Αμέσως μετά το φαγητό νιώθεις έντονο βάρος στο στομάχι και φούσκωμα στην κοιλιά; Δεν μπορείς να χωνέψεις και συχνά έχεις την αίσθηση ότι θα εκραγείς; Μήπως τα ενοχλήματα αυτά υποχωρούν λίγες ώρες μετά; Αν αναρωτιέσαι τι σου συμβαίνει, δεν είσαι η μόνη! Το ερώτημα αυτό απασχολεί έναν στους τρεις Έλληνες, αφού σύμφωνα με τις στατιστικές τόσα είναι σε αναλογία τα άτομα που πάσχουν από δυσπεψία (όπως ονομάζεται από τους ειδικούς το σύνολο των ενοχλήσεων που εμφανίζονται μετά τα γεύματα), χωρίς αυτό να σημαίνει πως υπάρχει κάποια οργανική βλάβη στο πεπτικό τους σύστημα.

Tι μπορεί να φταίει για τη δυσπεψία μου;

Oπως εξηγούν από την Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία (ΕΛΙΓΑΣΤ): Τις περισσότερες φορές τα προβλήματα της δυσπεψίας μπορεί να οφείλονται στη λαθεμένη «συμπεριφορά» στο τραπέζι. Όταν π.χ. καταπίνεις την τροφή σου βιαστικά και αμάσητη ή τρως εκνευρισμένα, πετυχαίνεις όχι μόνο να δυσκολεύεται η χώνεψη αλλά και να δημιουργούνται καούρες, τυμπανισμός, φουσκώματα στο στομάχι, καθώς και δυσκολία στη διάσπαση των τροφών. Ακόμα, οι κακοί συνδυασμοί στο πιάτο, οι πολύ ζεστές ή παγωμένες τροφές, ορισμένες ουσίες (οινοπνευματώδη, καρυκεύματα, καφεΐνη και νικοτίνη) ενεργούν ως ερεθιστικά ή διεγερτικά στο βλεννογόνο του στομάχου και δημιουργούν πεπτικά προβλήματα.

Κάθε ένζυμο έχει το ρόλο του

Σύμφωνα με τους ειδικούς: για να ολοκληρωθεί η πέψη στο στομάχι, εκτός από την πεψίνη (ένζυμο που έχει την ιδιότητα να «χωνεύει», δηλαδή να αποσυνθέτει τις τροφές), συμβάλουν και μερικά ακόμα ένζυμα που περιέχονται στα γαστρικά υγρά. Έτσι ανάλογα με το είδος της τροφής έχουμε: την παγκρεατική αμυλάση, που διασπά το άμυλο και τους υδατάνθρακες, την παγκρεατική λιπάση, που διασπά το λίπος, τη θρυψίνη και τη χυμοθρυψίνη, δύο ένζυμα που συνεχίζουν την εργασία που ξεκίνησε η πεψίνη, διασπώντας τις πρωτεΐνες. Επίσης ο οργανισμός μας παράγει τη λακτάση, ένα ένζυμο που διασπά το γαλακτοζάκχαρο σε γαλακτόζη και γλυκόζη. Η παραγωγή της λακτάσης μειώνεται όσο μεγαλώνουμε και όσο λιγότερο γάλα καταναλώνουμε. Αυτός είναι και ο λόγος ότι πολλοί ενήλικες, αλλά αρκετά συχνά και τα παιδιά παρουσιάζουν δυσανεξία στο γάλα. Όταν δηλαδή υπάρχει αυτή η ανωμαλία, η γλυκόζη και η γαλακτόζη δεν απορροφώνται εύκολα από το έντερο με αποτέλεσμα να μη χωνεύεται εύκολα το γάλα. Ένα βασικό ένζυμο περιέχεται και στο σάλιο. Πρόκειται για την πτυαλίνη, που χρησιμοποιείται για το ξεκίνημα της μετατροπής του αμύλου και είναι παρόμοιο με την παγκρεατική αμυλάση.

