Ο κλασικισμός έπαιξε πρωταρχικό ρόλο στη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής ταυτότητας του δυτικού κόσμου.Ζωντανές μαρτυρίες της επίδρασής του στέκουν έως σήμερα ανάκτορα, εκκλησίες, θέατρα, δημόσια κτίρια αλλά και κατοικίες κάθε μεγέθους.
πηγές έμπνευσης υπήρξαν οι ελληνορωμαϊκές αρχαιότητες, όπως βεβαίως και ο αρχαίος ελληνικός ναός. Οι τοίχοι, οι κίονες και οι κορνίζες ήταν κατασκευασμένα από συμπαγείς λαξευμένους όγκους μαρμάρου που συναρμολογούνταν μεταξύ τους. Στην ελληνιστική και ρωμαϊκή αρχιτεκτονική, οι μαρμάρινες επενδύσεις χρησιμοποιήθηκαν σε τοίχους από πέτρα ή τούβλο, διαμορφώνοντας τα κλασικά μορφολογικά στοιχεία. Ετσι, προσάρμοζαν στην πρόσοψη ημικυκλικούς, διακοσμητικούς κίονες, οι οποίοι φυσικά δεν είχαν κανένα στατικό ρόλο. Η συστηματική μελέτη των κανόνων της αρχαίας κλασικής αρχιτεκτονικής ξεκίνησε την εποχή της Αναγέννησης. Η ευρηματικότητα των αρχιτεκτόνων δημιούργησε πολλές παραλλαγές και συνδυασμούς στους κλασικούς ρυθμούς. Ετσι, αν περιηγηθούμε σε ευρωπαϊκές πόλεις θα δούμε μια μεγάλη ποικιλία κλασικών κτιρίων, τα οποία όμως μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά. Θα παρατηρήσουμε κλασικές λεπτομέρειες, όπως είναι τα αετώματα, οι κίονες, τα κιονόκρανα, οι κορνίζες, ο πλούσιος γλυπτικός και ζωγραφικός διάκοσμος κ.ά. Αν απογυμνώσουμε τα κλασικά κτίρια από τα συγκεκριμένα μορφολογικά στοιχεία, θα διαπιστώσουμε ότι έχουν εξαιρετικά απλή δομή και ότι δίνουν έμφαση στη γεωμετρία, τη συμμετρία και τις αρμονικές αναλογίες. Τα κλασικά στοιχεία δε διακοσμούν απλώς την πρόσοψη ενός κτιρίου, αλλά κυριολεκτικά τη μεταμορφώνουν. Η διάρθρωσή της συνιστά μια από τις πολλές σημαντικές λειτουργίες των μορφολογικών στοιχείων στη δομή ενός κτιρίου. Μια μονοκόμματη, άχαρη πρόσοψη χωρίζεται σε ζώνες και εμφανίζεται να είναι περισσότερο οργανωμένη. Συνήθως, τα κλασικά κτίρια χωρίζονται σε τρία μέρη, κατ αντιστοιχία με το ανθρώπινο σώμα: τη βάση, τον κορμό και την επίστεψη-κορυφή. Τη βάση αποτελεί συχνά το ισόγειο, το οποίο επενδύεται με μάρμαρα, σκοτίες που μιμούνται λιθοδομή ή αυστηρούς δωρικούς κίονες, αποκτώντας έτσι μια στιβαρή μορφή.
Ο κορμός αποτελείται από τους λοιπούς ορόφους. Αν υπάρχουν κιονοστοιχίες στους ορόφους, είναι ελαφρύτερες οπτικά από του ισογείου, σε ιωνικό ή κορινθιακό ρυθμό. Συνήθως τα παράθυρα τονίζονται με πλαίσια ή ακόμα και επίστεψη με αετώματα.
Η επίστεψη-κορυφή αποτελεί το τελείωμα του κτιρίου.Τονίζεται ιδιαίτερα από κορνίζες, αετώματα, γλυπτικές παραστάσεις, καθώς και από τη στέγη του. Ενα άλλο στοιχείο που αναδεικνύεται χάρη στο γλυπτικό του διάκοσμο είναι και η είσοδος του κτιρίου.
Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά ένα κλασικό κτίριο , θα διακρίνουμε μια ανάγλυφη επιφάνεια με έντονες φωτοσκιάσεις που δημιουργεί το μεταβαλλόμενο φως της ημέρας. Στα κλασικά κτίρια συνυπάρχουν αρμονικά η αρχιτεκτονική, η γλυπτική και η ζωγραφική. Γι αυτό η περιήγηση στα ιστορικά κέντρα των πόλεων θυμίζει επίσκεψη σε ανοιχτό μουσείο. Τα διάφορα στιλ -από την Αναγέννηση στο δυναμικό μπαρόκ και από το ανάλαφρο ροκοκό στον αυστηρό νεοκλασικισμό- παρουσιάζουν μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών προσεγγίσεων και ύφους.
Στις όψεις των νεοκλασικών της Αθήνας προσαρμόζονταν και διακοσμητικά κεραμικά στοιχεία. Επίσης, διαμορφώνονταν διακοσμητικές λεπτομέρειες από τον ίδιο το σοβά (τραβηχτός). Σήμερα, διατίθενται στο εμπόριο τυποποιημένα, κλασικά διακοσμητικά στοιχεία από λευκό τσιμέντο ή από συνθετικά υλικά (πολυστερίνη), που στερεώνονται στην πρόσοψη μετά από τους σοβάδες, όπως και καλούπια πολυστερίνης για τη δημιουργία διακοσμητικών κορνιζών κατευθείαν στο μπετόν, στο στάδιο της σκυροδέτησης. Κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί και στοιχεία από χυτό μέταλλο. Στο εσωτερικό των κτιρίων οι κλασικές λεπτομέρειες κατασκευάζονται με γύψο. Σήμερα, η βιομηχανία κάνει προσιτή την κατασκευή κλασικών κτιρίων. Απομένει λοιπόν ο ευαίσθητος σχεδιασμός ώστε το κτίριο να αντανακλά την εποχή του, με σεβασμό όμως στους κανόνες του παρελθόντος.
