Ανακούφιση, άνεση, απόλαυση, διασκέδαση, ευχαρίστηση, θαλπωρή, παρηγοριά. Αλλά και βοήθεια, ενθάρρυνση, ενίσχυση, υποστήριξη. Αυτές είναι οι κατά κυριολεξία αποδόσεις στην ελληνική γλώσσα της λέξης «Comfort», μιας έννοιας που ξεκίνησε από την επιστήμη της τροφολογικής ψυχολογίας (απλουστευμένα: ψυχοδιαιτολογία) και έφτασε να δημιουργήσει μία από τις κορυφαίες διατροφικές τάσεις κατά την τελευταία δεκαετία, αυτή του «comfort food»: το φαγητό που μας δίνει χαρά, παρηγοριά και ευχαρίστηση, μας βοηθά να χαλαρώσουμε και να ηρεμήσουμε, να νιώσουμε πιο ασφαλείς και να αισθανθούμε πραγματικά καλύτερα όταν είμαστε ψυχικά πιεσμένοι, αγχωμένοι, άρρωστοι ή εξαντλημένοι, όταν έχουμε προβλήματα, όταν όλα πηγαίνουν χάλια, όταν τα πάντα φαίνονται μαύρα!
Με τις αποδείξεις της επιστήμης
Είναι πλέον επιστημονικά αποδεκτό ότι ορισμένα τρόφιμα μπορούν να ανακουφίσουν το άγχος, να βελτιώσουν τη ψυχική διάθεση και να μας κάνουν πιο ευτυχισμένους, έστω και προσωρινά, επιδρώντας άμεσα ή έμμεσα σε περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού που καταγράφουν την απόλαυση. Αυτό συμβαίνει γιατί αφενός η κατανάλωσή τους ξυπνάει ευχάριστες αναμνήσεις, αφετέρου επειδή κάποια συστατικά των τροφίμων αυτών σχετίζονται με τη χαλάρωση του νευρικού συστήματος και τη ρύθμιση της διάθεσης, επηρεάζοντας την παραγωγή συγκεκριμένων ουσιών, όπως νευροπεπτιδίων και νευροδιαβιβαστών. Ο εγκέφαλος παράγει δεκάδες νευροδιαβιβαστές που μεταφέρουν διάφορα μηνύματα από και προς αυτόν, εκ των οποίων τουλάχιστον οι μισοί επηρεάζονται από τον τρόπο διατροφής, όπως, για παράδειγμα, η σεροτονίνη, που, μεταξύ άλλων, μειώνει το αίσθημα κόπωσης, καλυτερεύει τη διάθεση, επιφέρει χαλάρωση και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου.
Ναι μεν, αλλά...
Η σχέση τροφής και ψυχολογικής κατάστασης είναι αμφίδρομη: η τροφή επηρεάζει και αλλάζει τη διάθεση αλλά και η διάθεση μπορεί να επηρεάσει τη διατροφική συμπεριφορά, και μάλιστα τις περισσότερες φορές αρνητικά, οδηγώντας π.χ. στην ανεξέλεγκτη, ασυναίσθητη και παρορμητική κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού, εξαιτίας εντόνων συναισθημάτων, σκέψεων, γεγονότων ή κοινωνικών καταστάσεων και όχι πραγματικής, βιολογικής πείνας – αυτό δηλαδή που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «συναισθηματική διατροφή». Επομένως, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή: είναι άλλο πράγμα να προσφεύγουμε από καιρό σε καιρό, όταν έχουμε πραγματικά την ανάγκη, σε κάποιο φαγητό που μας προσφέρει μια κάποια ανακούφιση, διαφυγή ή ακόμα και ως μέσο ανταμοιβής, και εντελώς διαφορετικό να αναζητούμε συνεχώς ασφαλές καταφύγιο λησμονιάς σε ψυχολιχουδιές και αυτό να αποτελεί το μόνιμο τρόπο «επίλυσης» των προβλημάτων μας.
Προσοχή στους υδατάνθρακες!
Ο εγκέφαλος συνθέτει ευκολότερα σεροτονίνη όταν η διατροφή βασίζεται σε τρόφιμα με υδατάνθρακες, όπως ζυμαρικά, ρύζι, ψωμί κ.ά. Εντούτοις, η υπερκατανάλωση υδατανθράκων, ιδίως απλών σακχάρων, προκαλεί απότομη άνοδο και εν συνεχεία απότομη βύθιση των επιπέδων γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα, με αποτέλεσμα τη μείωση της ενεργητικότητας, την πτώση της διάθεσης και την πρόκληση πείνας. Άρα είναι απαραίτητο τα τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες να επιλέγονται με βασικό κριτήριο τη σύστασή τους, π.χ. πλούσια σε φυτικές ίνες, και να καταναλώνονται χωρίς υπερβολές, προτιμότερο μαζί με άλλα τρόφιμα που καθυστερούν την απορρόφησή τους, όπως π.χ. λαχανικά.
