Στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης επαναλαμβάνεται, ύστερα από την πολύ μεγάλη επιτυχία, η παράσταση «Ωδή στον Αλέξανδρο Παναγούλη» σε κείμενο- σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη, βασισμένο στο βιβλίο του Κώστα Μαρδά «Αλέξανδρος Παναγούλης, Πρόβες Θανάτου», με την Ελένη Ερήμου, τη Δευτέρα 20 Μαΐου & τη Δευτέρα 27 Μαΐου. Μια παράσταση που με τη δύναμή της άφησε το στίγμα μιας σύγχρονης και επίκαιρης Τραγωδίας, ζωντανεύοντας συγκλονιστικές στιγμές και μνήμες της πρόσφατης ιστορίας μας.
Το e-go μίλησε με τον Δήμο Αβδελιώτη και την Ελένη Ερήμου για τη μορφή του Αλέξανδρου Παναγούλη, την παράσταση, αλλά και το σήμερα….
e-go: Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση αυτή
Δήμος Αβδελιώτης: Η παράσταση αυτή είναι ένα είδος σύγχρονης τραγωδίας, που προσπαθεί να αναδείξει το μέγεθος, αλλά και την ανθρώπινη αφοπλιστική, θα έλεγα, μορφή του Αλέξανδρου Παναγούλη, πράγμα το οποίο δεν είναι εύκολα αυτονόητο μέσα στην ιστορικότητα του. Η τέχνη του θεάτρου όμως μας δίνει, με τρόπο αναντικατάστατο, τη δυνατότητα να μπορούμε να επανεκτιμούμε ανθρώπους και πράγματα, τα οποία ενώ επηρέασαν στο επίπεδο της πραγματικότητας την πολιτική ζωή του τόπου, εντούτοις επειδή δεν αναδείχθηκε ο αρχετυπικός και μυθολογικός χαρακτήρας τους μέσα από μια βιωματικής τάξεως εμπειρία όπως μας προσφέρει το θέατρο, υποβιβάσθηκαν σε συγκυριακά και ίσως ηρωικά μεν, αλλά μονοσήμαντα γεγονότα. (H πραγματική Αντιγόνη σαν ιστορικό πρόσωπο, δεν θα είχε αποκτήσει την συμβολική και εμβληματική της σημασία εάν δεν την είχαμε προσλάβει μέσα από το θεατρική τέχνη). Είναι πολύ πιθανό η μεταπολιτευτική Δημοκρατία στην Ελλάδα να είχε θεμελιωθεί σε πολύ υγιείς βάσεις, αν ο Αλέκος Παναγούλης εξακολουθούσε να ζει. Όμως το ίδιο θα μπορούσε να είχε συμβεί και μετά την απώλειά του, αν είχε εκτιμηθεί επάξια το πνεύμα του, και αν αυτό το δοτικό και ανιδιοτελές πνεύμα είχε μπολιαστεί μέσα στην πολιτική και θεσμική πρακτική της χώρας.
Η παράσταση λοιπόν είναι αποτέλεσμα πολλής και στοχαστικής δουλειάς με εξαιρετικούς συνεργάτες, τον Βαγγέλη Γιαννάκη στη Μουσική, τον Γλύπτη, Αριστείδη Πατσόγλου στο εικαστικό αποτέλεσμα, τον Φίλιππο Κουτσαφτή στη διεύθυνση φωτογραφίας των κινηματογραφημένων σκηνών, και όλους τους άλλους ηθοποιούς και τους συνεργάτες που βοήθησαν αθόρυβα. Η Ελένη Ερήμου με εξέπληξε με τη συνέπεια, το ήθος, την αφοσίωση και τον μόχθο που κατέβαλε και καταβάλει, για να υπερασπιστεί το κύρος της παράστασης, άρα και το ήθος των Ηρώων και του έργου. Είναι, για μένα βέβαια, μια μεγάλη στιγμή για το ελληνικό θέατρο.
