Ενημερώσου για το τι ακριβώς είναι τα ξενοβιοτικά εδώ και δες ποια μέτρα προστασίας μπορείς να πάρεις για να προστατευτείς.

Στον τρόπο διατροφής

• Απόφυγε τις ακραίες διατροφές «αποτοξίνωσης», όπως π.χ. μόνο με χυμούς ή φρούτα.
• Μην τρως κανένα τρόφιμο πολύ συχνά ή σε μεγάλες ποσότητες.
• Δώσε προτεραιότητα στα εποχικά προϊόντα που βρίσκονται χαμηλά στην τροφική αλυσίδα.
• Προτίμησε τα φυτικά τρόφιμα έναντι των ζωικών, κατανάλωσε τα περισσότερα από αυτά ωμά ή ήπια μαγειρεμένα.
• Ελαχιστοποίησε την κατανάλωση αλκοόλ, ζάχαρης, τηγανητών (ιδίως παναρισμένων), πρόχειρων φαγητών, κονσερβοποιημένων και προψημένων τροφίμων.
• Μείωσε την κατανάλωση φρούτων συμβατικής καλλιέργειας με λεπτή φλούδα (φράουλες, ροδάκινα, σταφύλια κ.ά.) καθώς και των λαχανικών που φυτρώνουν βαθύτερα στο χώμα (πατάτες, κρεμμύδια, καρότα, ντομάτες, σπανάκια κ.ά.).
• Τα αγροχημικά που χρησιμοποιούνται στις συμβατικές γεωργικές καλλιέργειες είναι μια από τις κυριότερες και πολυπληθέστερες πηγές πρόσληψης ξενοβιοτικών.

Στις επιλογές τροφίμων

• Προτίμησε τρόφιμα βιολογικής προέλευσης έναντι των συμβατικών ή, εναλλακτικά, πιστοποιημένα προϊόντα «ορθής γεωργικής πρακτικής».
• Απόφυγε τα προϊόντα που έχουν κάνει πολλά χιλιόμετρα μέχρι να φτάσουν στο τραπέζι σου, αυτά που προέρχονται από περιοχές με υψηλή ρύπανση και όσα είναι αμφιβόλου ποιότητας ή ασαφούς προέλευσης.
• Διάλεξε γαλακτοκομικά και ζωικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά.
• Επίλεξε τα μικρότερα σε μέγεθος, βάρος και ηλικία ζώα και ψάρια, απόφυγε καρχαριοειδή (π.χ. ξιφία) και οστρακοειδή.
• Διάβαζε τα «Συστατικά» στις διατροφικές ετικέτες των προϊόντων, προτίμησε όσα δεν περιέχουν υδρογονωμένα λιπαρά και χημικά πρόσθετα.
• Προτίμησε γάλα, χυμούς και άλλα ροφήματα σε χάρτινες ή γυάλινες συσκευασίες.
• Επίλεξε ελαιόλαδο και φυτικά λάδια συσκευασμένα σε σκουρόχρωμες γυάλινες φιάλες και όχι σε πλαστικές ή μεταλλικές (τενεκέδες).
• Όσο πιο αδρά επεξεργασμένο είναι ένα τυποποιημένο τρόφιμο και όσο λιγότερα πρόσθετα περιέχει ως «Συστατικά» του, τόσο το καλύτερο.

Στους χειρισμούς των τροφίμων

• Πλύνε όλα τα τρόφιμα που δεν θα περάσουν από τη διαδικασία του μαγειρέματος με άφθονο καθαρό νερό, κατά προτίμηση φιλτραρισμένο.
• Απομάκρυνε τη φλούδα από τα φρούτα και τα εξωτερικά φύλλα από τα λαχανικά.
• Να τρως μόνο το ψαχνό των κρεάτων, απόφυγε τα ορατά ζωικά λίπη, το δέρμα και τα εσωτερικά όργανά τους.
• Αφαίρεσε από τα ψάρια βράγχια, εντόσθια, κόκαλα και, εάν γίνεται, το δέρμα τους.
• Πέτα το λίπος που βγαίνει κατά το μαγείρεμα κρεάτων, πουλερικών και ψαριών.
• Απόφυγε την κατανάλωση καυτών και ζεστών ροφημάτων σε πλαστικά ποτήρια, μην τοποθετείς ζεστά τρόφιμα σε πλαστικά δοχεία.
• Προτίμησε απλά γυάλινα δοχεία αποθήκευσης χωρίς χρωματικές επιγραφές.
• Μην βάζεις όξινους χυμούς φρούτων, μαρινάτες ή αλκοόλ σε πλαστικά ή κεραμικά δοχεία.
• Στην Ελλάδα καταναλώνουμε ετησίως πάνω από 500 χιλιάδες τόνους πλαστικών υλικών συσκευασίας, ποσότητα κατά περίπου 60% μεγαλύτερη από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στα μαγειρικά σκεύη

