Τα σπίτια που διαθέτουν στέγη εξακολουθούν να ασκούν γοητεία, ιδιαίτερα δε όταν βρίσκονται στην εξοχή. Σε πολλές περιοχές μάλιστα οι πολεοδομικοί κανονισμοί επιβάλλουν την κατασκευή της. Η στέγη δε σηματοδοτεί κατ’ ανάγκη ένα κλασικό ή παραδοσιακό σπίτι, καθώς χρησιμοποιείται και στη μοντέρνα αρχιτεκτονική, ίσως με ένα λιγότερο συμβατικό τρόπο.
Στέγη από ξύλο πάνω σε πλάκα από μπετόν
Η πιο συνηθισμένη περίπτωση είναι της ξύλινης στέγης πάνω σε επίπεδη πλάκα από μπετόν. Ο τελευταίος όροφος της κατοικίας καλύπτεται από επίπεδη πλάκα από μπετόν πάνω στην οποία στερεώνεται η ξύλινη στέγη. Ο ενδιάμεσος χώρος που προκύπτει συνήθως δεν είναι κατοικήσιμος καθώς έχει χαμηλό ύψος. Για να λειτουργήσει ως κατοικήσιμη σοφίτα θα πρέπει η ξύλινη στέγη να εδράζεται πάνω σε ένα περιμετρικό στηθαίο ύψους ενός μέτρου. Παρόλο που οι σοφίτες είναι γοητευτικοί χώροι, θεωρούνται αυθαίρετοι σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία εκτός αν προσμετρώνται στο συντελεστή δόμησης και η κορυφή της στέγης δεν υπερβαίνει το επιτρεπόμενο ύψος της περιοχής.
Εμφανής ξύλινη στέγη
Μια εναλλακτική λύση είναι η εμφανής ξύλινη στέγη. Σε αυτή την περίπτωση δεν κατασκευάζεται πλάκα από μπετόν, αλλά μόνο η ξύλινη στέγη με πλανισμένη, εμφανή ξυλεία. Η πολύπλοκη γεωμετρία μιας ξύλινης στέγης είναι από αισθητικής άποψης εξαιρετικά ελκυστική. Τα ζευκτά, οι τεγίδες και το σανίδωμα δημιουργούν μια ασυνήθιστα πλούσια οροφή, ιδιαίτερα για τους κατοίκους των πόλεων. Σε ρουστίκ εκδοχές μπορεί να χρησιμοποιηθούν ακόμα και ακατέργαστοι, στρογγυλοί κορμοί. Η εμφανής ξύλινη στέγη τρίβεται και λουστράρεται σε διάφορους τόνους ή μπορεί ακόμα και να βαφτεί (π.χ. σε λευκή απόχρωση).
Στέγη από μπετόν
Μια άλλη εκδοχή είναι η στέγη που διαμορφώνεται από κεκλιμένη πλάκα μπετόν. Πρόκειται για μια πρακτική λύση που δίνει στα δωμάτια του τελευταίου ορόφου μεγάλο ύψος. Οι οροφές των δωματίων είναι κεκλιμένες και σοβαντίζονται.
Μεταλλικές στέγες
Χρησιμοποιούνται κυρίως σε εργοστάσια. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να μπουν και σε κατοικίες καθώς έχουν τη δυνατότητα να γεφυρώνουν μεγάλα ανοίγματα. Εναλλακτικά, για τη γεφύρωση μεγάλων ανοιγμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σύνθετη, συγκολλημένη ξυλεία. Πρόκειται για ένα βιομηχανικό προϊόν που διαμορφώνεται από κομμάτια ξύλου συγκολλημένα πολύ γερά μεταξύ τους. Η σύνθετη ξυλεία διατίθεται σε μεγάλα μήκη και δεν επηρεάζεται από την υγρασία και τους μύκητες.
Τύποι στέγης
Ανάλογα με τη μορφή τους οι στέγες διακρίνονται στους εξής τύπους:
—Μονόριχτη: είναι ο απλούστερος τύπος όπου η στέγη αποτελεί μια κεκλιμένη πλάκα.
