Παίρνεις την απόφαση να αδυνατίσεις, κάνεις μια δίαιτα ή κόβεις το πολύ φαγητό, ίσως γυμνάζεσαι και λίγο περισσότερο, και έτσι χάνεις μερικά κιλά. Με την επίτευξη του στόχου, ή επειδή το αποτέλεσμα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες σου, σταματάς να προσέχεις, αρχίζεις να τρως όπως πριν τη δίαιτα και κάποια στιγμή ξαναπαίρνεις όσο βάρος είχες χάσει, ίσως και κάτι παραπάνω. Ξεκινάς ξανά δίαιτα, πάλι χάνεις κιλά, πάλι σταματάς να προσέχεις και πάλι τα παίρνεις ξανά. Και όσο αυτός ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται τόσο τα κιλά «ανακυκλώνονται» διαρκώς, το βάρος σου ανεβοκατεβαίνει σαν ασανσέρ, το σώμα φουσκώνει και ξεφουσκώνει σαν μπαλόνι, και χρόνο με το χρόνο γίνεστε όλο και πιο παχιά, πιθανότατα και λιγότερο υγιής.
Το φαινόμενο γιο-γιο
Ο χαρακτηρισμός γιο-γιο, προερχόμενος από το ομώνυμο παιχνίδι με το σπάγκο και το περιστρεφόμενο δισκάκι που κινείται πάνω-κάτω, περιγράφει την επαναλαμβανόμενη απώλεια και επανάκτηση σωματικού βάρους. Δεν αναφέρεται, βέβαια, σε μικρές αυξομειώσεις της τάξης των 1-2 κιλών, που θεωρούνται φυσιολογικές, αλλά σε πολύ μεγαλύτερες, π.χ. 5 κιλά ή παραπάνω κάθε φορά, δηλαδή προσδιορίζει αυξομειώσεις βάρους που οφείλονται ξεκάθαρα σε μεταβολές της θερμιδικής ισορροπίας και όχι των σωματικών υγρών (π.χ. λόγω περιόδου). Κύρια αιτία εμφάνισης του φαινομένου γιο-γιο είναι οι λανθασμένοι τρόποι αδυνατίσματος και ιδίως το πολύ γρήγορο αδυνάτισμα, ενίοτε με ακραίες μεθόδους.
Γιατί παχαίνω εύκολα;
Όταν αδυνατίζεις πολύ γρήγορα, ένα μεγάλο ποσοστό των απολεσθέντων κιλών προέρχεται από απώλεια άπαχης μάζας, ιδίως μυϊκής, με συνέπεια τη μείωση του μεταβολισμού. Συνεπώς όταν ξαναρχίζεις να τρως κάπως κανονικά, οι καύσεις σου είναι αρκετά χαμηλότερες από πριν και έτσι παίρνεις ευκολότερα βάρος, το αναλογικά όμως περισσότερο σε λίπος. Κάνοντας ξανά κάποια δίαιτα χάνεις μερικά κιλά για όσο καιρό την εφαρμόζεις, αλλά αυτήν τη φορά πολύ πιο δύσκολα και με μικρότερη απώλεια περιττού λίπους. Μόλις «χαλαρώσεις», ο στερημένος οργανισμός σου αποθηκεύει περισσότερες θερμίδες και καίει κατά πολύ λιγότερες, καθώς έχει χάσει κι άλλη μυϊκή μάζα. Επομένως το γρήγορο αδυνάτισμα, με όποια μέθοδο κι αν επιτευχθεί, υπονομεύει την προσπάθεια διατήρησης του σωματικού βάρους και εντείνει το φαινόμενο γιο-γιο με πολλούς τρόπους:
- πιέζει και κουράζει υπερβολικά τον οργανισμό,
- προκαλεί δυσλειτουργίες, μεταβολικό στρες και αντίσταση στην απώλεια βάρους,
- αυξάνει την ικανότητα αποθήκευσης θερμίδων ως σωματικό λίπος,
- αλλάζει τη σωματική σύνθεση προς το χειρότερο,
- μειώνει τη μυϊκή μάζα και την ταχύτητα του μεταβολισμού,
- δημιουργεί αυξημένη επιθυμία για κατανάλωση περισσότερης τροφής,
- εντείνει την όρεξη για τρόφιμα που στερηθήκατε κατά τη διάρκειά του.
Ο ρόλος των θερμίδων
Πάνω από 200 παράγοντες, γενετικοί, βιολογικοί, υγείας, ψυχολογικοί, περιβαλλοντικοί και άλλοι, έχουν συσχετιστεί με την παχυσαρκία των ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένου του φαινομένου γιο-γιο. Παρ' όλα αυτά αύξηση σωματικού βάρους μπορεί να συμβεί μόνον όταν οι προσλαμβανόμενες θερμίδες είναι περισσότερες από τις δαπανώμενες για κάποιο χρονικό διάστημα. Με άλλα λόγια, αν τρως πιο πολύ από όσο έχεις ανάγκη, τότε θα παχύνεις! Αντίθετα, αν τρως λιγότερο θα αδυνατίσεις και αν τρως όσο ακριβώς χρειάζεσαι, τότε θα διατηρείς το βάρος σου σταθερό.
Ποια είναι η λύση;
Αντί να ρισκάρεις τη σωματική υγεία και την ψυχική σου ισορροπία με μεθόδους αδυνατίσματος που τελικά προσθέτουν το ένα κιλό μετά το άλλο ή, αντίθετα, να μην κάνεις τίποτα και να συμβιβάζεσαι με δικαιολογίες του τύπου «φταίει ο μεταβολισμός μου», «μάλλον έχω πρόβλημα θυρεοειδούς», «με παχαίνει το άγχος», πάρτε την απόφαση να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα σωστά. Πώς;
- 1ον, απορρίπτοντας διά παντός από τη ζωή σου τον παραλογισμό των ακραίων μεθόδων αδυνατίσματος, των αυστηρών διαιτών, της εξαντλητικής γυμναστικής και των απόλυτων «επιτρέπονται μόνον αυτά» ή «απαγορεύονται διά ροπάλου εκείνα».
- 2ον αλλάζοντας σταδιακά τον τρόπο που σκέφτεσαι και ενεργείς σε σχέση με την υγεία σου, το σωματικό βάρος, το φαγητό και την άσκηση.
Η τροποποίηση σκέψεων και ενεργειών δεν έχει άμεσα εντυπωσιακά αποτελέσματα, απαιτεί χρόνο, προσπάθεια, αυτοέλεγχο, γνώσεις και συνεχή εκπαίδευση, αν γίνει με τη βοήθεια ειδικού ακόμα καλύτερα, ωστόσο θα σε βοηθήσει να «σπάσεις» το φαύλο κύκλο των λανθασμένων επιλογών.
Μάθε πώς θα επιτύχεις μόνιμο αδυνάτισμα στο άρθρο «Μόνιμο αδυνάτισμα; Ναι, γίνεται!»
ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 173
Udate: Ιανουάριος 2016.