• Χρησιμοποίησε επιφάνειες κοπής και σκεύη κουζίνας χωρίς γδαρσίματα, αλλοιώσεις ή εμφανείς φθορές.
• Προτίμησε τις ξύλινες επιφάνειες κοπής έναντι των πλαστικών.
• Μαγείρευε σε σκεύη από ατσάλι, χυτοσίδηρο, πηλό, πορσελάνη ή καθαρό γυαλί.
• Απόφυγε τη χρήση αντικολλητικών σκευών που περιέχουν τεφλόν (τηγάνια, τοστιέρες, φριτέζες, ταψιά κ.ά.), σκευών με αλουμίνιο, χαλκό ή μόλυβδο καθώς και εύκαμπτων πλαστικών μεμβρανών που καλύπτουν όλη την επιφάνεια των τροφίμων.
• Προτίμησε μίξερ και ανάλογες συσκευές κουζίνας με γυάλινο κάδο ή ανοξείδωτο και χωρίς πλαστικές επιστρώσεις.
• Μην ζεσταίνεις σε φούρνο μικροκυμάτων πλαστικά σκεύη και μην τα πλένεις σε πλυντήριο πιάτων.
• Προτίμησε βιολογικά καθαριστικά πλυσίματος. Ξέπλενε σχολαστικά όλα τα σκεύη.
• Απόφυγε τη λειτουργία «αυτοκαθαρισμού» σε φούρνους με επένδυση πλαστικού.
• Άλλαζε συχνά το φίλτρο του απορροφητήρα.
• Δεν υπάρχει ουσία που να μην μπορεί να διαρρεύσει από το υλικό συσκευασίας στο περιεχόμενο. Ωστόσο, το γυαλί θεωρείται γενικά το πιο ασφαλές.

Στο νερό

• Πριν πιεις νερό από τη βρύση, άφησε τη να τρέξει για 1-2 λεπτά.
• Απόφυγε να πίνεις νερό από μεταλλικούς ψύκτες κτιρίων ή από μεγάλες πλαστικές φιάλες.
• Προτίμησε τα γυάλινα ποτήρια από τα πλαστικά.
• Μην εκθέτεις τα εμφιαλωμένα νερά σε υψηλές θερμοκρασίες.
• Μην ξαναγεμίζεις και μην ξαναχρησιμοποιείς τις πλαστικές φιάλες υγρών.
• Επένδυσε σε μια αξιόπιστη συσκευή φιλτραρίσματος νερού.
• Τα κυριότερα «οχήματα» εισόδου ξενοβιοτικών στον ανθρώπινο οργανισμό είναι το μολυσμένο νερό, τα ζωικά λίπη και τα αλκοολούχα ποτά.

Στο σπίτι & στους κλειστούς χώρους

• Χρησιμοποίησε και συντήρησε σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή κλιματιστικά, θερμαντικά σώματα και όλες τις ηλεκτρικές συσκευές.
• Να αερίζεις συχνά εσωτερικούς χώρους, κλινοσκεπάσματα, στρώματα, χαλιά και μοκέτες.
• Απόφυγε τη χρήση αρωματικών χώρου και άλλων προϊόντων σε σπρέι.
• Ακολούθησε αυστηρά τις οδηγίες χρήσης εντομοκτόνων και κατσαριδοκτόνων.
• Αντί για χημικά σκοροκτόνα χρησιμοποίησε λεβάντα.
• Βάψε τους τοίχους με μη τοξικά χρώματα, πιστοποιημένα ως οικολογικά ή με τις ενδείξεις «Low Voc» και «No Voc».
• Άλλαξε τους πεπαλαιωμένους σωλήνες ύδρευσης.
• Περιόρισε τη χρήση πλαστικών επίπλων, προτίμησε προϊόντα από φυσικά υλικά, όπως ξύλο χωρίς χημική επεξεργασία, μαλλί και βαμβάκι.
• Επίλεξε μοκέτες και χαλιά με φυσικές κλωστικές ίνες. Μην καλύπτεις το πάτωμα του σπιτιού από άκρη σε άκρη, άφηνε πάντα ένα μικρό ασκέπαστο χώρο.
• Τοποθέτησε προστατευτικά από άθραυστο γυαλί στο μπάνιο ή υφασμάτινη κουρτίνα αντί πλαστικής από βινύλιο.
• Χρησιμοποίησε πιο ήπια καθαριστικά και απορρυπαντικά, ει δυνατόν οικολογικά και βιοδιασπώμενα.
• Περιόρισε τη χρήση προϊόντων που περιέχουν χλώριο. Ξέπλυνε καλά όλες τις επιφάνειες μετά το καθάρισμα.
• Οι χημικές ουσίες που διατίθενται ελεύθερα στο εμπόριο (προϊόντα πετρελαίου, πλαστικά, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, φάρμακα κ.ά.) εκτιμώνται σε πάνω από 140 χιλιάδες!

