνά μάλιστα χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα βάρους, και μπορεί να οδηγήσει στην ανορεξία.
Ορθορεξία: Μια σχετικά νέα ψυχαναγκαστική διατροφική διαταραχή, κατά την οποία η εμμονή με τις υγιεινές τροφές απειλεί σωματική αλλά και ψυχική ισορροπία. Ενώ αρχικά ακούγεται ανώδυνη («κάνω διατροφή», «τρώω υγιεινά») και σωστή, μπορεί εύκολα να οδηγήσει στο συνεχή αποκλεισμό ομάδων τροφών, σε στέρηση απόλαυσης του φαγητού, μέχρι και σε μια υστερικού τύπου καχυποψία για την ποιότητα της καθημερινής τροφής. Σύμφωνα με τις έρευνες, αφορά περισσότερο τους άντρες, σε συνδυασμό με εκγύμναση συχνά έντονη.
Το τέλειο κρύβεται μέσα μας
Όταν η εικόνα που έχουμε σχηματίσει για το σώμα μας είναι καλή, τότε το σώμα μας γίνεται σύμμαχος και αντανακλά μια δομημένη ψυχοσύνθεση, που δεν τη βασανίζουν ιδιαίτερα το πέρασμα του χρόνου, η αλλαγή, τα κοινωνικά πρότυπα. Αναγνωρίζει τη μοναδικότητά της και έχει συνείδηση των φροντίδων που απαιτούνται για νου υγιή σε σώμα υγιές, έχει δηλαδή μια «αυθόρμητη» τεχνική ώστε να φροντίζει ψυχή και σώμα και να νιώθει άνετα. Αντίθετα, όταν είναι αρνητική, το σώμα γίνεται αντίπαλος που πρέπει είτε να δαμάσουμε είτε να «ξεχάσουμε». Γι’ αυτό «κακοποιείται» με διάφορους τρόπους, όπως αυτοί που αναφέρθηκαν σχετικά με το σωματικό βάρος και τη σκληρή, ψυχαναγκαστική γυμναστική ή αντίθετα με την παραμέληση της υγιεινής του και των ιατρικών φροντίδων που χρειάζεται, με κακές διατροφικές συνήθειες, με αποτέλεσμα την παχυσαρκία κ.λπ. Φυσικά, οι τιμωρίες και οι κακουχίες αυτές δεν λύνουν κάτι, δεν έχουν αποτελέσματα γόνιμα, δεν εξισορροπούν. Είναι μια αέναη προβληματική που εκτονώνεται στιγμιαία, όμως από κάτω οι ψυχικές μας δυσκολίες και τα ελλείμματα που την προκαλούν παραμένουν. Πάνω σε αυτές πρέπει κυρίως να δουλέψουμε για να μας αρέσει η εικόνα του σώματός μας, όποια κι αν είναι αυτή.
Τελικά πώς θα με αποδεχτώ;
«Φορώντας» τον εαυτό μας, με τα ελαττώματα και τις αρετές του! Οι λύσεις ξεκινούν από μέσα μας και λάμπουν στα μάτια και στο σώμα μας με τις ατέλειές του. Προσέγγισε το σώμα σου μέσα από τις διεργασίες της ψυχικής σου ζωής. Αναγνώρισε μόνη σου ποιος τρόπος σου ταιριάζει καλύτερα, έτσι σιγά σιγά θα μάθεις να αποδέχεσαι το μικρό στήθος ή τα μεσογειακά οπίσθια, και ακόμα καλύτερα, θα ανακαλύψεις πώς να επωφελείσαι από τις μικρές ή μεγαλύτερες ατέλειές σου.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΟ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 152
Update: Νοέμβριος 2015.