—Δίριχτη: έτσι ήταν οι στέγες των αρχαίων ελληνικών ναών. Η στέγη αποτελείται από δύο κεκλιμένα επίπεδα που σχηματίζουν στα άκρα τους μέτωπο ή αέτωμα.
—Τετράριχτη: λέγεται η στέγη που αποτελείται από τέσσερα επίπεδα τα οποία γέρνουν προς τις τέσσερις πλευρές του κτιρίου. Πρόκειται για τον πιο διαδεδομένο τύπο της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής.—Σύνθετες στέγες: προκύπτουν από συνδυασμούς των παραπάνω τύπων.
Κλίση της στέγης
Η κλίση της στέγης καθορίζεται από τις κλιματικές συνθήκες. Σε περιοχές με χιονοπτώσεις η κλίση της στέγης πρέπει να είναι μεγάλη ώστε να απομακρύνεται εύκολα το χιόνι και να μη συσσωρεύεται. Στην Ελλάδα η κλίση των στεγών είναι περίπου 40%. Στις περιπτώσεις που τοποθετούνται βυζαντινά κεραμίδια με λάσπη-κονίαμα, η κλίση πρέπει να είναι μικρότερη (25-30%). Μικρή, χαμηλή κλίση μπορεί να έχουν στέγες με κυματοειδή λαμαρίνα (15-20%). Στην κατασκευή μιας στέγης υπολογίζουμε και τις ανεμοπιέσεις. Οι στέγες κινδυνεύουν να ανασηκωθούν από τους ισχυρούς ανέμους καθώς δημιουργείται πάνω από αυτές ατμοσφαιρική υποπίεση. Επίσης, σε παραδοσιακά σπίτια έχει παρατηρηθεί η καταστροφή της στέγης ύστερα από σεισμό. Λύση σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να διαμορφωθεί ένα οπλισμένο σενάζ στην απόληξη της τοιχοποιίας και να αγκιστρωθεί σε αυτό η στέγη.
Τύποι κεραμιδιών
Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική χρησιμοποιούσαν τα λεγόμενα βυζαντινά κεραμίδια, τα οποία στερεώνονταν με κονίαμα-λάσπη. Τοποθετημένα εναλλάξ με την κοίλη ή την κυρτή πλευρά τους (στρωτήρες, καλυπτήρες), διαμόρφωναν συνεχή αυλάκια για την απορροή των βρόχινων νερών. Τα κεραμίδια που χρησιμοποιούνται σήμερα (ρωμαϊκού τύπου, γαλλικά, ολλανδικά κτλ.) στερεώνονται καρφωτά. Τα περισσότερα είναι κεραμικά, υπάρχουν όμως και τσιμεντένια τα οποία έχουν ανάλογη μορφή, διατίθενται όμως σε πολλά χρώματα (μαύρο, πρά-σινο κ.ά.). Στο εμπόριο μπορεί, επίσης, κανείς να βρει και ασφαλτικά κεραμίδια καναδέζικου τύπου, που είναι εξαιρετικά ελαφριά και έχουν μικρό πάχος και ελαστικότητα, όπως και μεταλλικά κεραμίδια με επικαλύψεις, τα οποία έχουν τη μορφή μεγάλων φύλλων κυματοειδούς λαμαρίνας, τοποθετούνται εύκολα και έχουν μικρό βάρος. Σε ορισμένους παραδοσιακούς οικισμούς εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σχιστολιθικές πλάκες αντί για κεραμίδια. Την ποιότητα των κεραμιδιών χαρακτηρίζουν η μηχανική αντοχή και η χαμηλή απορροφητικότητά τους, για να μη σπάνε στον παγετό.
