Τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές που ασχολούνται με τη χρονοβιολογία (επιστήμη που μελετά τους βιολογικούς μας ρυθμούς) διαπίστωσαν ότι μέσα στα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος υπάρχουν γονίδια με ρόλο ρολογιού (χρονογονίδια). Όπως λένε χαρακτηριστικά, κάθε κύτταρο έχει μέσα του ένα βιολογικό ρολόι που οι δείκτες του μεταβάλλονται στον οργανισμό μας κάθε 24 ώρες. Οι κυτταρικοί αυτοί ρυθμιστές του χρόνου βασίζονται σε μοριακές αλληλεπιδράσεις, οι οποίες μάλιστα διερευνώνται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την επιστημονική κοινότητα.
Συγχρονίσου με το βιολογικό σου ρολόι
Σε φυσιολογικές συνθήκες όλες οι λειτουργίες του οργανισμού συγχρονίζονται, ορισμένες όμως δυσμενείς καταστάσεις, που είναι συχνές στην καθημερινότητά μας, όπως το άγχος, η ανθυγιεινή διατροφή, η έλλειψη ύπνου, οι καταχρήσεις, μπορεί να αποσυντονίσουν το εσωτερικό βιολογικό μας ρολόι, με αποτέλεσμα να χάνεται ο απαιτούμενος συγχρονισμός και το σύστημα να απορρυθμίζεται μερικώς ή πλήρως.
Ενημερώσου λοιπόν σχετικά με το πώς λειτουργούν τα χρονογονίδια, κατά τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου, στις διακυμάνσεις των σφυγμών, της πίεσης, του σακχάρου του αίματος αλλά και στα διάφορα προβλήματα υγείας και αν είσαι επιρρεπής σε κάποιες παθήσεις ή ενοχλήσεις, ακολούθησε τις οδηγίες του γιατρού σου ώστε όλες οι λειτουργίες του οργανισμού να συγχρονίζονται και να συνεργάζονται αρμονικά η μία με την άλλη.
9 π.μ. με 10 π.μ.
Εμφράγματα και εγκεφαλικά
Τις πρωινές ώρες ο κίνδυνος να εκδηλωθεί πρόβλημα στην καρδιά και στον εγκέφαλο είναι μεγαλύτερος. «Τα περισσότερα εμφράγματα και εγκεφαλικά επεισόδια συμβαίνουν γύρω στις εννέα με δέκα το πρωί», επιβεβαιώνει ο διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Παύλος Τούτουζας, εξηγώντας τους λόγους: «Τις συγκεκριμένες ώρες σημειώνεται απότομη αύξηση της κορτιζόλης στο αίμα (της κύριας ορμόνης του στρες), η οποία στην προκειμένη περίπτωση “προετοιμάζει” τον οργανισμό για την αφύπνιση. Παράλληλα όμως με την άνοδο της κορτιζόλης παρατηρούνται μεταβολές στην καρδιαγγειακή λειτουργία, που οδηγούν σε περισσότερα επεισόδια στηθάγχης (πόνος στο στήθος που οφείλεται σε σύσπαση των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς), καθώς και σε εμφράγματα».
TΙ ΠΡΕΠΕΙ ΑΚΟΜΑ ΝΑ ΞΕΡΕIΣ: Μεταβολές της καρδιακής λειτουργίας δεν υπάρχουν μόνο ανάλογα με την ώρα αλλά και την ημέρα και την εποχή. «Τα καρδιαγγειακά επεισόδια παρουσιάζονται συχνότερα τη Δευτέρα (ημέρα έντασης) και σπανιότερα την Κυριακή (ημέρα αναπαύσεως)», λέει ο κ. Τούτουζας. «Επίσης, τα περισσότερα καρδιαγγειακά επεισόδια συμβαίνουν χειμώνα (κυρίως Δεκέμβριο και Ιανουάριο) και τα λιγότερα καλοκαίρι (κυρίως Ιούνιο και Ιούλιο)».
10 π.μ. και 7-8 μ.μ.
Αύξηση πίεσης & σφυγμών
Φυσιολογικά η αρτηριακή πίεση φτάνει στο ζενίθ της στις δέκα το πρωί. Στη συνέχεια σταθεροποιείται και μετά αρχίζει να μειώνεται. Αντίστοιχο μοτίβο ακολουθούν και οι καρδιακοί παλμοί. «Υπάρχει ένα “κύμα” αυξημένης αρτηριακής πίεσης κατά δύο με τρεις μονάδες στους περισσότερους ανθρώπους το πρωί, ενώ ένα άλλο “κύμα”, ηπιότερο, παρατηρείται κατά τις απογευματινές ώρες, κοντά στο σούρουπο», επισημαίνουν από το Ελληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας.
