Ολόκληρη η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα μια ιδιαίτερα ανθεκτική και ισχυρή νέα γενιά «σούπερ μικροβίων» κι αυτό εξαιτίας της κατάχρησης των αντιβιοτικών. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ και στη χώρα μας, καθώς η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά την αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών. Και το πρόβλημα ξεκινά από τις μικρές ηλικίες, καθώς όπως τονίζει η καθηγήτρια Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελένη Γιαμαρέλλου: «Υπολογίζεται ότι το 50-70% των παιδιών έχουν πάρει αντιβιοτικά αναίτια, λόγω ιώσεων, οι οποίες είναι γνωστό πως δεν χρειάζονται αντιβίωση για να θεραπευτούν, ενώ 2 στους 10 γονείς χορηγούν στο παιδί τους αντιβιοτικά χωρίς συνταγή γιατρού. Η χορήγηση όμως του αντιβιοτικού σε περίπτωση ίωσης είναι δικαιολογημένη μόνο εάν διαπιστωθεί επιμόλυνση με μικρόβιο ή για τη θεραπεία κάποιας αρρώστιας που έχει προκληθεί από μικρόβιο». Δες λοιπόν τι σημαίνει ιός και τι μικρόβιο, γιατί πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά αλλά και πώς θα προφυλάξεις από τις μικροβιακές λοιμώξεις τα παιδιά και τον εαυτό σου.

Τι είναι οι ιοί;

Πρόκειται για μικροοργανισμούς που για να πολλαπλασιαστούν χρειάζονται ζωντανά κύτταρα. Χρησιμοποιούν λοιπόν τα ανθρώπινα κύτταρα, τα οποία προσβάλλουν. Πώς; Υποχρεώνοντάς τα να δημιουργήσουν καινούριους ιούς. Στη συνέχεια τα προσβεβλημένα κύτταρα καταστρέφονται και οι ιοί εξαπλώνονται γοργά στο υπόλοιπο σώμα. Μόνο για το κοινό κρυολόγημα υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικοί ιοί. Ωστόσο οι ιοί έξω από τα ανθρώπινα κύτταρα μπορούν να επιβιώσουν μόνο για μικρό χρονικό διάστημα. Επίσης υπάρχουν πολλοί προστατευτικοί μηχανισμοί στο αίμα και στους ιστούς του σώματος που προλαμβάνουν και αντιμετωπίζουν τις ιογενείς λοιμώξεις.

Πώς θα ξέρω ότι το παιδί μου έχει λοίμωξη από ιό;

Συνήθως οι λοιμώξεις αυτές, που δεν είναι άλλες από τις γνωστές ρινίτιδες, βρογχίτιδες, λαρυγγίτιδες, ακόμα και αν προκαλέσουν πυρετό, πονόλαιμο ή ανορεξία και κακοκεφιά, υποχωρούν σχετικά γρήγορα. Κάνουν δηλαδή τον κύκλο τους για 4-5 ημέρες και φεύγουν. Ωστόσο καλό είναι το παιδί να παρακολουθείται ακόμα κι αν έχει διαγνωστεί με ίωση. Και αυτό γιατί είναι πιθανό αρχικά να έχει ίωση και κάποια στιγμή στην πορεία να κολλήσει μικρόβιο. Αν λοιπόν εμφανίσει κάποιο καινούριο σύμπτωμα ή ανησυχείς για κάτι, πρέπει να επικοινωνήσεις με τον παιδίατρο.

Προσοχή: Γρίπη, κρυολογήματα και διάφορες ασθένειες που προέρχονται από ιογενείς λοιμώξεις δεν χρειάζονται αντιβιοτικό για να θεραπευτούν. Οι ιοί που τις προκαλούν δεν επηρεάζονται από τα αντιβιοτικά, τα οποία σε αυτές τις περιπτώσεις το μόνο που κάνουν είναι να επιβαρύνουν τον οργανισμό με άχρηστες χημικές ουσίες.

Τι είναι τα μικρόβια ή βακτήρια;

Πρόκειται για μικροοργανισμούς μεγαλύτερους από τους ιούς, οι οποίοι μπορούν να επιζήσουν από μόνοι τους οπουδήποτε. Στο ανθρώπινο σώμα, στον αέρα, στο νερό, στη γη... Όλοι στο σώμα μας έχουμε μικρόβια, αλλά δεν είναι όλα βλαβερά (μάλιστα υπάρχουν και καλά!). Η πέψη των τροφών, π.χ., γίνεται χάρη σε βακτήρια του πεπτικού συστήματος. Συνήθως όταν νιώσει το σώμα πως ένα μικρόβιο προκάλεσε μόλυνση, το καταπολεμά αμέσως με το ανοσοποιητικό σύστημα. Δυστυχώς όμως υπάρχουν και μικρόβια που καταφέρνουν να ξεγελάσουν το ανοσοποιητικό σύστημα και μολύνουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, αφού προσπεράσουν τις μεμβράνες, προκαλώντας τις λεγόμενες μικροβιακές ή βακτηριακές λοιμώξεις.

Πώς θα ξέρω αν το παιδί μου έχει λοίμωξη από μικρόβιο;

Συνήθως το παιδί με μικροβιακή λοίμωξη φαίνεται πιο βαριά άρρωστο, ανόρεκτο ή ληθαργικό. Πολλές φορές σταδιακά χειροτερεύει. Ο παιδίατρος μπορεί να χρειαστεί να το ξαναδεί για να κάνει σωστή διάγνωση. Είναι επίσης πιθανό το παιδί αρχικά να έχει ίωση και στην πορεία να κολλήσει και μικρόβιο. Αν δεν υποχωρεί ο πυρετός και η κατάσταση γενικά επιδεινώνεται, ο παιδίατρος μπορεί να συστήσει και εξετάσεις. Σε αμφίβολες ή ύποπτες περιπτώσεις μπορεί να ζητήσει να το πας στο νοσοκομείο.