Και οι λάθος συνδυασμοί ευνοούν τη δυσπεψία

Τα διάφορα είδη τροφών, όπως είναι το άμυλο, οι πρωτεΐνες, τα λίπη, οι υδατάνθρακες κ.λπ. απαιτούν και διαφορετικά είδη ενζύμων για να χωνευτούν, καθώς και διαφορετικό χρόνο. Για καλύτερη χώνεψη, λοιπόν, σημαντικό ρόλο παίζουν οι σωστοί συνδυασμοί των τροφίμων στο ίδιο γεύμα. Για παράδειγμα το κρέας συνδυάζεται θαυμάσια με ωμά η βραστά λαχανικά (τα λαχανικά βοηθούν στην καλή χώνεψη όλων των τροφών), ενώ γίνεται πιο δύσπεπτο όταν συνδυαστεί με πατάτες, ρύζι ή μακαρόνια. Αυτό συμβαίνει γιατί το κρέας σαν πρωτεϊνική τροφή που είναι χρειάζεται για να χωνευτεί όξινα γαστρικά υγρά. Έτσι το στομάχι εκκρίνει το υδροχλωρικό οξύ που ενεργοποιεί την πεψίνη, για να διασπάσει τις πρωτεΐνες. Οι πατάτες όμως, το ρύζι και τα μακαρόνια, που περιέχουν άμυλο, χρειάζονται άλλες συνθήκες για να χωνευτούν. Φυσικά το στομάχι δεν είναι σε θέση να κάνει τέλεια και τις δύο πέψεις ταυτόχρονα, με αποτέλεσμα να καθυστερεί και να αντιδρά με δυσπεψία. Επίσης κακός συνδυασμός είναι όταν τρώγονται συγχρόνως τρόφιμα με πολλά λιπαρά ή/και πολλές πρωτεΐνες, όπως π.χ. κρέας με τυρί, κάτι που αυξάνει το χρόνο παραμονής τους στο στομάχι.

Τι να κάνω για να προφυλάξω το στομάχι μου;

Σχετικές οδηγίες που έχουν εκδοθεί από την Ευρωπαϊκή και την Αμερικανική Γαστρεντερολογική Εταιρεία επισημαίνουν:

• Να μασάς αργά και καλά κάθε μπουκιά που τρως, γιατί η κακή μάσηση προκαλεί μεγαλύτερη κόπωση στο στομάχι κατά τη διάρκεια της πέψης και συχνά δημιουργεί γαστρίτιδες και άλλες πεπτικές ανωμαλίες.
• Να πλένεις προσεκτικά τις ωμές τροφές, επειδή μπορεί να φιλοξενούν στην επιφάνειά τους αβγά από παράσιτα ή χημικές ουσίες που έχουν χρησιμοποιηθεί για τις καλλιέργειες.
• Να τρωςε μόνο όταν πεινάς και πάντα σε ήρεμη ψυχική κατάσταση. Το φαγητό όταν τρώγεται γρήγορα και με νεύρα γεμίζει τον οργανισμό τοξίνες και βλάπτει το στομάχι όπως οι χαλασμένες τροφές.

Και επίσης να αποφεύγεις...

• Τις πολύ πικάντικες και καυτερές τροφές – μπορεί να επιδεινώσουν ήδη υπάρχοντα προβλήματα, γιατί αυξάνουν τις εκκρίσεις του γαστρεντερικού συστήματος.
• Πολύ λιπαρά τρόφιμα, όπως παχιά κρέατα, αλλαντικά, τυριά, σούπες με πολλά ζωικά συστατικά.
• Τα παστά, τα τηγανητά και τα τσιγαριστά, που είναι οι πιο συχνές αιτίες δυσπεψίας.
• Τα όσπρια που δεν μούσκεψαν 8-12 ώρες και τα όσπρια μαγειρεμένα σε λίπος. Ο καλύτερος τρόπος μαγειρέματος είναι βρασμένα σούπα με άφθονα λαχανικά, επειδή τα αλκαλικά τους άλατα εξουδετερώνουν τα οξέα τους και τα κάνουν εύπεπτα.
• Τα πολύ ζεστά ή πολύ παγωμένα ροφήματα, επειδή η «θερμική ανισορροπία» προκαλεί δυσκολία στη χώνεψη και αναιμία του πεπτικού βλεννογόνου, που συχνά έχει επιπτώσεις στην καλή λειτουργία του.
• Το κάπνισμα, κυρίως με άδειο στομάχι, επειδή η νικοτίνη όταν ανακατεύεται με το σάλιο και την καταπίνεις μπορεί να αναπτύξει μια εξαιρετικά ερεθιστική δράση πάνω στα τοιχώματα των πεπτικών οργάνων, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία έλκους του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου. Επίσης απόφυγε τα οινοπνευματώδη ποτά.
• Τη βαριά τροφή το βράδυ. Ευνοεί τη δυσπεψία και αυξάνει τις πιθανότητες μιας νυκτερινής οισοφαγικής παλινδρόμησης.

