Όταν το 1906 στο Αμβούργο έγινε η συνάντηση του μηχανικού August Eberstein με το χαρτοπώλη Claus-Johannes Vob και τον πωλητή Alfred Nehemias, ποιος θα το’λεγε ότι οι κουβέντες που ειπώθηκαν θα σημάδευαν τον 20ό αιώνα με τη γέννηση, στον ίδιο τόπο πριν καν ν’ αλλάξει ο χρόνος, της ιστορικής βιομηχανίας της Montblanc. Από τότε, η βιομηχανία άλλαξε πολλές φορές θέση και γειτονιά, απλώθηκε παντού με τα 449 υποκαταστήματα και αντιπροσωπείες που άνοιξαν σε όλο τον κόσμο, αλλά ποτέ δεν άλλαξε τις αρχικές, θεμελιώδεις της αρχές.
Η τέχνη και η τεχνογνωσία των ειδικών που κατασκευάζουν «όργανα γραφής» εκφράζει καθημερινά την αδιάκοπη αναζήτηση του ωραίου. Δεν ήταν τυχαίο –αλλά ούτε και αλαζονικό– ότι το εμβληματικό μοντέλο της φίρμας, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1924 και φέτος γιορτάζει τα ενενηκοστά του γενέθλια, ονομάστηκε «Meisterstück» (Αριστούργημα). Καθρέφτιζε την απόλυτη κατοχή, από τους δημιουργούς του, ενός πλατιού φάσματος από διαφορετικές δεξιότητες, σαν εκείνες που έχει να επιδείξει ένας αριστοτέχνης αρχιτεχνίτης στο τέλος της ολοκληρωμένης μαθητείας του. Σήμερα, ο 38χρονος Stefan Friedrich, που εργάζεται στην εταιρεία εδώ και 22 χρόνια, επιβλέπει από κοντά το εργαστήρι, όπου 45 ειδικοί φιλοτεχνούν τις συλλεκτικές σειρές, ακολουθώντας για την κατασκευή τους με ευλαβική συνέπεια και τέχνη μια από τις πιο λεπτομερείς διαδικασίες, που μόνο με τελετουργία μπορεί να συγκριθεί. Μια τελετουργία της γραφής....
Στην αρχή φτιάχνεται η μύτη, πάνω σε χρυσό δεκατεσσάρων έως δεκαοχτώ καρατίων. Μόλις το μέταλλο δουλευτεί, κρυώσει και η μύτη της πένας πάρει την τελική, σκληρή της μορφή, σχίζεται στη μέση με ακρίβεια πέντε εκατοστών του χιλιοστού, για να εξασφαλίζεται η ομαλότητα της γραφής και η ανεμπόδιστη ροή του μελανιού. Ύστερα μπήγεται στην άκρη της ένα σφαιρίδιο από ιρίδιο, ώστε οι ιδέες εκείνου που θα γράφει να φτάνουν από το μυαλό του στο χαρτί χωρίς να φθείρουν τη μύτη της πένας.
Έπειτα, χαράζεται το σχέδιο και μπαίνουν τα στολίδια. Κάθε πένα απαιτεί την τέλεια γνώση και τη χρήση πολλών τεχνικών, είτε προορίζεται για την επετειακή σειρά, σκαλισμένη με σχέδια και τον αριθμό 90, που φτιάχτηκε για πρώτη φορά από ροζ χρυσό και με μια μικρή οπή αναπνοής σε σχήμα καρδιάς για την απαλή και ομαλή ροή του μελανιού, είτε για την περιορισμένη συλλεκτική έκδοση με τα ένθετα ρουμπίνια που δημιουργήθηκε προς τιμή του πρίγκιπα Rainier ΙΙΙ του Μονακό.
Στη συνέχεια, γίνεται ο προσδιορισμός των μεγεθών. Τα 8 διαφορετικά πλάτη του Αριστουργήματος, από το πολύ λεπτό –που προτιμάται από την ασιατική πελατεία- μέχρι το πολύ πλατύ –ιδανικό για τις αραβικές γραφές– αντιστοιχούν στις ιδιαίτερες παραμέτρους που καθορίζουν το προσωπικό στυλ της γραφής του καθενός: την πίεση που βάζει στη γραμμή, την ταχύτητα της γραφής, τη γωνία της μύτης, τη στροφή της πένας, το βαθμό της στροφής του καρπού.
Μετά απ’ αυτό, ακολουθεί ένα τελικό τεστ: για την ολοκλήρωση του ελέγχου, έξι γυναίκες γράφουν στο χαρτί συνεχόμενες αράδες από 8άρια, διασταυρούμενες γραμμές, διαγραμμίσεις, λέξεις και υπογραφές –μια τελετουργία που γίνεται ακόμα πιο συναρπαστική αφού επιτελείται με άχρωμο μελάνι, ώστε να μη λερωθεί το μέταλλο.
Τέλος, έρχεται η έγκριση και το τέλος της τελετουργίας. Χρειάζονται χρόνια εμπειρίας μέχρι να μπορέσει κανείς να ξέρει με σιγουριά πότε μια πένα είναι έτοιμη για να εκτελέσει την αποστολή της –να υπογράφει αρχικά ή να τρέχει πάνω στο χαρτί χωρίς χαρακιές ή μουτζούρες. Όταν εγκριθεί, μπορεί πια να στερεωθεί στο μαύρο της στέλεχος από ρητίνη (που επίσης έχει κατασκευαστεί επί τόπου) και να φορέσει το κομψό «καπελάκι» της με το διάσημο άσπρο εξαγωνικό αστέρι, φτιαγμένο επίσης από ρητίνη, που συμβολίζει τις έξι κοιλάδες του Λευκού Όρους.
H Virginia Woolf είχε πει για το Αριστούργημα: «Μ’ αυτό, μπορώ να αισθάνομαι την κάθε λέξη στην άκρη της πένας μου». Εμείς, θα ευχηθούμε να τα χιλιάσει η κομψότητα της πένας πάνω στο χαρτί, στο πείσμα της ηλεκτρονικής μας εποχής!
Χρόνια σου πολλά αιώνιο Αριστούργημα!
Από τη Μαρούσκα Τριαντάρη
[Άρθρο εμπνευσμένο από το κείμενο της Gabrielle Montmorin “Encrer le temps”, in Air France Magazine No 204, Avril 2014, p. 82]
