Πείνα: Βιολογική ή συναισθηματική;
Τι είναι: Η φυσιολογική ή βιολογική πείνα είναι μια απολύτως φυσική ανάγκη του οργανισμού που δημιουργείται εξαιτίας καθαρά βιολογικών λόγων, όπως π.χ. η μείωση της γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα.
Η μεγάλη εξαίρεση: Οι περιπτώσεις κατά τις οποίες νιώθουμε ότι πεινάμε χωρίς όμως να συντρέχουν βιολογικοί λόγοι, τρώμε χωρίς να πεινάμε πραγματικά επειδή απλά σκεφτόμαστε το φαγητό, συνεχίζουμε να τρώμε ανεξέλεγκτα ενώ έχουμε περάσει προ πολλού τα επίπεδα κορεσμού και γενικά η έντονη επιθυμία για τροφή που συνδέεται άμεσα με την ψυχική μας κατάσταση, συναισθήματα, σκέψεις ή γεγονότα χαρακτηρίζονται ως «συναισθηματική πείνα».
Μηχανισμός βιολογικής πείνας: Ο οργανισμός εκπέμπει περιοδικά κυματοειδή σήματα πείνας κάθε περίπου 90 λεπτά, η ένταση των οποίων διαφέρει από άτομο σε άτομο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες τα σήματα αυτά γίνονται αντιληπτά με συγκεκριμένα σημάδια, όπως π.χ. πτώση ενεργητικότητας, αίσθημα άδειου στομαχιού. Αν μέσα στα πρώτα 15 λεπτά από την εκδήλωσή τους αποφευχθεί η λήψη τροφής, τότε το αίσθημα πείνας περνά προσωρινά, ωστόσο επανέρχεται αργότερα, συνήθως με μεγαλύτερη ένταση.
Αντιμετώπιση: Η βιολογική πείνα μπορεί να ικανοποιηθεί με την κατανάλωση οποιουδήποτε τροφίμου/φαγητού παρέχει στον οργανισμό ενέργεια (θερμίδες) και θρεπτικά συστατικά. Εντούτοις ο εγκέφαλος χρειάζεται χρόνο αρκετών λεπτών για να ειδοποιηθεί και να αντιληφθεί τη στομαχική πληρότητα, ώστε κατόπιν να δώσει την εντολή διακοπής «χόρτασα, φτάνει, μην τρως άλλο!». Όταν λοιπόν θέλουμε να χορτάσουμε χωρίς να πάρουμε περιττές θερμίδες, πρέπει εκτός των άλλων το γεύμα μας να περιέχει τους κατάλληλους συνδυασμούς τροφίμων, να διαθέτει μεγάλο όγκο, να τρώγεται αργά και να διαρκεί αρκετή ώρα.
Όρεξη: Απολύτως εστιασμένη
Τι είναι: Η σφοδρή επιθυμία, κοινώς η «λαχτάρα» για κατανάλωση ενός συγκεκριμένου τροφίμου ή φαγητού.
Μηχανισμός: Μπορεί να εκδηλωθεί ανά πάσα στιγμή, π.χ. όταν βλέπουμε, μυρίζουμε ή σκεφτόμαστε κάποιο τρόφιμο/φαγητό, και έχει ως χαρακτηριστικό την επίμονη αναζήτηση της γευστικής απόλαυσης μέσω της κατανάλωσης αυτού και μόνο του τροφίμου, π.χ. σοκολάτας. Πρόκειται δηλαδή για μια εμμένουσα επιλεκτική διατροφική επιθυμία που συνδέεται με την προσμονή της απόλαυσης.
Αντιμετώπιση: Η όρεξη ικανοποιείται μόνον εφόσον καταναλώσουμε το τρόφιμο που επιθυμούμε, ανεξάρτητα αν έχει προηγηθεί λήψη άλλου φαγητού ή όχι. Για παράδειγμα, όταν μας γεννηθεί η όρεξη για γλυκό και αντί αυτού φάμε οτιδήποτε άλλο, π.χ. με σκοπό να αποφύγουμε το γλυκό, τότε όσο κι αν έχουμε φάει, ακόμα και υπερβολικά, στο τέλος θα βρούμε… περιθώριο να απολαύσουμε και το γλυκό. Αντίθετα αν τρώγαμε εξ αρχής το γλυκό που επιθυμούσαμε, αφενός θα μπορούσαμε να ικανοποιηθούμε ακόμα και με μια μικρότερη ποσότητά του, αφετέρου θα αποφεύγαμε πιθανώς όλα τα υπόλοιπα τρόφιμα που καταναλώσαμε.
