Πριν από 100 χρόνια οι γιατροί είχαν μια λίστα με 180 όργανα που φαίνονταν να έχουν περιπέσει σε αχρηστία ή να υπολειτουργούν. Θεωρούσαν δηλαδή ότι ήταν ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο προτού εμφανιστεί ο homo sapiens και πλέον είχαν γίνει απλά υπολείμματα της αρχέγονης εξέλιξης χωρίς κανένα σύγχρονο λειτουργικό ρόλο. Κάποιοι θεωρούσαν ότι μερικά από αυτά εξακολουθούσαν ίσως να παίζουν ρόλο, αλλά μόνον στην παιδική ηλικία. Μερικοί υποστήριξαν πάντως, ότι καλό είναι να τα συντηρούμε, γιατί αν και άχρηστα, ίσως παίζουν το ρόλο αναπληρωματικού οργάνου σε περίπτωση βλάβης κάποιου άλλου. Είπαν επίσης με σεμνότητα ότι ίσως και να μην είναι τόσο άχρηστα όσο φαίνονται. Ευτυχώς. Διότι, σήμερα, από εκείνα τα 180, στη λίστα έχουν απομείνει μόνον δύο κι αυτά με ερωτηματικό.
ΓΙΑΤΡΕ, ΝΑ ΤΑ ΒΓΑΛΩ;
Αμυγδαλές
Όχι πριν την ηλικία των 5 ετών
Τι προσφέρουν: Οι αμυγδαλές είναι πολύ βασικό όργανο για το ανοσοποιητικό σύστημα, ειδικά μέχρι την ηλικία των 5 ετών. Εξακολουθούν να παίζουν υπολογίσιμο ρόλο μέχρι τα 12-14 αλλά σε κάπως μικρότερο βαθμό. Μετά φαίνεται πως δεν χρησιμεύουν σε κάτι ιδιαίτερο. Οι συχνές πυώδεις αμυγδαλίτιδες πρέπει να αντιμετωπίζονται με αντιβίωση για πολλούς λόγους –ένας από αυτούς είναι ότι μπορεί να «χτυπήσουν» και στην καρδιά.
Αναρωτιέσαι: Γιατί να μη βγάλω τις αμυγδαλές μου στα 15 ώστε να εξασφαλίσω πως δεν θα παρουσιάσω ποτέ πια αμυγδαλίτιδα; Θα γλιτώσω τα αντιβιοτικά και τον πολυήμερο υψηλό πυρετό.
Η απάντηση: Κάθε επέμβαση έχει ένα χαμηλό ποσοστό επικινδυνότητας, που όμως δεν πρέπει να το παραγνωρίζουμε. Επιπλέον οι αμυγδαλές ανήκουν πολύ ενεργά στο λεμφικό ιστό και κατά συνέπεια αποτελούν τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι αμυγδαλές δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι «πειράζουν» ιδιαίτερα στην ενήλικη ζωή, αφού φλεγμαίνουν όλο και σπανιότερα. Το σκεπτικό ότι φλεγμαίνουν και μας ταλαιπωρούν είναι βέβαια βάσιμο, αλλά πολλές φορές φλεγμαίνουν και οι πνεύμονες. Πρέπει να βγάζουμε τον ένα για να έχουμε μια εστία φλεγμονής λιγότερη; Η αφαίρεση συνιστάται μόνον όταν παθαίνουμε πάνω από 5 αμυγδαλίτιδες το χρόνο και εφ' όσον είναι βέβαιο ότι αυτές είναι η «αιτία του κακού». Πολλές φορές δηλαδή η αφαίρεση δεν λύνει το πρόβλημα και ο άνθρωπος συνεχίζει να παρουσιάζει λοιμώξεις, γιατί οι αμυγδαλές του ήταν «αθώες».
Κρεατάκια
Μόνο αν δημιουργούν πρόβλημα
Τι προσφέρουν: Παίζουν παρόμοιο ρόλο με τις αμυγδαλές, αλλά είναι κατά κάποιο τρόπο λιγότερο σημαντικά. Όταν παρουσιάζουν υπερτροφία προκαλούν έμμεσα ωτίτιδες ή και βαρηκοΐα, δυσκολεύουν την αναπνοή και τον ύπνο, μπορεί να παραμορφώσουν την ομιλία, τα δόντια και ολόκληρο το πρόσωπο. Στην ενήλικη ζωή δεν φαίνεται να παίζουν τον ίδιο βασικό ρόλο που έπαιζαν μέχρι την εφηβεία.
Αναρωτιέσαι: Αν βγάλω τα κρεατάκια μαζί με τις αμυγδαλές, δεν θα αναπνέω σαν άνθρωπος; Δεν θα γλιτώσω και από τις ωτίτιδες που είναι επικίνδυνες;
Η απάντηση: Η επέμβαση έχει ένα ρίσκο που κανείς δεν πρέπει να παίρνει χωρίς σοβαρό λόγο. Αυτό ισχύει και για τα κρεατάκια.