Tι πρέπει να ξέρω και τι να κάνω

Ενημερώσου σωστά για να προλάβεις ή και να αντιμετωπίσεις τις 3 πιο συχνές παθήσεις του στομάχου.

Πεπτικό έλκος: Πολύ πιο συχνό του δωδεκαδακτύλου

Tι είναι: Πεπτικό έλκος σημαίνει μια περιορισμένη καταστροφή του βλεννογόνου των οργάνων της γαστρεντερικής οδού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται έλκος δωδεκαδακτύλου ή στομάχου. Το έλκος του δωδεκαδακτύλου παρουσιάζεται με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα (περίπου 7 φορές περισσότερο) από το έλκος του στομάχου, σε άνδρες και γυναίκες, κυρίως στην ηλικία των 35-55 ετών.

Πώς δημιουργείται το πρόβλημα: Ο κύριος λόγος για τη δημιουργία έλκους στο στομάχι ή στο δωδεκαδάκτυλο είναι η υπερέκκριση υδροχλωρικού οξέος από τα κύτταρα των αδένων του στομάχου. Για την παθογένεια της νόσου ενοχοποιείται επίσης και ένα μικρόβιο, το λεγόμενο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (H.Pylori), το οποίο καταπίνουμε με τις τροφές ή το νερό. Το μικρόβιο αυτό, που... κατασκηνώνει στο στομάχι, παράγει ουσίες που βλάπτουν τους προστατευτικούς μηχανισμούς του και αργότερα το ένα στα δύο άτομα που είναι φορείς του μικροβίου μπορεί να εκδηλώσει κάποια χρονική στιγμή έλκος. Επίσης, ένα σημαντικό ποσοστό ελκών μπορεί να οφείλεται και σε άλλα αίτια (κληρονομικότητα, κάπνισμα, οινοπνευματώδη ποτά, στρες κ.ά.).

Τα σημάδια που μαρτυρούν έλκος: Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι ένας επίμονος και καυστικός πόνος μεταξύ του στέρνου και της κοιλιάς, που μπορεί να διαρκέσει μερικά λεπτά ή αρκετή ώρα, μετά τα γεύματα ή νωρίς το πρωί. Άλλα συμπτώματα που υπάρχουν τουλάχιστον στα δύο τρίτα των περιπτώσεων είναι φούσκωμα στο στομάχι, εμετός, καούρες και ερυγές (ρεψίματα). Επίσης, το έλκος μπορεί να εμφανιστεί με ανορεξία, γενική δυσφορία, διάρροια ή και δυσκοιλιότητα. Ωστόσο, ακόμα και όταν υπάρχουν οι παραπάνω ενδείξεις, πριν αρχίσεις κάποια θεραπεία, πρέπει να βεβαιωθείς (με τις εξετάσεις που θα συστήσει ο γιατρός) ότι πρόκειται για έλκος και όχι για άλλη σοβαρότερη ασθένεια.

Διάγνωση & θεραπεία: Ο γιατρός μπορεί να εντοπίσει το πεπτικό πρόβλημα, καθώς και τα αίτια που το προξενούν με τη μέθοδο της γαστροσκόπησης. Επίσης με την εξέταση αυτή μπορεί να διαπιστωθεί εάν το έλκος έχει επουλωθεί πλήρως ή ακόμη εάν πρόκειται για έλκος κακοήθους μορφής. Σε ό,τι αφορά τη θεραπεία, σήμερα υπάρχουν ειδικά φάρμακα που έχουν τη δυνατότητα να μειώνουν την έκκριση του γαστρικού οξέος, ενώ πολύ ενθαρρυντικά είναι και τα αποτελέσματα από τις θεραπείες της εκρίζωσης του Η.Pylori. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός αντιβιοτικών και αντιελκωτικών φαρμάκων, που έχουν την ικανότητα να εκριζώνουν το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, επιτυγχάνοντας έτσι το ποσοστό υποτροπής του έλκους ανά έτος να πέφτει στο 1- 2%.