e-go: Τι σας εμπνέει περισσότερο στη μορφή του Αλέκου Παναγούλη;
Δήμος Αβδελιώτης: Το γεγονός ότι οι πράξεις του δεν ήταν αποτέλεσμα μιας παρορμητικής ή εμπαθούς συμπεριφοράς η φανατισμού, αλλά μιας στάσης απόλυτα συνειδητής, ενός συνειδητοποιημένου και ώριμου πολίτη, ενώ ήταν ακόμα ένα νεαρό παιδί, γεμάτο με αγάπη για τους ανθρώπους και την πατρίδα του, που όμως μόνο με το πνεύμα του Σωκράτη και της Αντιγόνης θα μπορούσε να συγκριθεί.
Ελένη Ερήμου: Ο αδάμαστος χαρακτήρας του, το ότι ακολούθησε το όνειρό του και το υπερασπίστηκε με ηρωισμό και τόλμη.
Το ότι στάθηκε όρθιος απέναντι στις δυνάμεις του σκότους, παλεύοντας για την ελευθερία του, την οποία θεωρούσε το μεγαλύτερο αγαθό και όπως έλεγε ο ίδιος «η ελευθερία είναι πρώτα καθήκον και μετά δικαίωμα».
e-go: Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να υποδύεστε τόσους ρόλους στην παράσταση;
Eλένη Ερήμου: Το «ταξίδι» ήταν πολύ δύσκολο. «Μακρύ» και γοητευτικό. Κράτησε 9 μήνες δοκιμών, εγώ αφέθηκα με ιερή αφοσίωση στη διδασκαλία του Δήμου Αβδελιώδη που έγινε για μένα ένα υπέροχο μάθημα ζωής, γνώσεων, ήθους, πειθαρχίας και εμπειρίας.
e-go: Ποιος ο ρόλος της μουσικής στην παράσταση;
Δήμος Αβδελιώτης: Η μουσική στην παράσταση δεν είναι περιγραφική, ούτε πάλι βοηθητική για να πιέσει σε συναισθηματικές η εντυπωσιακές καταστάσεις. Είναι μια φιλοσοφημένη, θα έλεγα, μουσική, η οποία υποστηρίζει είτε σαν στίξη, είτε σαν αντίστιξη τις λογικές δομές του έργου, και με αυτό τον τρόπο διευρύνει και διαστέλλει τις εικόνες, τα νοήματα και τις ιδέες που εμπεριέχονται σε αυτό. Αυτό βέβαια είναι μια δουλειά που οφείλουμε στον Βαγγέλη Γιαννάκη, που έχει γράψει και ενορχηστρώσει αυτή τη μουσική, και σε ένα μοναδικό ερμηνευτή, όπως είναι ο Παντελής Θαλασσινός.
