Tο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μία από τις πιο κοινές ενδοκρινικές διαταραχές που επηρεάζει τον κύκλο, τη γονιμότητα αλλά και την εμφάνιση μιας γυναίκας. Αφορά το 10-15% των γυναικών αναπαραγωγική ηλικίας, όμως οι περισσότερες δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν, αφενός γιατί τα συμπτώματά του μπορεί να είναι ήπια έως και αμελητέα και αφετέρου επειδή δεν εμφανίζεται πάντα με τον ίδιο τρόπο. Επιπλέον, συμβαίνει συχνά γυναίκες που έχουν πολυκυστικές ωοθήκες να μην έχουν σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Δηλαδή εκτός από τις μικρές κύστεις στις ωοθήκες τους δεν εμφανίζουν άλλο πρόβλημα. Για τις μεταβολικές και αναπαραγωγικές αλλαγές που σχετίζονται με το σύνδρομο αλλά και για τις εξελίξεις στην αντιμετώπισή του μας μίλησαν Έλληνες και ξένοι ειδικοί, με αφορμή τη σχετική επιστημονική εκδήλωση της Α’ Πανεπιστημιακής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ».
Τι ακριβώς συμβαίνει;
Όπως προδίδει και η ονομασία του συνδρόμου, αυτό που συμβαίνει είναι η ανάπτυξη μικρών κυστών στις ωοθήκες, φέρνοντας τα πάνω-κάτω στον ορμονικό μεταβολισμό. Οι μικρές αυτές κύστεις στην πραγματικότητα είναι ωοθυλάκια που περιέχουν ωάρια τα οποία για διάφορους ορμονικούς λόγους δεν αναπτύσσονται πλήρως, μένοντας με τη μορφή μικρών κυστών μέσα στις ωοθήκες. Κι από εκεί ξεκινούν όλα... Όπως επεσήμανε ο καθηγητής Μ/Γ, Δημ. Λουτράδης, δ/ντής της Α’ Πανεπιστημιακής Μ/Γ Κλινικής του ΓΝΑ «Αλεξάνδρα»: «Σε ό,τι αφορά το σύνδρομο, εκτός από τις μικρές κύστεις στις ωοθήκες τους, οι γυναίκες έχουν επίσης προβλήματα γονιμότητας (δυσκολίες στη σύλληψη και συχνά στην ολοκλήρωση της εγκυμοσύνης) και διαταραχές του μεταβολισμού (κυρίως στη δράση της ινσουλίνης που επηρεάζει εκτός των άλλων και τη λειτουργία των ωοθηκών). Το χαρακτηριστικό προφίλ των γυναικών που πάσχουν από το σύνδρομο είναι τα αυξημένα ανδρογόνα, η παχυσαρκία και τα προβλήματα στην ωορρηξία».
Ενός κακού μύρια έπονται...
Όπως εξήγησε και ο αναπληρωτής καθηγητής Μ/Γ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Π. Δρακάκης: «Σε γενικές γραμμές αυτό που συμβαίνει με τη συγκεκριμένη πάθηση είναι πως λόγω της ύπαρξης αυτών των μικρών κυστών και του λάθους στη διαδικασία της ωορρηξίας οι ωοθήκες μεγεθύνονται και παράγουν αυξημένη ποσότητα ανδρογόνων σε σχέση με τις μέσες φυσιολογικές τιμές. Εξαιτίας όμως αυτής της ανισορροπίας των ορμονών δημιουργούνται διαταραχές στην περίοδο, υπερτρίχωση, πιθανότητα εμφάνισης ακμής, προβλήματα γονιμότητας και αύξηση του σωματικού βάρους. Εκτός αυτών, έχει παρατηρηθεί το σύνδρομο να συνδέεται και με αντίσταση στην ινσουλίνη, κάτι που πρακτικά μεταφράζεται σε σημαντικά αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη και καρδιαγγειακών νοσημάτων».
Σημαντικός ο ρόλος της διατροφής
Από ό,τι φαίνεται η ποιότητα της διατροφής μπορεί να αποτρέψει τις επιπλοκές των πολυκυστικών ωοθηκών. Όπως τόνισαν οι ειδικοί: Από τα μέχρι σήμερα δεδομένα υπάρχουν ενδείξεις ότι μια διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λιπαρά (παχιά κρέατα, πλήρη τυριά και γαλακτοκομικά, γλυκά, σάλτσες κ.ά.) και πλούσια σε φυτικές ίνες και κυρίως σε υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη βελτιώνει όχι μόνο τα συμπτώματα του συνδρόμου αλλά και συντελεί στην πρόληψη των ασθενειών που συνδέονται με την ινσουλινοαντίσταση (υπολειτουργία της δράσης της ινσουλίνης στους ιστούς), όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2. Επίσης, σύμφωνα με μελέτες που παρουσίασε ο κ. Maurizio Bini, καθηγητής Μ/Γ στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου και δ/ντής του Κέντρου Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Νοσοκομείου NiguardaCa’ Granda: «Η θεραπεία με ινοσιτόλη (βιταμινούχος παράγοντας του συμπλέγματος βιταμινών B) βελτιώνει τη γονιμότητα των γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, καθώς και το ορμονικό προφίλ τους.