Η γαστρίτιδα σε δύο ταμπλό

Τι είναι: Η γαστρίτιδα είναι μια κατάσταση που προκύπτει από διάφορους παράγοντες που ερεθίζουν ή βλάπτουν το βλεννογόνο (εσωτερική πλευρά) του στομάχου. Υπάρχουν διάφορα είδη γαστρίτιδας. Η βασική όμως διαφορά εντοπίζεται ανάμεσα στην οξεία και τη χρόνια.

Πώς δημιουργείται το πρόβλημα: Η οξεία μορφή μπορεί να εκδηλωθεί έπειτα από κατάχρηση ουσιών που ερεθίζουν ιδιαίτερα το στομάχι ή όταν βρισκόμαστε κάτω από συνθήκες υπερβολικού στρες. Στις περιπτώσεις αυτές η υπερπαραγωγή γαστρικών υγρών είναι άμεση και η καούρα πολύ έντονη. Η χρόνια γαστρίτιδα αντίθετα δεν έχει έντονα ενοχλήματα, όμως τα συμπτώματα είναι σχεδόν μόνιμα και μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε έλκος, καθώς με τη συνεχή φλόγωση ο βλεννογόνος του στομάχου γίνεται όλο πιο λεπτός και ευαίσθητος.

Τα σημάδια που μαρτυρούν γαστρίτιδα: Η οξεία γαστρίτιδα εμφανίζεται ξαφνικά και είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει ναυτία και πόνο, κάψιμο ή δυσφορία στην άνω κοιλιακή χώρα. Η χρόνια γαστρίτιδα αναπτύσσεται σταδιακά και είναι πιο πιθανό να προκαλέσει ένα χαλαρό, ήπιο πόνο και ένα αίσθημα πληρότητας ή απώλεια της όρεξης μετά τη λήψη τροφής. Για πολλούς ανθρώπους όμως η χρόνια γαστρίτιδα δεν προκαλεί καθόλου συμπτώματα.

Διάγνωση & θεραπεία: Και σε αυτή την περίπτωση η γαστροσκόπηση βοηθά το γιατρό να εντοπίσει τα αίτια ή τη μορφή της γαστρίτιδας και να χορηγήσει την κατάλληλη θεραπεία. Επίσης, με τη βοήθεια ειδικών φαρμάκων αλλά και τροποποιώντας τη διατροφή σας μπορείς να καταπολεμήσεις πολλά από τα ενοχλήματα της πάθησης και στις δύο μορφές της. Στην οξεία μορφή π.χ., όταν πρέπει να «σβήσεις» επειγόντως την καούρα, είναι προτιμότερο να καταναλώνεις κρύες τροφές. Στις χρόνιες περιπτώσεις, όμως, ενδείκνυνται οι χλιαρές τροφές. Το ψωμί ολικής αλέσεως, οι φρυγανιές και γενικά τα δημητριακά είναι από τις τροφές που ωφελούν και τις δύο μορφές γαστρίτιδας, γιατί λειτουργούν ως μονωτικό υλικό ανάμεσα στα τοιχώματα του στομάχου και τα γαστρικά υγρά, μειώνοντας έτσι τις καούρες.

Οισο­φα­γική παλινδρόμηση: Έχω μια καούρα...

Τι είναι & πώς δημιουργείται: Υπό φυσιολογικές συνθήκες η τροφή από τη στιγμή που περνά στο στομάχι μέσω του οισοφάγου απομονώνεται στον κάτω οισοφαγικό σφικτήρα που κανονικά «κλείνει» μόλις περάσει η τροφή. Εάν όμως παραμείνει «ανοιχτός», επιτρέπει στο όξινο περιεχόμενο του στομάχου να μετακινηθεί προς τον οισοφάγο, προκαλώντας συμπτώματα οισοφαγικής παλινδρόμησης (γεύση ξινού ή πικρού υγρού στο λαιμό και στο στόμα, καθώς και αίσθημα καούρας), η οποία εκτιμάται ότι ταλαιπωρεί 4 στους 10 Έλληνες.

