Από το πρώτο χρόνο λειτουργίας του μέχρι σήμερα, το φεστιβάλ του Σάντανς έχει δημιουργήσει καθοριστικό μομέντουμ για πολλές ανεξάρτητες παραγωγές αλλά ποτέ άλλοτε με τόση εκρηκτικότητα όσο με την μοναδική, φιλόδοξη και ελπιδοφόρα ταινία του Μπεν Τσάιτλιν, «Τα Μυθικά Πλάσματα του Νότου».
Από το μονοπώλιο των συζητήσεων στο Σάντανς του 2012, η ταινία ταξίδεψε ως τις Κάννες, όπου γνώρισε θριαμβευτική υποδοχή και βραβεύτηκε με τη Χρυσή Κάμερα (διάκριση για πρωτοεμφανιζόμενους σκηνοθέτες), και έφτασε μέχρι τα Όσκαρ, καταφέρνοντας να μπει στις «μεγάλες» κατηγορίες της Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Α’ Γυναικείας Ερμηνείας και Σεναρίου.
Γεννημένος στη Νέα Υόρκη αλλά πλέον περήφανος κάτοικος της Λουιζιάνα, όπου διαδραματίζεται και η ταινία του, ο 30χρονος Τσάιτλιν είναι και επίσημα στην μάλλον άχαρη θέση να φέρει τον τίτλο της μεγαλύτερης ελπίδας του ανεξάρτητου σινεμά, τουλάχιστον μέχρι να κοπάσει ο θόρυβος γύρω του και τα μίντια να πιαστούν από το επόμενο μεγάλο κινηματογραφικό ταλέντο.
Αλλά ο Τσάιτλιν είναι ίσως η μοναδική περίπτωση που αυτός ο τίτλος δεν ακούγεται τόσο κλισέ ή αχρείαστα βαρύγδουπος: τα «Πλάσματα» ανέδειξαν μια αξιοθαύμαστη αφοσίωση στις μεθόδους δουλειάς του, την ακούραστη επιμονή για την οργανική διαδικασία της δημιουργίας και τις καλοδεχούμενα φιλόδοξες ιστορίες και θεματικές.
Οι μικρού μήκους ταινίες του δεν διαφέρουν σε αυτά τα τελευταία σημεία - εκκεντρικά, πανέξυπνα και εντελώς προσωπικά, τα φιλμάκια είχαν ήδη ταξιδέψει και βραβευτεί στα φεστιβάλ ανά τον κόσμο, ανάμεσα στα οποία και το δικό μας Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας. Δείτε τα παρακάτω.
«Egg» (2005)
Η ιστορία του «Μόμπι Ντικ» μέσα σε ένα αυγό που τρώγεται από ένα περίεργο ανθρωποειδές πτηνό; (ή πτηνοειδή άνθρωπο, δεν έχει και μεγάλη σημασία) Το πιο φιλόδοξο εγχείρημα του Τσάιτλιν ήταν και η πρώτη του δουλειά, το παραπάνω ιδιοφυές, εκκεντρικό, ενίοτε εφιαλτικό και αρκετά αηδιαστικό φιλμάκι.
Γεμάτο από πρωτότυπες ιδέες και μια ήδη ώριμη ικανότητα να τις οπτικοποιήσει με τρόπο αποτελεσματικό και διασκεδαστικό, ο Τσάιτλιν είχε από την πρώτη του κιόλας δουλειά την προσοχή των σινεφίλ και των θαμώνων των φεστιβάλ. Έτσι τον γνωρίσαμε κι εμείς, όταν επισκέφτηκε την Αθήνα ως καλεσμένος των Νυχτών Πρεμιέρας για να παρουσιάσει την ταινία στο πλαίσιο του φεστιβάλ.
«The Origins of Electricity» (2006)
Δύο παράτολμοι λαμπτήρες αποφασίζουν να ανακαλύψουν την αλήθεια πίσω από τη δημιουργία τους και ρισκάρουν την ίδια τους τη ζωή στην πορεία, όσο μαθαίνουν για τον Τόμας Έντισον και τον Νίκολα Τέσλα μέσα από την αφήγηση ενός... ελέφαντα.
Ο Τσάιτλιν απελευθερώνει και πάλι την τρελή φαντασία του αλλά και την δεξιοτεχνία του στο stop-motion animation για λογαριασμό του φεστιβάλ Slamdance και το πρόγραμμα $99, που υπαγορεύει ότι όλες οι ταινίες πρέπει να ολοκληρώνονται σε 99 μέρες και να στοιχίζουν 99 δολάρια.
«Glory at Sea» (2008)
Ο τυφώνας Κατρίνα έχει διαλύσει τη Νέα Ορλεάνη, και οι φωτογραφίες των θυμάτων και των αγνοούμενων θυμίζουν τον ανθρώπινο πόνο, δίπλα στα ερείπια. Μία ομάδα ανθρώπων, μαζί με έναν άνδρα που γύρισε αναπάντεχα και ανεξήγητα από τον βυθό του ωκεανού, χτίζουν μια βάρκα από ό,τι μπορούν να βρουν στα ερείπια και ξεκινούν για να σώσουν τους αγαπημένους τους, που πια ζουν στο βυθό.
Η τελευταία και πλέον πολυβραβευμένη μικρού μήκους του Τσάιτλιν είναι η πρώτη του προσπάθεια μακριά από το animation και μοιράζεται προφανές DNA με τα «Πλάσματα»: εκτός από την κατεστραμμένη και πλημμυρισμένη περιοχή, από την νεαρή (αλλά και σοφή με τον δικό της τρόπο) αφηγήτρια, και από την χαρακτηριστική κινηματογράφηση, πάνω από όλα η σύγκριση υπάρχει χάρη στον συγκινητικό τρόπο που ο Τσάιτλιν και οι συνεργάτες του συλλαμβάνουν την πραγματικότητα αυτών των ανθρώπων, που βλέπουν τη ζωή να συνυπάρχει με το θάνατο καθημερινά, και έχουν μάθει να υπάρχουν αρμονικά με αυτό.
Είναι ένας φόρος τιμής στην απώλεια, τον πόνο αλλά και την ελπίδα που βίωσε και βιώνει η Νέα Ορλεάνη και η ευρύτερη περιοχή, και προδίδει την μεγάλη αγάπη που δένει τον Τσάιτλιν για αυτήν και την κουλτούρα της. Και, τέλος, παρόλο που έχει κάποιες αδυναμίες που περιμένει κανείς από ένα πρωτόλειο, είναι ταυτόχρονα μια χαρακτηριστική, κρυστάλλινη ένδειξη της φωνής του.
Τα «Μυθικά Πλάσματα του Νότου» κυκλοφορούν στους κινηματογράφους