Οι περισσότεροι ειδικοί σήμερα είναι της άποψης «δεν πειράζουμε τίποτε αν δεν μας πειράζει» Τα κρεατάκια πρέπει να αφαιρούνται μόνον όταν δημιουργούν σοβαρά προβλήματα που δεν γνωρίζουν διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης.
Σκωληκοειδίτιδα
Γιατί να διακινδυνεύσουμε αν δεν ενοχλεί;
Τι προσφέρει: Η σκωληκοειδίτιδα ήταν πιθανόν ιδιαίτερα λειτουργικό τμήμα του εντέρου στους προγόνους μας, αλλά σήμερα φαίνεται πως ο σημαντικός της ρόλος έχει περιοριστεί στην εμβρυϊκή ζωή. Στην ενήλικη ζωή ξέρουμε σχεδόν με βεβαιότητα ότι δεν παίζει κάποιο λειτουργικό ρόλο. Επιπλέον κατά καιρούς φλεγμαίνει και αν διαρραγεί μπορεί να προκαλέσει περιτονίτιδα, δηλαδή πολύ σοβαρή λοίμωξη.
Αναρωτιέσαι: Γιατί να μην τη βγάζουμε όλοι στα 20; Ακόμα και αν η σκωληκοειδίτιδα παίζει κάποιο ρόλο, αξίζει τον κόπο να ρισκάρουμε να πάθουμε περιτονίτιδα;
Η απάντηση: Η σκωληκοειδίτιδα μάλλον είναι άχρηστη στους ενηλίκους, αλλά αποτελεί τμήμα του εντέρου και με το λεμφικό ιστό της μετέχει γενικά στο λεμφικό σύστημα –άρα στο ανοσοποιητικό. Πέρα από αυτό, όταν αφαιρείται, δημιουργούνται στην περιοχή πιο εύκολα συμφύσεις και αυτές ίσως δυσκολέψουν μια μελλοντική χειρουργική επέμβαση στην ίδια περιοχή για άλλο πρόβλημα υγείας.
Χολή
Μόνο όταν υπάρχουν πέτρες ή πολύποδες
Τι προσφέρει: Η χολή είναι ουσία που εκκρίνεται από το συκώτι μας και βοηθά κυρίως στη διάσπαση των λιπών και άλλων ουσιών. Συγκεντρώνεται στο «σακουλάκι» της χοληδόχου κύστεως. Όταν ο οργανισμός παίρνει το μήνυμα ότι χρειάζεται κάποια ποσότητα χολής, η κύστη αυτή αρχίζει να αποδεσμεύει όση χολή χρειάζεται. Η κύστη αυτή μπορεί να παρουσιάσει πολύποδες ή πέτρες και να χρειαστεί η αφαίρεσή της γιατί οι πέτρες καμιά φορά «φράζουν» το σωληνάκι από το οποίο περνά το υγρό της χολής. Μετά από την επέμβαση η χολή συνεχίζει να παράγεται κανονικά, μόνον που εκκρίνεται κατ’ ευθείαν στο δωδεκαδάκτυλο. Εντούτοις, ο χειρουργημένος μπορεί να χρειαστεί να μειώσει τα λιπαρά τρόφιμα και τα λαχανικά.
Αναρωτιέσαι: Γιατί να μην βγάζουμε την προβληματική χολή από τα 45-50 ώστε να μην πονάμε και να είμαστε παράλληλα ήσυχοι ότι δεν θα χρειαστούμε επέμβαση στα 70 μας;
Η απάντηση: Η κύστη βοηθά στη σταδιακή αποδέσμευση της χολής οπότε δεν ερεθίζεται πολύ το έντερό μας. Παρ’ ότι μετά την επέμβαση δεν μας λείπει η χολή, σε κάποιους χειρουργημένους λείπει το «μέτρο» που προσέφερε η κύστη. Καλό είναι λοιπόν να μην αφαιρείται χωρίς σοβαρό λόγο. Αν για παράδειγμα υπάρχει πολύποδας, πρέπει να παρακολουθείται η εξέλιξή του και να γίνεται αφαίρεση της χολής μόνον όταν αυτός μεγαλώνει πολύ. Αν υπάρχει μεγάλη πέτρα ίσως δεν χρειάζεται αφαίρεση της χολής, γιατί η πέτρα αυτή σπάνια «σπάει» σε μικρά κομματάκια, οπότε δεν μπορεί να δημιουργήσει αποφράξεις. Αν υπάρχουν πολλές μικρές πέτρες τότε ίσως είναι σκόπιμο να γίνεται αφαίρεση πριν από τα 60 για να μη δημιουργηθούν αποφράξεις σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Φρονιμίτης
Μπορεί να φανεί χρήσιμος
Αντικειμενική κατάσταση: Πριν από 100.000 χρόνια το στόμα μας ήταν κυρίως εργαλείο για διάφορες δουλειές. Επειδή τα δόντια χαλούσαν εύκολα, πάντα υπήρχε ανάγκη αλλά και χώρος για «δόντια-ρεζέρβα». Σήμερα, έχουμε 32 δόντια που φαίνεται πως φτάνουν και μας περισσεύουν –συγκεκριμένα μας «περισσεύουν» τα 4 από αυτά, δηλαδή οι φρονιμίτες. Ο λόγος είναι ότι η γνάθος προσαρμόζεται γρήγορα στις αλλαγές των συνηθειών μας και μικραίνει, ενώ τα δόντια μικραίνουν και λιγοστεύουν με πιο αργό ρυθμό. Έτσι συνωστίζονται σε μικρότερο χώρο και οι φρονιμίτες σπάνια πλέον ανατέλλουν κανονικά με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις η εξαγωγή τους να είναι αναπόφευκτη.
