Από τον Βασίλη Δαλαμπίνη
Sυνεχίζοντας την έρευνα για τις αιτίες που προκαλούν τόσα προβλήματα στην υγεία, τη διάθεση και την ποιότητα ζωής όλων μας, ήρθε η ώρα να ασχοληθούμε με τις τοξικές ουσίες που βρίσκονται στο σπίτι που ζούμε, την εργασία μας αλλά και στα προϊόντα που καταναλώνουμε.Αναρίθμητες είναι οι ουσίες, αόρατες και συνήθως εξαιρετικά επικίνδυνες, που εντοπίζονται στη σύνθεση των καταναλωτικών αγαθών και όλων ανεξαιρέτως των υλικών δόμησης, βαφής, συντήρησης και καθαρισμού. «Εξωτικά» ονόματα, όπως ραδόνιο, τριχλωροαιθυλένιο, ακετόνη, χλωροφθοράνθρακες, εστέρες του οξικού οξέος, στην πραγματικότητα βρίσκονται στα ρούχα μας, το κρεβατάκι του μωρού, τα κραγιόν, το πάτωμα του σπιτιού μας, τα καθαριστικά και τα πλαστικά παιδικά παιχνίδια (μόλις πριν από λίγο καιρό έσκασε σαν βόμβα η ακύρωση της παραγγελίας εκατομμυρίων παιχνιδιών από κινεζικά εργοστάσια). Στον πίνακα που ακολουθεί θα δείτε ενδεικτικά κάποιες από τις επικίνδυνες ουσίες που εισβάλλουν στο σπίτι μας με την αγορά κάποιων προϊόντων. Στις ιστοσελίδες www.greenpeace.org.uk/products/toxics ή στο www.safer-products.org θα μάθετε περισσότερα για τις επιπτώσεις τους καθώς και για τα προϊόντα που τις περιέχουν.
Φορμαλδεϋδη
Θα αρχίσουμε με μια ουσία που κατατάσσεται μεταξύ των 50 κορυφαίων βιομηχανικών χημικών που παράγονται στις ΗΠΑ ετησίως. Χρησιμοποιείται για την παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων, όπως πλαστικά τηλέφωνα, πιάτα και μαχαιροπίρουνα, μοριοσανίδες, κοντραπλακέ, στρώματα αφρού, μονωτικά οικοδομών, καλλυντικά και φάρμακα, καθώς επίσης και σαν συντηρητικό, υποκαπνιστικό και απολυμαντικό. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι χρησιμοποιείται στις συγκολλητικές ουσίες για την παραγωγή κάθε προϊόντος και με την πάροδο του χρόνου εκλύεται στο περιβάλλον, προκαλώντας ενδεχομένως το «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου». Διάφορες κατασκευαστικές πρακτικές που είχαν σχέση με τη διατήρηση της ενέργειας στα κτίρια οδήγησαν στη χρήση της συνθετικής αφρώδους ουρίας - φορμαλδεϋδης (urea-formaldehyde foam indulation, UFFI) ως μονωτικού υλικού. Κατοπινές μελέτες όσον αφορά τη ρύπανση του εσωτερικού αέρα έδειξαν ότι πολλά οικοδομικά υλικά εκπέμπουν σημαντικές ποσότητες αερίου φορμαλδεϋδης για πέντε ή και περισσότερα χρόνια μετά την κατασκευή. Η καθαρή φορμαλδεϋδη είναι ένα εξαιρετικά υδατοδιαλυτό, άχρωμο αέριο με οξεία οσμή και ερεθιστικές ιδιότητες. Η ποσότητα που ελευθερώνεται από τα υλικά οικοδομών αυξάνεται με την άνοδο της θερμοκρασίας, κάτι που συμβαίνει το χειμώνα όταν στο εσωτερικό των σπιτιών είναι αναμμένη η θέρμανση και ο εξαερισμός μειωμένος. Στο παρελθόν έντονη υπήρξε η διαμάχη για τις μακροχρόνιες συνέπειες της παρατεταμένης έκθεσης σε υψηλά και χαμηλά επίπεδα φορμαλδεϋδης. Εργαστηριακές και επιδημιολογικές μελέτες καταλήγουν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης όγκων στον εγκέφαλο, λευχαιμίας και κίρρωσης του ήπατος μεταξύ των επαγγελμα-τιών εργαζομένων συνεχώς αυξάνεται, ενώ η οξεία έκθεση στη φορμαλδεϋδη μπορεί να προκαλέσει δηλητηρίαση, μέχρι και θάνατο για τα επίπεδα που υπερβαίνουν τα 100 ppm. Συμπτώματα όπως συνάχι, πόνος στο λαιμό, κόπωση, ερεθισμός του ιγμόρειου και συχνή ναυτία μπορούν να εμφανισθούν ακόμη και σε χαμηλά επίπεδα (0,05 ppm).
Προστασία και πρόληψη
Η έκθεση μέσω της άμεσης επαφής με τα μάτια ή το δέρμα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με ξέπλυμα των ματιών και του δέρματος με νερό. Η εφαρμογή επιφανειακών καλυπτικών (χρώματα, λάκες και βερνίκια) στις μοριοσανίδες ή το κοντραπλακέ μπορεί να μειώσει το ρυθμό έκλυσης της ουσίας στην ατμόσφαιρα. Επίσης, οι μελέτες δείχνουν ότι οι αφυγραντήρες μπορούν να ελαττώσουν δραστικά το επίπεδο της φορμαλδεϋδης στον εσωτερικό αέρα. Τα καλά νέα είναι ότι η έκταση της χρήσης της στο κοντραπλακέ και τη μοριοσανίδα (νοβοπάν), που χρησιμοποιούνται κυρίως ως υπόστρωμα στα δάπεδα, τα έπιπλα, τις επενδύσεις από ξύλο κτλ., έχει περιοριστεί. Εμείς σαν καταναλωτές θα πρέπει να ενημερωνόμαστε για τις διάφορες ποιότητες που χρησιμοποιούνται στα υλικά των νεόδμητων οικοδομών, ώστε να γνωρίζουμε πού πρόκειται να μείνουμε και τι μέτρα προστασίας να πάρουμε (π.χ. το κοντραπλακέ εξωτερικής χρήσης εκπέμπει λιγότερη φορμαλδεϋδη από της εσωτερικής). Επίσης, πρέπει να διατηρούμε σχετικά χαμηλά τα επίπεδα της υγρασίας στα σπίτια που έχουν χρησιμοποιηθεί αυτά τα υλικά και να φροντίζουμε να υπάρχει σωστός και συνεχής εξαερισμός.
Πολύτιμες πληροφορίες για τη φορμαλδεϋδη και τα τοξικά υλικά μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο «τοξικα από το α ως το ω» των πανεπιστημιακών εκδόσεων του ε.μ.π. (τηλ. 210 7722578), το οποίο ευχαριστούμε θερμά για τη βοήθεια.