Στην προσωπική φροντίδα

• Κάνε ντους πρωί - βράδυ. Φρόντισε επίσης να λούζεσαι συχνά.
• Αγόραζε καλλυντικά, αρώματα, σαμπουάν, οδοντόπαστες, αντισηπτικά και συναφή προϊόντα γνωστών εταιρειών από φαρμακεία και μεγάλα καταστήματα.
• Απόφυγε τα προϊόντα που περιέχουν τρικλοζάνη και συγγενείς χημικές ουσίες.
• Χρησιμοποίησε φυτικές βαφές μαλλιών ή χρωμοσαμπουάν.
• Προτίμησε βερνίκια νυχιών που αναφέρουν ρητά πως δεν περιέχουν φορμαλδεΰδη ή βαρέα μέταλλα.
• Επίλεξε ρούχα από φυσικές ύλες ύφανσης και όχι συνθετικές ίνες.
• Απόφυγε τη γυμναστική σε χώρους με υψηλή ρύπανση.
• Μην χρησιμοποιείς κανένα φάρμακο χωρίς τη συμβουλή γιατρού.
• Αν καπνίζεις, προσπάθησε να το «κόψεις».
• Αφαίρεσαι το συντομότερο δυνατόν τα μαύρα οδοντικά σφραγίσματα.

Η δερματίτιδα εξ επαφής αφορά πάνω από το 90% των περιπτώσεων τοξικότητας στο δέρμα.

Και επιπλέον συμβουλές για τα παιδιά

• Επίλεξε προϊόντα με ταυτότητα και όχι προϊόντα που διακινούνται ανώνυμα ή δεν φέρουν επαρκή σήμανση (π.χ. χωρίς «CE»).
• Χρησιμοποίησε για το φαγητό τους μόνο σκεύη από γυαλί ή σκεύη που έχουν το σήμα «ΒΡΑ free» ή «ΒΡΑ 0%» (σημαίνει: χωρίς δισφαινόλη Α).
• Μην τα αφήνεις να μασουλάνε πλαστικά είδη (μικροαντικείμενα, πιπίλες, τηλεκοντρόλ, παιχνίδια, συσκευασίες τροφίμων κ.ά.).
• Εκπαίδευσέ τα να πλένουν καλά τα χέρια τους πριν φάνε οτιδήποτε.
• Πέταξε όλα τα φθαρμένα και πολυκαιρισμένα πλαστικά παιχνίδια, αντικατάστησέ τα με παιχνίδια από φυσικά υλικά.
• Μην βάζεις στο δωμάτιό τους αμφιβόλου ποιότητας έπιπλα, κουρτίνες και πατώματα από πλαστικές ύλες.
• Τα ξύλινα παιχνίδια που δεν έχουν υποστεί χημική επεξεργασία θεωρούνται πιο ασφαλή και φιλικά για τον παιδικό οργανισμό.

Τι άλλο βοηθάει;

Εκτός από τη μείωση των ξενοβιοτικών με τα οποία έρχεσαι σε επαφή, θα πρέπει επίσης να ενισχύσεις συνολικά τον οργανισμό σου με επαρκή ξεκούραση, ήπια σωματική άσκηση και ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε βιταμίνες B και C, αντιοξειδωτικά, ω-3 λιπαρά και ανόργανα στοιχεία. Εάν έχεις μεγαλύτερες θρεπτικές ανάγκες, που δεν καλύπτονται από το σύνηθες διαιτολόγιό σου, μπορείς να χρησιμοποιήσεις γνωστοποιημένα στον ΕΟΦ συμπληρώματα διατροφής, προτιμότερο με την καθοδήγηση γιατρού, φαρμακοποιού ή διαιτολόγου.

Οι παρεχόμενες συμβουλές πρόληψης βασίζονται σε οδηγίες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, του Εθνικού Τοξικολογικού Προγράμματος των ΗΠΑ και του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων.

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 126

Update: Ιανουάριος 2016.