«Χάσαμε τον δάσκαλό μας». «Μας δίδασκε ακόμη και με τη στάση του». «Τέλος εποχής». Τέτοιες φράσεις ακούστηκαν χθες στον τελευταίο αποχαιρετισμό στον δάσκαλο και τον κορυφαίο ζωγράφο Γιάννη Μόραλη από τους μαθητές του - δάσκαλοι σήμερα οι ίδιοι ή καταξιωμένοι καλλιτέχνες.
Ηταν μια σεμνή, λιτή τελετή, χωρίς επικηδείους και χειροκροτήματα, όπως ο ίδιος επιθυμούσε, στο παρεκκλήσι του Αγίου Λαζάρου, στο Α’ Νεκροταφείο. Ολοι σκεφτικοί, με αναμνήσεις από τη φιλία, τη συνεργασία, τα 35 χρόνια διδασκαλίας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, το διδακτικό προσωπικό της οποίας έδωσε σχεδόν σύσσωμο το «παρών», αδιαφορώντας για την προσπάθεια της οικογένειας να γίνει η κηδεία σε στενό οικογενειακό κύκλο. Αθόρυβα συνόδευσαν τον «μεγάλο Ελληνα, καλλιτέχνη και ευεργέτη», όπως έγραφε το στεφάνι της Εθνικής Πινακοθήκης, στην τελευταία του κατοικία, όπου είχαν τοποθετηθεί τα στεφάνια της δεύτερης συζύγου του Αγλαΐας (Μπούμπα) Λυμπεράκη και του γιου τους Κωνσταντίνου, που ζουν στο Παρίσι. Γ
ύρω, τα στεφάνια του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια, του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, της ΑΣΚΤ και του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών του ΑΠΘ, του Δήμου Αίγινας, του νησιού που τόσο αγάπησε ο Μόραλης, της Πέγκυς Ζουμπουλάκη και των παιδιών της Δάφνης και Θοδωρή, του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, το οποίο έχει αναλάβει την ψηφιοποίηση του έργου του, του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης κ.ά. Αίσθηση προκάλεσε η απουσία του υπουργείου Πολιτισμού (ούτε στεφάνι ούτε εκπροσώπηση).
Με τον θάνατο του Γιάννη Μόραλη κλείνει μια ολόκληρη εποχή. Ο ίδιος, με το γνωστό του χιούμορ, έλεγε: «Εμεινα τελευταίος για να κλείσω την πόρτα». Είναι εκείνη η εποχή, με τον Χατζιδάκι, τον Ελύτη και άλλους, που «παρέμενε ζωντανή χάρη στο Μόραλη», μας έλεγε η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, προσθέτοντας: «Ηταν ο βενιαμίν της γενιάς του ’30, που κλείνει μ’ αυτόν, και ο μόνος που έβαλε μέσα στην παράδοση την αρχαιότητα, όχι θεματικά, αλλά μορφολογικά. Τον κατηγόρησαν ότι έβγαλε "μοραλάκια", αλλά δεν είναι αλήθεια». Τόσο ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ Χρόνης Μπότσογλου, όσο και ο απερχόμενος Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης δήλωσαν σχεδόν το ίδιο πράγμα: «Χάσαμε τον δάσκαλό μας. Για μας ήταν ο πατέρας μας».
Τον αποχαιρέτησαν, επίσης, ο δήμαρχος Αθηναίων Νικήτας Κακλαμάνης, η Ντόρα Μπακογιάννη και ο Ισίδωρος Κούβελος, η πρόεδρος και η υποδιευθύντρια του Μουσείου Μπενάκη Αιμιλία και Ειρήνη Γερουλάνου αντίστοιχα, ο Διονύσης Φωτόπουλος, η Ελένη Βερναδάκη, οι εκδότριες Χρυσή και Κατερίνα Καρύδη (Ικαρος), οι καλλιτέχνες Παν. Τέτσης, Κώστας Τσόκλης, Δημοσθένης Κοκκινίδης, Γ. Ψυχοπαίδης, Γ. Χατζημιχάλης, Γ. Λαζόγκας, Γ. Βαλαβανίδης, Στ. Δασκαλάκης και πολλοί άλλοι.
Δηλώσεις για τον θάνατο του Μόραλη έκαναν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, ο υπουργός Πολιτισμού Παύλος Γερουλάνος, ο πρόεδρος της Βουλής Φίλιππος Πετσάλνικος, ο δήμαρχος Αθηναίων Νικήτας Κακλαμάνης, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Αντώνης Σαμαράς και ο ΣΥΝ.
Δήμητρα Ρουμπούλα