Περιγραφή εργασιών
Για να μπορέσετε να συγκρίνετε προσφορές εργολάβων ζητήστε αναλυτική περιγραφή των εργασιών, όπου θα αναφέρεται ο τύπος της ξυλείας που χρησιμοποιήθηκε (ελάτη, πεύκο κτλ.) και η προέλευσή της και θα περιγράφεται ο τύπος και το πάχος του σανιδώματος -χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι τα σκουρέτα έχουν πάχος 12 χιλ., η μισόταβλα 18 χιλ. και οι τάβλες 22 χιλ.- καθώς και ο τύπος των κεραμιδιών. Η ξυλεία πρέπει να έχει υποστεί ξήρανση και εμποτισμό με συντηρητικό για τους μύκητες, ενώ στις εμφανείς στέγες θα πρέπει να δηλώνεται ότι η ξυλεία είναι πλανισμένη. Πρέπει, επίσης, να γίνεται αναλυτική περιγραφή της μεμβράνης υγρομόνωσης καθώς και της θερμομόνωσης αναφέροντας τον τύπο, την εταιρεία κατασκευής και το πάχος του υλικού. Σε ορισμένες περιπτώσεις που αφορούν εμφανείς ξύλινες στέγες, για να επι-τευχθεί η βέλτιστη θερμομόνωση εφαρμόζεται διπλό «πέτσωμα», τοποθετείται δηλ. διπλό σανίδωμα και διπλή θερμομόνωση.
Τα «ευαίσθητα» σημεία σε μια στέγη είναι τα λούκια, που συνήθως διαμορφώνονται με γαλβανισμένη λαμαρίνα και μονωτικά, η συναρμογή της στέγης γύρω από τις καμινάδες και το λάσπωμα, στοκάρισμα των κεραμιδιών της κορυφής. Το κόστος μιας στέγης υπολογίζεται με βάση μια συμφωνηθείσα τιμή ανά τετραγωνικό μέτρο που αφορά τις τελικές κεκλιμένες επιφά-νειες της στέγης και όχι την οριζόντια επιφάνεια της κάτοψης.
Μορφολογικοί περιορισμοί
Οι παραδοσιακοί οικισμοί παρουσιάζουν μια μοναδική ομοιογένεια ύφους που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στους κατασκευαστικούς περιορισμούς των στεγών. Η διαθέσιμη ξυλεία καθόριζε τις διαστάσεις και τις αναλογίες των κτιρίων, οι κλιματικές συνθήκες υπαγόρευαν την κλίση της στέγης, ενώ συχνά τοπικά υλικά χρησίμευαν για επικάλυψη δίνοντας ιδιαίτερο χαρακτήρα, όπως για παράδειγμα στέγες με σχιστόπλακες ή με άχυρο.
Σε ορισμένα νησιά, όπως στην Υδρα και την Τζια που αρχικά είχαν σπίτια με επίπεδα δώματα αιγαιοπελαγίτικου ύφους, υιοθέτησαν τις στέγες ως πρακτική λύση. Στην Υδρα κατασκεύασαν κυρίως τετράριχτες, ενώ στην Τζια μονόριχτες. Στους παραδοσιακούς οικισμούς αυτή η ενότητα ύφους αντανακλά μια ισχυρή κοινωνική συνοχή με κοινές αντιλήψεις και ιδέες.
Σήμερα δεν υπάρχουν κατασκευαστικοί περιορισμοί. Τα σύγχρονα σπίτια έχουν μεγάλη επιφάνεια κατόψεων και συχνά πολυσύνθετο, ακανόνιστο περίγραμμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κατασκευή πολύπλοκων, σύνθετων στεγών που δημιουργούν έντονη αντίθεση με τον περιβάλλοντα αστικό χώρο τους.
Ενα σπίτι με στέγη σχεδιάζεται διαφορετικά από ένα σπίτι με δώμα. Ηδη από το στάδιο των προσχεδίων θα πρέπει ο μελετητής να διερευνήσει τη μορφή των στεγών καθορίζοντας παράλληλα και το περίγραμμα του κτιρίου. Ετσι ένα εξαιρετικά μεγάλο σπίτι θα μπορούσε να δώσει την αίσθηση ότι αποτελεί μια σύνθεση μικρότερων κτιρίων που ταιριάζουν περισσότερο με τα παραδοσιακά σπίτια της περιοχής.