Tα 3 πιο συχνά συμπτώματα
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι γυναίκες που πάσχουν από σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών συνήθως εμφανίζουν:
1 Έντονη τριχοφυΐα
Υπάρχει περίπου στο 80% των περιπτώσεων και αφορά συνήθως το πρόσωπο αλλά και το σώμα και, μάλιστα, το τρίχωμα έχει, όπως λέγεται, ανδρική κατανομή. Παρατηρείται, δηλαδή, πολύ έντονη τριχοφυΐα στο στήθος, στην περιοχή της κοιλιάς, στους γλουτούς. Οι ορμόνες που δημιουργούν το πρόβλημα είναι τα ανδρογόνα, με κύριο εκπρόσωπό τους την τεστοστερόνη.
Αντιμετώπιση: Η θεραπεία της υπερτρίχωσης εξαρτάται από τις αιτίες που την προκαλούν. Μετά τη διάγνωση συνήθως χορηγείται φαρμακευτική αγωγή για 6 μήνες έως και 1-2 χρόνια. Τα φάρμακα μπλοκάρουν τον υποδοχέα και εξουδετερώνουν τη δράση των ανδρικών ορμονών. Για το αισθητικό πρόβλημα που δημιουργείται τη λύση μπορεί να δώσει η ριζική αποτρίχωση, αφού όμως προηγηθεί από τον ενδοκρινολόγο η παρακολούθηση και η εξατομικευμένη θεραπεία.
2 Διαταραχές στην περίοδο
Στις απλές πολυκυστικές ωοθήκες η περίοδος είναι συνήθως φυσιολογική και δεν απαιτείται θεραπεία. Στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, ωστόσο, ο κύκλος της περιόδου είναι μεγάλος (35-50 μέρες) και δεν υπάρχει ωορρηξία. Επίσης, υπάρχει και το ενδεχόμενο να εμφανιστεί και δευτεροπαθής αμηνόρροια, δηλαδή να σταματήσει τελείως η περίοδος. Ακόμα παρατηρείται από ολιγομηνόρροια μέχρι και έντονη αιμορραγία.
Αντιμετώπιση: Σε κάθε διαταραχή του κύκλου που διαρκεί και ανάλογα με το αίτιο πρέπει να γίνονται κάποιες εξετάσεις. Στην περίπτωση oπου έχει ήδη διαγνωστεί το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών συνιστάται ορμονική θεραπεία (προγεστερόνη αντισυλληπτικά). Επιπλέον η ελάττωση του σωματικού βάρους και η άσκηση αποκαθιστούν την ωοθυλακιορρηξία στο 70% των περιπτώσεων. Έτσι μειώνονται τα συμπτώματα του συνδρόμου, ενώ οι περισσότερες γυναίκες χάνοντας το 10% του βάρους τους επανέρχονται σε φυσιολογικούς κύκλους.
3 Προβλήματα γονιμότητας
Στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών το βασικό αίτιο υπογονιμότητας είναι η διαταραχή ωορρηξίας και στόχος της θεραπείας η πρόκληση ωορρηξίας. Επίσης η υπερπλασία του ενδομητρίου, η οποία οφείλεται στην ανωορρηξία και στην ύπαρξη αυξημένων οιστρογόνων, είναι πολύ συχνή στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, κάτι που επίσης ευνοεί την υπογονιμότητα. Αντιμετώπιση: Πριν από τη θεραπεία το ζευγάρι πρέπει να διερευνηθεί πλήρως με ορμονικό και προγεννητικό έλεγχο της γυναίκας, σαλπιγγογραφία και σπερμοδιάγραμμα για αποκλεισμό επιπλέον προβλημάτων. Ωορρηξία επιτυγχάνεται σε ποσοστό 70-80% των γυναικών με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, η οποία μπορεί να συνεχιστεί για 3-6 μήνες. Επίσης, αναφερόμενος στις εξελίξεις της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, o κ. Λουτράδης τόνισε ότι οι νέες τεχνικές ωρίμανσης in vitro των ανθρώπινων ωαρίων δοκιμάζονται τελευταία με επιτυχία σε γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, στις οποίες απαγορεύεται να χορηγηθούν φαρμακευτικά σχήματα.
Να θυμάστε
- Ο κατάλληλος τρόπος να διαγνωστούν οι κύστεις στις ωοθήκες είναι το «διακολπικό υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων» ή αλλιώς «υπερηχογράφημα μήτρας-ωοθηκών», το οποίο θεωρείται πια εξέταση ρουτίνας.