Πώς μπορώ να χάσω κιλά;
Εκτός από την καθιστική ζωή –και σε λίγες περιπτώσεις για κάποιους σοβαρούς λόγους υγείας– ο κύριος λόγος που έχουμε περιττά κιλά είναι το φαγητό και η σχέση μας με αυτό, δηλαδή το γιατί τρώμε, το πόσο, το τι, το πώς και το πότε τρώμε. Με το ίδιο σκεπτικό, το κλειδί για την απόκτηση και τη μακροχρόνια διατήρηση ενός πιο φυσιολογικού σωματικού βάρους είναι και πάλι το φαγητό: όσο πιο σωστά τρώμε τόσο καλύτερα θρέφουμε το σώμα μας και τόσο πιο καλά θα αισθανόμαστε.
Όσο πιο καλά αισθάνεται κάποιος τόσο πιο εύκολο είναι να αυξήσει τις σωματικές του δραστηριότητες –οπότε θα καίει περισσότερες θερμίδες– αλλά και να ελέγξει αποτελεσματικότερα την ποιότητα και την ποσότητα του φαγητού του, να τρώει δηλαδή αυτό που χρειάζεται, όποτε πραγματικά το χρειάζεται, όσο ακριβώς χρειάζεται για να ικανοποιηθεί και να σταματά μόλις χορτάσει.
Είναι γεγονός: Τα άτομα που έχουν κακή ψυχολογική διάθεση και νιώθουν ανασφάλεια, άγχος και θλίψη δεν αντιλαμβάνονται εγκαίρως τα σήματα κορεσμού, τρώνε πολύ περισσότερο από όσο έχουν ανάγκη για να χορτάσουν και επειδή όσο πιο πολύ τρώνε τόσο λιγότερο απολαμβάνουν, προσπαθούν ασυναίσθητα να καλύψουν τη μειωμένη γευστική τους ικανοποίηση με την αυξημένη ποσότητα κατανάλωσης αλλά και τη συχνότερη επανάληψή της. Στον αντίποδα, τα άτομα που νιώθουν ευτυχισμένα και έχουν καλή διάθεση όταν τρώνε, απολαμβάνουν πιο πολύ το φαγητό, χορταίνουν με μικρότερη ποσότητα, σταματούν εγκαίρως, αυτοελέγχονται και σπανίως υπερβάλλουν. Κοντολογίς, όσοι απολαμβάνουν περισσότερο, τελικά τρώνε λιγότερο!
Η στέρηση βλάπτει το... αδυνάτισμα
Μην στερείσαι εντελώς τα αγαπημένα σου φαγητά όταν προσπαθείς να χάσεις κιλά – καμία προσπάθεια αδυνατίσματος δεν μπορεί να έχει διάρκεια εάν βασίζεται σε απόλυτα «μη», «όχι» και «δεν επιτρέπεται» να φας αυτό ή εκείνο. Είναι, άλλωστε, πολύ πιο πιθανό ένα τρόφιμο να γίνει απωθημένο όταν «απαγορεύεται» και κάποια στιγμή να οδηγηθείς στην υπερκατανάλωσή του, παρά όταν έχεις τη δυνατότητα να το απολαύσεις έστω και λιγότερο συχνά, έστω και σε μικρότερη ποσότητα. Σταμάτησε, λοιπόν, να διαχωρίζεις τα τρόφιμα σε «καλά» και «κακά», σε «αδυνατιστικά» και «παχυντικά», σε «επιτρεπόμενα» και «απαγορευμένα», σε «αθώα» και «ένοχα». Ναι, σίγουρα, υπάρχουν οι καλύτερες επιλογές και οι λιγότερο καλές. Ωστόσο, κανένα –μα κανένα!– τρόφιμο δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν εχθρός και να εξοστρακίζεται από το διαιτολόγιό σου!
AΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 146
Update: Ιανουάριος 2016.
Μάθε πώς θα ανεβάσεις τη διάθεσή σου και θα χάσεις περισσότερο περιττό βάρος στο άρθρο «Πάνω η διάθεση, κάτω τα κιλά!».