Τα σημάδια που μαρτυρούν οισοφαγική παλινδρόμηση: Οι συχνές καούρες είναι το κυριότε­ρο σύμπτωμα της οισο­φα­γικής παλινδρόμησης, της πάθησης που οφείλεται στην κακή λειτουργία του οισοφαγικού σφιγκτήρα. Η παλινδρόμηση, που χαρακτηρίζεται επίσης και από γεύση ξινού ή πικρού υγρού στο λαιμό και στο στόμα, γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτή όταν είσαι ξαπλωμένη.

Διάγνωση & θεραπεία: Εφόσον διαπιστωθεί η πάθηση με τη γαστροσκόπηση, ο γαστρεντερολόγος θα συστήσει φαρμακευτική αγωγή, καθώς και ορισμένες αλλαγές στις διατροφικές σου συνήθειες. Είναι βασικό όσοι έχουν προδιάθεση για καούρες ή αντιμετωπίζουν πρόβλημα συχνής οισοφαγικής παλινδρόμησης να αποφεύγουν λίπη, σοκολάτα, αλκοόλ αλλά και την κατανάλωση αεριούχων ποτών, επειδή αυτές οι ουσίες χαλαρώνουν τον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα. Παράλληλα πρέπει να αποφεύγουν το κάπνισμα, τα στενά ρούχα και τις σφικτές ζώνες, που επίσης βοηθούν στη χαλάρωση του σφικτήρα. Και βέβαια, ο βραδινός ύπνος με ελαφρύ στομάχι ελαττώνει την έκκριση καυστικού οξέος, περιορίζοντας τις πιθανότητες μιας νυχτερινής παλινδρόμησης.

Μοναδική στις πεπτικές παθήσεις η μαστίχα

Η μαστίχα φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη και τη θεραπεία παθήσεων του πεπτικού συστήματος (έλκος, δυσπεψία κ.ά.). Οι μελέτες που διεξήγαγαν αρχικά Βρετανοί ερευνητές –στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Νότιγχαμ (1998)– και στη συνέχεια πολλοί ακόμα επιστήμονες σε Ευρώπη και ΗΠΑ επισημαίνουν ότι ακόμα και ένα γραμμάριο μαστίχας ημερησίως (που θα χορηγείται επί δύο εβδομάδες) είναι ικανό να καταστείλει τη δράση του κύριου υπεύθυνου για το έλκος «ελικοβακτηριδίου του πυλωρού». Επίσης θεαματικά ήταν τα αποτελέσματα από μελέτη που διεξήχθη στο Σκυλίτσειο Γενικό Νοσοκομείο Χίου, ως προς την ευεργετική δράση της μαστίχας σε ασθενείς με προβλήματα δυσπεψίας. Σύμφωνα με το γαστρεντερολόγο, δρα Κ. Ντάμπο: «Για τρεις εβδομάδες 54 ασθενείς έπαιρναν ένα γραμμάριο μαστίχας την ημέρα και παράλληλα ο ίδιος αριθμός ασθενών ελάμβανε εικονικό φάρμακο. Το 75% των ασθενών που πήραν τη μαστίχα είχαν σημαντική βελτίωση, ενώ μόνο το 41% των ασθενών που πήραν εικονικό φάρμακο σημείωσε βελτίωση».

Πώς θα βρεις αν έχεις το ελικοβακτηρίδιο

Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι για να διαπιστωθεί αν ανήκεις στην ομάδα των ατόμων που έχουν το ελικοβακτηρίδιο στο στομάχι τους. Οι πιο διαδεδομένες είναι:

• Μια απλή εξέταση αίματος (η οποία βρίσκει τα αντισώματα του βακτηριδίου στο αίμα).
• Δοκιμασία αναπνοής (με δύο εκπνοές σε ειδικό μηχάνημα).

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 163

Update: Σεπτέμβριος 2015.