Λιγούρα: Επίμονη προειδοποίηση
Τι είναι: Εξειδικευμένος προειδοποιητικός μηχανισμός που μας ενημερώνει με έντονο και ιδιαίτερα επίμονο τρόπο, π.χ. στομαχικό πόνο, ζαλάδα, ότι πρέπει να φάμε οπωσδήποτε. Διαφέρει όμως από τη βιολογική πείνα, γιατί προσανατολίζει τις επιλογές μας προς συγκεκριμένα τρόφιμα ή ομάδα τροφών με διακριτά χαρακτηριστικά, π.χ. κάτι αλμυρό ή με γλυκιά γεύση.
Μηχανισμός: Η λιγούρα μπορεί να εκδηλωθεί ανά πάσα χρονική στιγμή και εξαιτίας πολλών λόγων, ωστόσο τις περισσότερες φορές οφείλεται σε διατροφικές ελλείψεις και ανάγκες του σώματος. Κύριο γνώρισμά της είναι ότι μας «περιγράφει», έστω αδρά, τι να καταναλώσουμε, συνηθέστερα κάποιο τρόφιμο που δεν τρώγαμε συχνά πριν, αποφεύγαμε ή δεν επιθυμούσαμε κατά το παρελθόν, όπως π.χ. συμβαίνει αρκετές φορές στην εγκυμοσύνη αλλά και εν αναμονή της εμμήνου ρύσεως.
Παραδείγματα: Η επίμονη επιθυμία για γάλα ή γιαούρτι ίσως σημαίνει ότι ο οργανισμός σας έχει αυξημένη ανάγκη σε ασβέστιο, για γλυκίσματα σε υδατάνθρακες, για σοκολάτα σε μαγνήσιο, για αλμυρά όπως το τουρσί σε νάτριο, για μπανάνα σε κάλιο, για κρέας ή παγάκια σε σίδηρο, για βούτυρο σε λιπαρά, ενώ η έντονη επιθυμία για φρουτοχυμό, αναψυκτικό ή άλλο ρόφημα ότι δεν είστε καλά ενυδατωμένη και χρειάζεστε νερό.
Αντιμετώπιση: Αντίθετα με την όρεξη η λιγούρα είναι δυνατόν να ικανοποιηθεί τρώγοντας κάποιο άλλο τρόφιμο με παραπλήσια διατροφικά χαρακτηριστικά, π.χ. παγωμένο γιαούρτι αντί για παγωτό, ή να «ξεχαστεί» και να περάσει με τη συνειδητή απόσπαση της σκέψης από το φαγητό, π.χ. κάνοντας γυμναστική ή άλλο χόμπι που χρειάζεται εστίαση ή κάποια απαιτητική εργασία.
Σημαντική εξαίρεση: Όταν η διατροφή που ακολουθούμε δεν καλύπτει για μεγάλο χρονικό διάστημα το τρίπτυχο «ενέργεια - θρέψη - απόλαυση», π.χ. αυστηρή δίαιτα αδυνατίσματος, τότε η κατάσταση με τις λιγούρες μετατρέπεται σε εμμένουσα και επαναληπτική, δηλαδή από λιγούρα μια στο τόσο μετατρέπεται σε λιγούρες… κάθε τόσο, οπότε το αποτέλεσμα είναι τα συνεχή, διαρκή και λαίμαργα τσιμπολογήματα. Αν σας συμβαίνει αυτό, η ενδεδειγμένη λύση αντιμετώπισης είναι ένα θρεπτικά επαρκές διαιτολόγιο με ποικιλία εύγευστων τροφίμων, χωρίς καμία κάθετη απαγόρευση και καμία ακραία στέρηση.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 174
Update: Νοέμβριος 2016
