Ιδού πώς η ανατροπή έρχεται από τη σιωπή και πώς η απουσία του λόγου γίνεται προτέρημα υψηλής αισθητικής και γνήσιο κινηματογραφικό τόλμημα.
Το The Artist είναι η ταινία της χρονιάς. Κι από την μια μέρα στην άλλη ο σκηνοθέτης Μισέλ Χαζαναβίσιους και ο πρωταγωνιστής Ζαν Ντιζαρντάν μπήκαν στην κορυφή των νέων ελπίδων του γαλλικού σινεμά. Και μάλιστα με μια ταινία που δεν μιλάει τη γαλλική γλώσσα. Για την ακρίβεια δεν μιλάει καμία γλώσσα - ή, για να είμαι ακόμη πιο ακριβής, μιλάει μόνο τη γλώσσα του σινεμά.
Ο Χαζαναβίσιους ήταν, μέχρι τον περασμένο Μάιο, ένας διεκπεραιωτής εμπορικών κωμωδιών που κανείς κριτικός δεν έπαιρνε στα σοβαρά. Το τι είχε ακούσει δεν λέγεται.
Ακόμη χειρότερα ήταν τα πράγματα για τον ηθοποιό Ζαν Ντιζαρντάν: το μεγάλο κοινό έτρεχε στις ταινίες του, οι σινεφίλ όμως δεν κατάφεραν ποτέ να τον αποδεσμεύσουν από τις διαστάσεις της μικρής οθόνης, από όπου ξεκίνησε.
Άρχισε την καριέρα του το 1998 με την τηλεοπτική εκπομπή Farce Attaque, ένα ριάλιτι με εκπλήξεις και κρυμμένες κάμερες και τον επόμενο χρόνο συνέχισε με το Un gars, une fille, το γαλλικό «Σ'Αγαπώ- Μ'Αγαπάς» το οποίο έγινε τεράστια επιτυχία.
Το 2006 δημιούργησε τον χαρακτήρα της ταινίας Brice de Nice, γράφοντας το σενάριο και πρωταγωνιστώντας. Τα 4.000.000 εισιτήρια δεν εμπόδισαν τους κριτικούς να τον κατασπαράξουν- και δικαίως- για τις γκριμάτσες και το χοντροκομμένο του παίξιμο.
Την ίδια εποχή ο Ντιζαρντάν συνάντησε τον Χαζαναβίσιους και γύρισαν δύο ταινίες, το OSS 117 : Le Caire, nid d'espions (2006) και το OSS 117 : Rio ne répond plus (2009). Ήταν δυο παρωδίες κατασκοπευτικών ταινιών- κυρίως του Τζέιμς Μποντ- οι οποίες σάρωσαν στα ταμεία (2.000.000 και 2.500.000 εισιτήρια αντίστοιχα) αλλά αντιμετωπίστηκαν ειρωνικά από τους κριτικούς. Και βεβαίως δεν βγήκαν από τα σύνορα της Γαλλίας.
Όταν λοιπόν ανακοινώθηκε ότι γυρίζουν μια ταινία ασπρόμαυρη και βωβή, η οποία θα διαδραματίζεται στην Αμερική της δεκαετίας του 20, όλοι ετοίμασαν τα φτυάρια τους.
Οι αδελφοί Γουαϊνστίν όμως μυρίστηκαν επιτυχία και φρόντισαν να τους πλησιάσουν. Και ξαφνικά η ταινία εμφανίζεται στο πρόγραμμα των Καννών. Η πρώτη έκπληξη. Ήταν βέβαια εκτός συναγωνισμού κι όλοι πίστεψαν ότι θα περνούσε στο ντούκου.
Η δεύτερη –δυσάρεστη για πολλούς- έκπληξη ήρθε μια μέρα πριν αρχίσει το φεστιβάλ, όταν ανακοινώθηκε ότι το The Artist συμπεριλαμβάνεται στο επίσημο διαγωνιστικό. Το γεγονός ήταν πρωτοφανές.
Στις 15 Μαΐου - ημέρα της προβολής της ταινίας- δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αρνήθηκαν να ξυπνήσουν για να την δουν στις 8.30 το πρωί. Το ομολογώ ήμουν ανάμεσα σ’ αυτούς: «βωβή ταινία του Χαζαναβίσιους με τον Ντιζαρντάν» σκέφτηκα «καλύτερα ας κοιμηθώ λίγο παραπάνω».
Ακόμη και το περιοδικό Le Film Francais –η βίβλος του γαλλικού σινεμά- τους κορόιδεψε με μια γελοιογραφία, στην οποία ο Ντιζαρντάν ανεβαίνει τα κόκκινα σκαλιά του Παλαί λέγοντας «τώρα που ανεβαίνω τα σκαλιά μπορεί και να πιστέψουν ότι είμαι κι εγώ σοβαρός ηθοποιός».
Το μεσημέρι της ίδιας μέρας, όμως, το κλίμα είχε αλλάξει. Όλοι μιλούσαν για το The Artist. Προσπάθησα να την δω, αλλά οι ουρές στις επαναληπτικές προβολές ήταν τεράστιες. Όταν πια κατάφερα να μπω σε κάποια από αυτές κατάλαβα αμέσως ότι με αυτή την ταινία θα έπρεπε να κάνουμε την έναρξη του Φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας Conn-X. Κι όσοι βρέθηκαν στην πρεμιέρα μας νομίζω συμφωνούν.
Η συνέχεια είναι γνωστή: το βραβείο ανδρικής ερμηνείας στον Ντιζαρντάν έκανε τους πάντες να συνειδητοποιήσουν ότι «είναι σοβαρός ηθοποιός», ενώ τα βραβεία των Αμερικανών κριτικών και οι υποψηφιότητες για τις Χρυσές Σφαίρες επιβεβαιώνουν την τεράστια επιτυχία της.
Πριν από δύο εβδομάδες μίλησα στο τηλέφωνο με τον Χαζαναβίσιους. Ούτε ο ίδιος δεν πίστευε αυτή την επιτυχία, η οποία σίγουρα θα συνεχιστεί και με τα Όσκαρ.
Η αναζήτηση της πρωταρχικής απλότητας των πρώτων χρόνων του σινεμά, το χιούμορ και η συγκινητική ιστορία που μας πάει στην εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης, πέτυχαν το σκοπό τους. Η ταινία εντυπωσιάζει τους πάντες.
Η συνέντευξη του Μισέλ Χαζαναβίσιους δημοσιεύεται στο περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ που κυκλοφορεί.
Ορέστης Ανδρεαδάκης