TΙ ΠΡΕΠΕΙ ΑΚΟΜΑ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ: Στα υπερτασικά άτομα η πιο αυξημένη πίεση παρατηρείται συνήθως δύο-τρεις ώρες μετά την πρωινή αφύπνιση, αλλά και το απόγευμα γύρω στις 7-8. Το βράδυ η πίεση πέφτει τόσο στους υγιείς όσο και στους υπερτασικούς. «Στο 30- 40% των υπερτασικών, όμως, παρατηρείται το φαινόμενο να έχουν πιο υψηλή πίεση κατά τη νύχτα και αυτοί αποκαλούνται non deepers σε σύγκριση με τους λοιπούς ασθενείς (deepers)», επισημαίνουν οι ειδικοί.
4 π.μ. με 5 π.μ.
Κρίσεις άσθματος
Μια κρίση άσθματος συμβαίνει συνήθως πριν από την πρωινή αφύπνιση. Και αυτό γιατί όπως επισημαίνουν οι χρονοβιολόγοι αλλά και καταδεικνύουν τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης (που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ), οι δείκτες φλεγμονής στους αεραγωγούς είναι στα υψηλότερα επίπεδά τους 4 με 5 το πρωί – και το άσθμα οφείλεται κατεξοχήν στη φλεγμονή των αεραγωγών. Γεγονός που επίσης έχει να κάνει με την ορμονική διακύμανση της κορτιζόλης, η οποία εκείνες τις ώρες βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδά της, αλλά και την υψηλή συγκέντρωση της ισταμίνης, ο ρόλος της οποίας στις αλλεργίες είναι πολύ σημαντικός. Αυτές οι μεταβολές είναι ιδιαίτερα αισθητές στους ασθενείς με άσθμα και είναι ο κυριότερος λόγος που οι κρίσεις άσθματος είναι πιο συχνές τα ξημερώματα.
TΙ ΠΡΕΠΕΙ ΑΚΟΜΑ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ: Σε σοβαρές κρίσεις άσθματος η κορτιζόνη χορηγείται τo πρωί ώστε να μεγιστοποιήσει τη δράση της, εκμεταλλευόμενη τη φυσιολογική άνοδο της κορτιζόλης στο αίμα (τις ώρες της αφύπνισης).
Με την αυγή
Ανεβαίνει το σάκχαρο
To σάκχαρο του αίματος μπορεί να εμφανίζει διακυμάνσεις που εξαρτώνται κυρίως από τις ορμονικές μεταβολές. Έτσι κατά τη διάρκεια της νύχτας η έκκριση της αυξητικής ορμόνης και της κορτιζόλης, που ανταγωνίζονται τη δράση της ινσουλίνης, ανεβάζει γύρω στις 5 το πρωί τα επίπεδα του σακχάρου.
TΙ ΠΡΕΠΕΙ ΑΚΟΜΑ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ: Το φαινόμενο αυτό δεν είναι ιδιαίτερα έντονο στα μη διαβητικά άτομα τα οποία έχουν επαρκή έκκριση ινσουλίνης όσο στους διαβητικούς, οι οποίοι ως γνωστόν έχουν ανεπάρκεια στην έκκρισης ινσουλίνης. Οι ειδικοί μάλιστα από την Παγκόσμια Ομοσπονδία για το Διαβήτη (International Diabetes Federation – IDF) ονομάζουν την άνοδο του σακχάρου τις πολύ πρωινές ώρες «φαινόμενο της αυγής» (dawn phenomenon).
4 μ.μ. και μετά
Κρυολόγημα
Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει ότι από τις 4 το απόγευμα και μετά αρχίζουν να εντείνονται τα συμπτώματα ενός κρυολογήματος (βήχας καταρροή, πυρετός) και γενικά των λοιμώξεων του αναπνευστικού. Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, αυτό συμβαίνει διότι ύστερα από αυτή την ώρα οι ορμόνες που παίζουν ρόλο στην καταπολέμηση των λοιμώξεων είναι λιγότερο ενεργές. Έτσι εξασθενεί η άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος και αυξάνονται τα συμπτώματα.
Τι πρέπει ακόμα να ξέρεις: Εάν η καταρροή εκδηλώνεται τις πρωινές ώρες και συνοδεύεται από φαγούρα στα μάτια, πρόκειται για τα βασικά συμπτώματα αλλεργικής αντίδρασης. Οι αλλεργιολόγοι λοιπόν σε αυτή την περίπτωση εξηγούν ότι πιθανόν τα συμπτώματα να εκδηλώνονται τη συγκεκριμένη ώρα επειδή στο σπίτι μαζεύονται τα κλινοσκεπάσματα, που προκαλούν την εμφάνιση ακάρεων σκόνης και άλλων αλλεργιογόνων στην ατμόσφαιρα.
