Ποιοι διεθνείς καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα; Ποιοι την επισκέφτηκαν επί μακρόν, έζησαν σε πόλεις και νησιά της και δημιούργησαν επιτόπου; Τι μορφή πήρε, μόλις λίγες δεκαετίες πριν, το άλλοτε κίνημα του περιηγητισμού;
Είναι μερικά από τα ερωτήματα που εξετάζει, αναζητώντας απαντήσεις, μια άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση, με τίτλο «The last grand tour», που ετοιμάζει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, για τον Απρίλιο και που θα διαρκέσει έως τον Οκτώβριο.
Η Τζέσικα Μόργκαν, επιμελήτρια της Τέιτ Μόντερν, όταν ανέλαβε να συμμετάσχει στο πρόγραμμα εκθέσεων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με ξένους δημοφιλείς επιμελητές τέχνης, ζητώντας τους να εμπνευστούν από το ίδιο το μουσείο ή την Ελλάδα (θα ακολουθήσει και ο Πάολο Κολόμπο), είχε στο βάθος του μυαλού της τους παλιούς περιηγητές.
Το κίνημα εκείνο που μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα έφερε στην Ελλάδα, αλλά και στην Ιταλία, πολλούς διανοούμενους και καλλιτέχνες για να γνωρίσουν από κοντά το κάλλος των αρχαιοτήτων. Η επιμελήτρια αναρωτήθηκε για το «The last grand tour» κατά τον 20ό αιώνα. Στις δεκαετίες του '60, '70 και λιγότερο του '80, αρκετοί σπουδαίοι καλλιτέχνες που ήθελαν να γνωρίσουν την Ελλάδα «με βαθύ τρόπο», όπως λέει η σύμβουλος τέχνης του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Αφρ. Γκόνου, αγόρασαν σπίτι στην Ελλάδα, έμειναν μεγάλα χρονικά διαστήματα και έρχονταν συχνά σε επαφή με το φως, την κουλτούρα και τις αρχαιότητες ακόμη της Ελλάδας.
Εργα αυτών των καλλιτεχνών θα δούμε στην έκθεση του Αμερικανού Μπράις Μάρντεν, που έχει αγοράσει σπίτι στην Υδρα και μένει για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Θα δούμε ζωγραφικές επεμβάσεις του πάνω σε ελληνικά μάρμαρα, των αρχών του 1980. Της Ελληνοαμερικανίδας Λίντα Μπέγκλις, που διατηρεί σπίτι στο Καστελόριζο και έχει εμπνευστεί για γλυπτά της από τις πτυχώσεις των πέπλων των Καρυάτιδων. Των Βρετανών Τζον Κράξτον και Μπεν Νίκολσον. Ο πρώτος πέρασε πολύ καιρό στα Χανιά. Ο δεύτερος έχει εμπνευστεί από το ελληνικό τοπίο και τη μυθολογία. Του Ελβετού Ντάνιελ Σπέρι, που περνούσε μεγάλα χρονικά διαστήματα στη Σύμη, όπου το 1966 ο Ελβετός καλλιτέχνης, από τους πρώτους που ανέδειξαν τη σχέση του φαγητού με την τέχνη (eat art), δημιούργησε το βιβλίο «Κεφτεδάκια και μυθολογία», με συνταγές και έργα του για εικονογράφηση.
Του Γερμανού Μάρτιν Κιπενμπέργκερ, που διατηρούσε σπίτι στη Σύρο όπου ήθελε να δημιουργήσει το ΜoMAS (Museum of Modern Art of Syros). Του Γερμανού Χέλμουτ Μίτεντορφ, ο οποίος παντρεμένος με την Ελληνίδα γκαλερίστα Ελένη Κορωναίου ζει στην Ελλάδα. Τα αφηρημένα έργα του αναφέρονται στις επιφάνειες του μπετόν που βλέπει κανείς στην Αθήνα. Του Γερμανού Μάρκους Λούπετς, με διθυραμβικά ζωγραφικά έργα, εμπνευσμένα από διονυσιακά ποιήματα.
Από την έκθεση δεν θα λείψουν ο Γιάννης Κουνέλλης και ο Λουκάς Σαμαράς, που από πολύ νέοι ζουν μόνιμα σε Ρώμη και Νέα Υόρκη αντίστοιχα.
Η ελληνική κουλτούρα αποτελεί επιρροή στο έργο τους. Το «ταξίδι» των καλλιτεχνών σήμερα είναι διαφορετικό. Διαρκεί όσο ένα πρότζεκτ, σε μια Μπιενάλε, σε μια διεθνή διοργάνωση.
Ετσι η επιμελήτρια διερωτάται: από πού αντλούν έμπνευση οι καλλιτέχνες σήμερα και τι παραλληλισμούς μπορεί κανείς να αναζητήσει στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη εποχή της υπερκινητικότητας σε σχέση με τα ταξίδια και τις αναζητήσεις καλλιτεχνών παλαιότερων γενεών;
Ισως απαντήσουν μερικοί από τους καλλιτέχνες που θα προσκληθούν.
Ενα ευφάνταστο μουσείο σύγχρονης τέχνης είχε σχεδιάσει το τρομερό παιδί της γερμανικής σύγχρονης τέχνης, ο Μάρτιν Κιπενμπέργκερ (1953-2007), στη Σύρο, επανδρωμένο από τον ίδιο και από καλλιτέχνες φίλους του. Δείγμα του θρυλικού ΜοMAS θα δούμε στο «The last grand tour»