e-go: Πιστεύετε πως υπάρχουν σήμερα εμβληματικές μορφές, όπως αυτή του Αλέκου Παναγούλη;
Eλένη Ερήμου: Δε γνωρίζω μια τέτοια εμβληματική μορφή, όπως δε γνωρίζω και μια Αθηνά, μια μάνα σύμβολο, όπως η Αθηνά Παναγούλη, που γέννησε και μεγάλωσε αυτό τον ήρωα
e-go.gr:Πού -και αν- αγγίζει η παράσταση το σήμερα;
Δήμος Αβδελιώτης: Έχει σχέση με το τώρα που ζούμε, και που απαιτείται να γνωρίζουμε πως η δική μας σημερινή πραγματικότητα είναι το αποτέλεσμα συγκεκριμένων ιστορικών πολιτικών επιλογών και νοοτροπίας που αποδυνάμωσαν τους σκοπούς και τη σωστή λειτουργία του Δημοκρατικού πολιτεύματος. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε αυτό που μας συμβαίνει τώρα και που θα εξακολουθεί να μας συμβαίνει, αν δεν τραβήξουμε ήρεμα φρένο, και ζητήσουμε να μάθουμε την πρόσφατη ιστορία μας, για να μπορούμε να έχουμε άποψη και δικές μας επιλογές. Είναι καθήκον και δικαίωμα των σύγχρονων πολιτών ,που δεν πρέπει να το εμπιστευόμαστε η να το εκχωρούμε ανεξέλεγχτα στους εκπροσώπους μας. Η Δημοκρατία απαιτεί να είμαστε ενημερωμένοι και ενεργοί. Η παράσταση χτίζεται πάνω στην αφήγηση της Αθηνάς Παναγούλη, η οποία εν τέλει ταυτίζεται με την ιδέα της Ελλάδας και της Δημοκρατίας. Η Δημοκρατία είναι ένας θεσμός, ο οποίος δεν είναι ούτε αυτονόητος, ούτε κληρονομικός, είναι η πραγματική εικόνα της παιδείας μας και του επιπέδου του πολιτισμού μας. Ο πολιτισμός πάλι είναι μια μόνο ιδέα, που δεν γίνεται ποτέ πραγματικότητα, αν δεν γίνεται έργο απτό και συγκεκριμένο μέσα στην καθημερινότητα. Αυτό, λοιπόν, που μας αγγίζει και που δημιουργεί το τραγικό ρίγος, είναι το γεγονός πως αυτή η απλή και λαϊκή οικογένεια, χωρίς καμμιά εξουσία χωρίς καμμιά υλική δύναμη, και χωρίς να έχει πολιτικούς στόχους, κάνοντας απλώς το καθήκον της, σήκωσε πάνω της εμπράκτως το αλλόκοτο βάρος μιας τραγωδίας, αλλά ενώθηκε με το φώς ,γιατί ανέδειξε όλο το απόσταγμα του ελληνικού οικουμενικού πολιτισμού, που είναι η αγάπη, η χαρά της αλληλεγγύης και κάθε υπέρβαση που αφορά την ευτυχία των ανθρώπων. Αν όλοι μας είχαμε συνειδητή στάση απέναντι στα στοιχειώδη θέματα της Δημοκρατίας και των θεσμών, σήμερα θα είχαμε χτίσει μια άλλη Ελλάδα. Όμως για την ιστορία ποτέ δεν είναι αργά.
e-go: Πιστεύετε πως ένας «σύγχρονος Αλέκος Παναγούλης» θα μπορούσε να «ενώσει» τους Έλληνες σήμερα;
Δήμος Αβδελιώτης: Ο Αλέξανδρος Παναγούλης είναι ένα διαχρονικό σύμβολο υπεράνω σκοπιμοτήτων, ουσιωδώς πολιτικό, που εξακολουθεί να ενώνει και θα ενώνει, τις συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων. Γιατί ένας σύγχρονος Παναγούλης μπορεί να είναι σήμερα καθένας από εμάς, κάθε Έλληνας και Ελληνίδα που αγαπάει τη ζωή, τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φυλής η καταγωγής, και την πατρίδα του. Ο μεγαλύτερος ηρωισμός είναι να κρατάμε αυτές τις αξίες στην καθημερινότητά μας.
Ελένη Ερήμου: Σήμερα περισσότερο από ποτέ έχουμε ανάγκη να ανατρέξουμε σε μορφές τέτοιου αναστήματος, σαν τον Αλέκο Παναγούλη, σε πνευματικούς ανθρώπους που να παίρνουν μια κοινωνική ιδεολογική και πολιτική στάση απέναντι στα προβλήματα της χώρας τους και της γενιάς τους. Και όπως είπε ο ίδιος σε ένα ποίημά του «μόνο το πέρασμα στην περιοχή της δράσης φέρνει μαζί του την ελπίδα της αυγής"
Γεωργία Οικονόμου