Αναρωτιέσαι: Γιατί να μην προχωρήσω στην εξαγωγή των 4 φρονιμίτων προληπτικά ώστε να μην έχω ποτέ πρηξίματα και πόνους;
Η απάντηση: Οι φρονιμίτες, αν ανατείλουν κανονικά έστω και οι μισοί, μπορεί να χρειαστούν κάποτε σαν σημεία στήριξης σε περίπτωση που χάσεις άλλα δόντια. Επιπλέον είναι «δύσκολα δόντια» και η εξαγωγή τους είναι πιο περίπλοκη από όσο των άλλων δοντιών. Κατά συνέπεια η εξαγωγή φρονιμίτη που έχει ανατείλει καλό είναι να γίνεται μόνον όταν πραγματικά αυτός ενοχλεί. Αν είναι έγκλειστος (δεν ανέτειλε δηλαδή) ή ημιέγκλειστος και προβληματικός μπορεί όντως να δημιουργήσει μελλοντικά προβλήματα. Υπάρχουν πάντως και έγκλειστοι φρονιμίτες που δεν προβληματίζουν ποτέ.
Θυρεοειδής
Υπό προϋποθέσεις
Τι προσφέρει: Το όργανο αυτό που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το μήλο του Αδάμ και «αγκαλιάζει» κατά κάποιο τρόπο τον λάρυγγα, παράγει πολύ σημαντικές ορμόνες. Τα τελευταία 20 χρόνια στην Ελλάδα όμως έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση στις κακοήθειες του θυρεοειδούς, ειδικά στις γυναίκες και μάλιστα συχνά από σχετικά μικρή ηλικία –τα 30. Όταν ο αδένας αυτός αφαιρείται, τότε πρέπει να χορηγούνται για πάντα συμπληρωματικές ορμόνες –εκείνες που κανονικά θα παρήγαγε ο θυρεοειδής. Συχνά αφαιρείται μαζί και ο παραθυρεοειδής ή «θίγονται» οι φωνητικές χορδές. Η ποιότητα της ζωής του χειρουργημένου πάντως δεν αλλάζει στο παραμικρό αν υπάρχει σωστή ρύθμιση με τα φάρμακα.
Αναρωτιέσαι: Μήπως θα ήταν καλύτερα να γινόταν ολική αφαίρεση με την παραμικρή υποψία οζιδίων στην περιοχή για να είμαστε ήσυχοι;
Η απάντηση: Οζίδια που είναι τελικά καλοήθη έχει το 30% των γυναικών. Δεν θα ήταν λογικό η μια στις 3 γυναίκες να αφαιρεί το θυρεοειδή της μόνον και μόνον για να είναι ήσυχη. Η αφαίρεση έχει νόημα μόνον όταν είναι βέβαιο ότι η κατάσταση είναι προκαρκινική ή ήδη κακοήθης. Διαφορετικά ο χειρουργημένος καταδικάζεται να παίρνει χωρίς λόγο συμπληρωματικές ορμόνες σε όλη του τη ζωή. Η ρύθμιση με αυτές μάλιστα δεν είναι πάντα τέλεια. Τέλος, ο κόσμος άδικα τρομάζει στη σκέψη του μελλοντικού καρκίνου στο θυρεοειδή, γιατί «αυτός ο καρκίνος θεραπεύεται σε τόσο υψηλό ποσοστό και μόνιμα, που ίσως δεν θα έπρεπε καν να λέγεται καρκίνος».
Ευχαριστούμε τον παιδοχειρουργό κ. Νικόλαο Κλειδά, την ανοσολόγο κ. Αικατερίνη Σταυροπούλου, τον παθολόγο κ. Στέλιο Δερμιτζάκη, την ωτορινολαρυγγολόγο κ. Βίκυ Λαϊου Κουτσογέωργα, μέλος ΔΣ της Εταιρείας Ωτορινολαρυγγολόγων, και τον οδοντίατρο κ. Γιώργο Ιωαννίδη.
Πρώτη δημοσιευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 74
Επικαιροποίηση: Ιούνιος 2015