Προσοχή: Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα στις σοβαρές μικροβιακές λοιμώξεις, που μπορούν να γίνουν επικίνδυνες για την υγεία ή και τη ζωή των ασθενών κι αυτό γιατί εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων, επιτρέποντας έτσι στον οργανισμό να έχει το χρόνο να οργανώσει την άμυνά του (δηλαδή να παρασκευάσει αντισώματα και κύτταρα άμυνας για να καταστρέψει όλα τα μικρόβια που τον απειλούν). Το είδος της αντιβίωσης, βέβαια, θα το κρίνει ο γιατρός, ανάλογα την περίπτωση.

Τι μπορούν να προκαλέσουν

Οι ιοί:

• κρυολογήματα
• οξεία βρογχίτιδα
• γρίπη
• τις περισσότερες μορφές ωτίτιδας και κυνάγχης (φαρυγγοαμυγδαλίτιδα)
• ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, ανεμοβλογιά, έρπητα
• διαρροϊκά σύνδρομα
• ηπατίτιδα

Τα μικρόβια:

• πνευμονία
• ουρολοίμωξη
• μηνιγγίτιδα
• μόλυνση πληγών
• μερικές μορφές ωτίτιδας και κυνάγχης
• διαπύηση χειρουργικών τραυμάτων
• αποστήματα, περιτονίτιδα, χολοκυστίτιδα κ.ά.

Στο «κόκκινο» τα νοσοκομειακά μικρόβια

Tα ανθεκτικά μικρόβια αποτελούν σήμερα το μεγαλύτερο κίνδυνο, κυρίως στο νοσοκομειακό χώρο, διότι οι λοιμώξεις που προκαλούν είναι βαριές, ενώ παράλληλα για την αντιμετώπισή τους πρέπει να χρησιμοποιούνται συνεχώς νέα αντιβιοτικά. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, το 7% έως 9% των παιδιών και ενηλίκων που εισάγονται για νοσηλεία στα νοσοκομεία και το 30% έως 50% αυτών που νοσηλεύονται στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) εκδηλώνουν κάποια λοίμωξη τουλάχιστον 48 ώρες μετά την εισαγωγή τους, η οποία οφείλεται σε κάποιο νοσοκομειακό μικρόβιο.

Ο χαλκός «ασπίδα» στα νοσοκομεία

Την ώρα που πολλά μικρόβια δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ούτε από τα αντιβιοτικά τελευταίας γενιάς, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο χαλκός αποτελεί την απάντηση για την καταπολέμησή τους στα νοσοκομεία. Όπως ανέφερε (με αφορμή την παρουσίαση του πρώτου θερμόμετρου με αντιμικροβιακό χαλκό παγκοσμίως) ο δρ Πάνος Ευσταθίου, επιστημονικός σύμβουλος σε θέματα υγείας του Ελληνικού Ινστιτούτου Ανάπτυξης Χαλκού (ΕΙΑΧ): «Ανάμεσα στις πιο πρόσφατες εφαρμογές στην Ελλάδα είναι η εγκατάσταση αντιμικροβιακού χαλκού στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) του Γενικού Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου “Αττικό”, τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) του Πειραϊκού Θεραπευτηρίου στον Πειραιά και τη Β’ Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ) του Νοσοκομείου “Αγία Σοφία”. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, όταν ο αντιμικροβιακός χαλκός χρησιμοποιείται στα νοσοκομεία, σε επιφάνειες που ακουμπούν πολλά άτομα, όπως βρύσες, καθίσματα τουαλέτας και χειρολαβές πόρτας, μπορεί να μειώσει τις μικροβιακές μολύνσεις σε ποσοστό 95%-99%, προστατεύοντας τους ασθενείς αλλά και το νοσηλευτικό προσωπικό».

Να θυμάσαι:

• Έμμεσος τρόπος θωράκισης του παιδικού ανοσοποιητικού συστήματος γενικά από λοιμώξεις (όπως η πνευμονία, η μηνιγγίτιδα, η οξεία μέση ωτίτιδα κ.ά.) είναι ο εμβολιασμός με το υπάρχον εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου, που περιλαμβάνεται στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών.
• Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης συνιστάται επίσης κάθε χρόνο σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω, σε ενήλικες και παιδιά άνω των 6 μηνών με συγκεκριμένες ασθένειες (διαβήτη, καρδιακές ή πνευμονοπάθεια, κυστική ίνωση κ.ά.
• Η θωράκιση επίσης επιτυγχάνεται και με τη φειδώ στην κατανάλωση αντιβιοτικών, ώστε αυτά να παραμείνουν δραστικά σε περίπτωση κάποιας μικροβιακής λοίμωξης και των επιπλοκών της.
• Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο αντιμικροβιακό θερμόμετρο (το Alfacheck), προϊόν ελληνικής παραγωγής και με διεθνή προστασία πατέντας. Πρόκειται για θερμόμετρο μασχάλης, κατασκευασμένο με αντιμικροβιακό χαλκό, που εξασφαλίζει τη μη μετάδοση μικροβίων και ιών, εφόσον οι θερμομετρήσεις απέχουν δύο και πλέον ώρες η μία από την άλλη.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 167

Update: Νοέμβριος 2015.