5 μ.μ. και μετά
Πόνοι οστεοαρθρίτιδας
Όσοι πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα γνωρίζουν πως ο πόνος και τα άλλα συμπτώματα της νόσου αρχίζουν να εντείνονται από τις 5 το απόγευμα. Συνήθως λένε οι ειδικοί– στις ελαφριές περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας ο πόνος είναι εντονότερος τις απογευματινές ώρες (από τις 5 και μετά), ενώ στις πιο βαριές φλεγμονώδεις περιπτώσεις ο πόνος εκδηλώνεται το βράδυ. Όσον αφορά τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, ο πόνος συνήθως κορυφώνεται το πρωί και σταδιακά υποχωρεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Επίσης, η δυσκαμψία των αρθρώσεων είναι πολύ πιο έντονη το πρωί, ίσως εξαιτίας της ακινησίας της νύχτας αλλά και των φυσιολογικών διακυμάνσεων στα επίπεδα της κορτιζόλης και άλλων ορμονών που παράγει το σώμα.
Τι πρέπει ακόμα να ξέρεις: Στην περίπτωση της οστεοαρθρίτιδας ο ευνοϊκότερος χρόνος λήψης φαρμάκου είναι νωρίς το μεσημέρι μαζί με το μεσημεριανό και εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την ώρα εκδήλωσης του πόνου (π.χ. απόγευμα ή βράδυ). Στην περίπτωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας η χορήγηση του φαρμάκου αργά το βράδυ μπορεί να προφυλάξει τον ασθενή από τον πρωινό πόνο των αρθρώσεων.
9 μ.μ. και 10-11 μ.μ.
Έλκος και καούρες
Τα συμπτώματα του πεπτικού έλκους κορυφώνονται γύρω στις 9 το βράδυ. Δηλαδή τις ώρες που βρίσκεται σε εξέλιξη η πέψη των τροφών που καταναλώθηκαν κατά τη διάρκεια της ημέρας, εξηγούν οι γαστρεντερολόγοι. Επίσης, περίπου το 80% των ασθενών που πάσχουν από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση παρουσιάζουν νυχτερινές καούρες (συνήθως 2-3 ώρες μετά το βραδινό γεύμα ή και αργότερα).
TΙ ΠΡΕΠΕΙ ΑΚΟΜΑ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ: Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση που προκαλείται από την επίδραση οξέων του στομάχου, τα οποία παλινδρομούν (επανέρχονται) από το στομάχι προς τον οισοφάγο, εμφανίζεται κυρίως τις νυχτερινές ώρες, επειδή στη φάση του ύπνου ο οργανισμός είναι λιγότερο έτοιμος να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή. Επιπλέον, ο ύπνος σε θέση ανάσκελα επιτρέπει πιο εύκολα την άνοδο των υγρών από το στομάχι προς τον οισοφάγο. Ακόμα, τα υγρά στη θέση αυτή μπορούν να παραμένουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στον οισοφάγο, προκαλώντας έτσι περισσότερες βλάβες σε σχέση με την περίπτωση που ο ασθενής είναι όρθιος ή καθιστός.
Τικ τακ!
Το ρολόι του σώματος χτυπά συγκεκριμένες ώρες και γι’ αυτές τις παθήσεις:
- Στις κρίσεις πανικού από τις 3 μ.μ. έως τις 7 μ.μ., ενώ μόλις το 10% των κρίσεων εκδηλώνεται πριν από τις 10 το πρωί. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο ότι έως το απόγευμα έχουν συσσωρευθεί τα περισσότερα στρεσογόνα γεγονότα της ημέρας.
- Στις περισσότερες ημικρανίες μεταξύ 8 και 10 το πρωί. Αντίθετα, μετά τις 8 το βράδυ και τις 4 τα ξημερώματα παρατηρείται κατακόρυφη μείωση στη συχνότητα του πόνου – ίσως διότι η αρτηριακή πίεση μειώνεται όταν κοιμόμαστε, για να αυξηθεί απότομα μόλις ξυπνήσουμε.
- Στις δερματοπάθειες (όπως η ψωρίαση, το έκζεμα και η αλλεργική δερματίτιδα) οι επτά στους δέκα πάσχοντες εκδηλώνουν γύρω στις 10 το βράδυ κρίση κνησμού (φαγούρα). Μελέτη του Πανεπιστημίου Γουέικ Φόρεστ, στη Βόρεια Καρολίνα, έδειξε πως αυτό πιθανώς οφείλεται στη φυσιολογική αύξηση της θερμοκρασίας του δέρματος, που παρατηρείται το βράδυ.
Προσοχή! Μην αλλάζεις τον τρόπο λήψης των φαρμάκων σας χωρίς να συμβουλευτείς το γιατρό σου.
ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 152
Update: Ιούνιος 2016.