- Η απλή ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών (η οποία θα φανεί με εξέταση υπερήχων), ακόμα και αν συνοδεύεται από ανωμαλία στην περίοδο, δεν είναι κάτι σοβαρό, εφόσον δεν διαπιστώνονται υπερτρίχωση και διαταραχές στο ορμονικό σύστημα (αυξημένα ανδρογόνα). Γι’ αυτό και η θεραπεία σε αυτή την περίπτωση είναι ίδια με εκείνη για οποιαδήποτε γυναίκα που αντιμετωπίζει κάποια ανωμαλία στην περίοδο.
- Αντίθετα όταν η διαταραχή του κύκλου συνυπάρχει και με αυξημένη τριχοφυΐα (στα μάγουλα, στο πιγούνι, στο πάνω χείλος, στο στήθος και στην κοιλιά), τότε χρειάζεται ενδοκρινολογικός έλεγχος.
- Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών οφείλεται κυρίως στην αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες και σπάνια από τα επινεφρίδια. Για τη δημιουργία του, από ό,τι φαίνεται, υπάρχει γενικότερα μια προδιάθεση στον οργανισμό, ενώ η κληρονομικότητα παίζει επίσης το ρόλο της.
- H απώλεια βάρους στις υπέρβαρες και παχύσαρκες, ακόμα και όταν αυτή είναι της τάξης του 5%, φαίνεται ότι βελτιώνει τα επίπεδα της ινσουλίνης στο αίμα, καθώς και την υπερτρίχωση, την εμμηνορρυσία και την ακμή.
- Έχει παρατηρηθεί ότι στις γυναίκες με το σύνδρομο ?όταν επιτυγχάνεται κύηση? εμφανίζεται μεγαλύτερος κίνδυνος να παρουσιάσουν διαβήτη κύησης, υπέρταση κύησης, ενώ υπάρχουν πολλές πιθανότητες να έχουν μεγαλύτερο αριθμό αποβολών, χωρίς γι’ αυτή την τελευταία επιπλοκή να είναι ακριβώς γνωστός ο μηχανισμός.
Η ευαίσθητη περιοχή θέλει φροντίδα
Η σωστή υγιεινή είναι πολύ βασική για τη διατήρηση της υγείας της ευαίσθητης περιοχής. Γνωρίστε λοιπόν ποια είναι η καλύτερη φροντίδα και προλάβετε τις δυσάρεστες εκπλήξεις.
Yπό κανονικές συνθήκες ο κόλπος περιλαμβάνει ένα πλήθος μικροβίων που συνυπάρχουν αρμονικά μεταξύ τους. Όμως όταν οι συνθήκες αυτές για οποιονδήποτε λόγο αλλάξουν, η ισορροπία στον κόλπο διαταράσσεται. Μερικοί μικροοργανισμοί μπορεί να αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται σε βάρος άλλων, με συνέπεια να εκδηλωθεί κάποια φλεγμονή. Πώς θα προλάβετε τα προβλήματα; Μα ακολουθώντας πιστά τους κανόνες προσωπικής υγιεινής που συστήνουν οι γιατροί.
Συμβουλές για καθημερινή φροντίδα
Να θυμάστε ότι η υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής πρέπει να γίνεται σχολαστικά, πάντα με χλιαρό νερό, όχι ζεστό, γιατί ευνοεί την ανάπτυξη μικροβίων και με ειδικά καθαριστικά προϊόντα με το κατάλληλο pH, ώστε να μη διαταραχθεί η φυσική χλωρίδα του κόλπου.
Φροντίστε να σκουπίζετε καλά την περιοχή, για να αποφύγετε την ανάπτυξη μυκήτων και πάντα με καθαρή πετσέτα και φορά από εμπρός προς τα πίσω.
Προτιμήστε τα βαμβακερά εσώρουχα κι όχι τα συνθετικά που αυξάνουν τη θερμοκρασία, ερεθίζουν την περιοχή και διευκολύνουν την ανάπτυξη μικροβίων. Αποφύγετε και την καθημερινή χρήση του στρινγκ, που δημιουργεί τριβές και ερεθισμούς στην περιοχή.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου φροντίζετε να αλλάζετε συχνά σερβιέτα και να επιμένετε περισσότερο στην υγιεινή σας. Στην αγορά θα βρείτε επίσης επαναχρησιμοποιούμενες σερβιέτες που αποτελούν μια υγιεινή και ταυτόχρονα οικονομική λύση.
- Αν έχετε ενοχλήσεις ή ερεθισμούς, παρά τη σωστή υγιεινή, και επιμένουν, τότε θα πρέπει να συμβουλευτείτε το γυναικολόγο σας.
ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ
