Ο δρ. Γεώργιος Ιωαννίδης, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος Αναπαραγωγής με ειδίκευση στην εξωσωματική γονιμοποίηση και τη λαπαροσκοπική χειρουργική μας μιλά για τις αιτίες υπογονιμότητας αλλά και για τις θεραπείες με τις οποίες μπορούν σήμερα να αντιμετωπιστούν..

Ποια είναι βιολογικά η καταλληλότερη ηλικία για τη γυναίκα, να αποκτήσει παιδί;

Ο κυριότερος παράγοντας που επηρεάζει τις πιθανότητες σύλληψης είναι η ηλικία της γυναίκας. Η πιο γόνιμη ηλικιακή περίοδος είναι μεταξύ 20-34 ετών. Στα 36 η πιθανότητα φυσιολογικής σύλληψης έχει μειωθεί κατά το ήμισυ σε σύγκριση με την ηλικία των 20 ετών. Ενώ στα 41 έτη πέφτει μόλις στο 4%! Ο λόγος που συμβαίνει αυτή η δραματική μείωση μετά τα 36, είναι γιατί μειώνεται απότομα ο αριθμός των υγιών ωαρίων που παράγονται κάθε μήνα. Εάν μάλιστα η γυναίκα βρίσκεται σε πρόωρη εμμηνόπαυση ή χρειαστεί να για κάποιο λόγο να λάβει χημειοθεραπεία, τότε ο αριθμός των υγιών ωαρίων που θα προχωρήσουν σε φυσιολογική διαδικασία ωρίμανσης και γονιμοποίηση θα είναι ακόμα χαμηλότερος. Σήμερα ωστόσο χάρη στις σύγχρονες τεχνικές είναι δυνατό να καταψύξουμε ωάρια σε νεότερες ηλικίες με σκοπό τη χρήση τους στο μέλλον.

Μπορεί μια γυναίκα να ελέγξει το απόθεμα των ωαρίων της;

Βεβαίως και μπορεί. Εδώ σημαντικό ρόλο παίζει η μέτρηση των επιπέδων της αντι-μυλλερίου ορμόνης (ΑΜΗ) στο αίμα που γίνεται με αιμοληψία οποιαδήποτε ημέρα του γυναικείου κύκλου. Η ΑΜΗ είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από τα κύτταρα των ωοθυλακίων της γυναίκας και τα επίπεδά της θεωρούνται σήμερα από τους πιο αξιόπιστους δείκτες των αποθεματικών των ωοθηκών της σε ωάρια. Επίσης αποτελούν εξαιρετικό προγνωστικό δείκτη - καλύτερο από την FSH-, για το επίπεδο της γονιμότητάς της.

Πότε χρειάζεται να γίνει το τεστ για την AMH;

Ο έλεγχος της ΑΜΗ είναι πολύ χρήσιμος όταν η γυναίκα έχει προσπαθήσει να συλλάβει για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών χωρίς επιτυχία και θέλει να ελέγξει αν το αποθεματικό των ωοθηκών της σε ωάρια είναι ανάλογο της ηλικία της. Αν τα επίπεδα της ΑΜΗ είναι χαμηλά πρέπει να γνωρίζει ότι το καλύτερο είναι να επισπεύσει τις αναπαραγωγικές της διαδικασίες και να μιλήσει άμεσα με τους ειδικούς, γιατί τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης μειώνονται όσο πέφτουν και τα επίπεδα της ΑΜΗ.

Πότε μιλάμε για αθροιστική γονιμότητα ζευγαριού;

Αν συνυπάρχει ένα μικρό πρόβλημα υπογονιμότητας στη γυναίκα και ένα επίσης μικρό πρόβλημα στον άντρα μπορεί αυτά από μόνα τους να μην αποτελούν σοβαρή αιτία υπογονιμότητας. Αυτό σημαίνει σημαίνει ότι και η γυναίκα και ο άντρας είναι κατά βάση γόνιμοι, ο συνδυασμός τους όμως επιφέρει την αδυναμία επίτευξης εγκυμοσύνης (αθροιστικό αποτέλεσμα).

Σε ποιες αιτίες εντοπίζεται η γυναικεία υπογονιμότητα;

Η γυναικεία υπογονιμότητα μπορεί να εντοπιστεί και σε αιτίες όπως:

• Βλάβη ή απόφραξη των σαλπίγγων: συνήθως προκύπτει από φλεγμονή της σάλπιγγας από χλαμύδια
• Ενδομητρίωση: αρκετά συχνή πάθηση ιδίως σε γυναίκες > 30 που δεν έχουν ακόμη παιδιά, κατά την οποία κύτταρα από το ενδομήτριο αναπτύσσονται σε άλλα σημεία μέσα στο σώμα, συνήθως γύρω από τη μήτρα, τις ωοθήκες, τις σάλπιγγες
• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ): Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ακανόνιστη περίοδο ή ακόμη και αμμηνόρροια, αυξημένη τριχοφυΐα, ακμή, παχυσαρκία και δυσκολία σύλληψης
• Ινομυώματα μήτρας: είναι καλοήθεις όγκοι που μπορεί να επηρεάσουν τη γονιμότητα όταν εντοπίζονται μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, εμποδίζοντας τη σωστή εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου
• Πυελικές συμφύσεις: ουλώδης ιστός που σχηματίζεται μετά από πυελική φλεγμονή, σκωληκοειδίτιδα, κοιλιακή ή πυελική χειρουργική επέμβαση και μπορεί να βλάψει τη γονιμότητα
• Διαταραχές της ωορρηξίας: η οποία μπορεί να αποτρέψει τις ωοθήκες από το να παράγουν και να απελευθερώνουν ωάρια
• Αυξημένη προλακτίνη: η προλακτίνη είναι η ορμόνη που διεγείρει την παραγωγή μητρικού γάλακτος. Τα υψηλά επίπεδα σε γυναίκες που δεν είναι έγκυες ή θηλάζουν μπορεί να αναστείλει την ωορρηξία
• Πρόωρη εμμηνόπαυση: πρόκειται για πρόωρη εξάντληση των ωοθυλακίων πριν από την ηλικία 40.
• Παθήσεις του θυρεοειδούς: μεγάλη ή μικρή παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών μπορεί να διακόψει τον κύκλο, να αναστείλει την ωορρηξία και να προκαλέσει υπογονιμότητα
• Φάρμακα: Η χρήση ορισμένων φαρμάκων μπορεί να προκαλέσει προσωρινή υπογονιμότητα η οποία αποκαθίσταται όταν το φάρμακο διακόπτεται
• Θεραπεία για καρκίνο: ορισμένες μορφές καρκίνου, ιδιαίτερα του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, βλάπτουν σοβαρά τη γυναικεία γονιμότητα. Το ίδιο ισχύει τόσο για την ακτινοβολία όσο και την χημειοθεραπεία
• Άλλες ιατρικές παθήσεις: που σχετίζονται με καθυστερημένη εφηβεία ή αμηνόρροια, όπως η νόσος του Cushing, δρεπανοκυτταρική αναιμία, νεφρική νόσος και σακχαρώδης διαβήτης.

Tι φταίει στην περίπτωση της ανδρικής υπογονιμότητας;

Η ανδρική υπογονιμότητα συνήθως οφείλεται: Σε ανώμαλη παραγωγή ή λειτουργία του σπέρματος, σε διάφορα προβλήματα (κρυψορχία, γενετικά νοσήματα, φλεγμονές ή ιστορικό παρωτίτιδας σε παιδική ηλικία, παλίνδρομη εκσπερμάτιση, πρόωρη εκσπερμάτιση ή επώδυνη σεξουαλική επαφή) και σε γενετικές ασθένειες όπως η κυστική ίνωση. Επίσης μπορεί να οφείλεται σε τραυματισμούς στους όρχεις ή συστροφή όρχεως ( πχ κατά τη διενέργεια αθλητικών δραστηριοτήτων), αλλά και σε υπερβολική έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες (παρασιτοκτόνα και άλλα χημικά, συχνή έκθεση σε θερμότητα - σάουνα ή υδρομασάζ-). Ακόμα, την παραγωγή σπέρματος επηρεάζουν η κακή διατροφή, η παχυσαρκία, η χρήση αλκοόλ και καπνού αλλά και η θεραπεία για καρκίνο( ακτινοβολία, χημειοθεραπεία).

Πότε η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί τη λύση;

Επειδή η γυναικεία γονιμότητα μειώνεται σταδιακά μετά την ηλικία των 35 ετών και απότομα μετά τα 40, καλό είναι εάν η γυναίκα είναι άνω των 35 να απευθυνθεί σε ειδικευμένο γυναικολόγο αναπαραγωγής ύστερα από 6 ή και λιγότερο μήνες προσπάθειας προκειμένου να υποβληθούν και οι δύο σύντροφοι εγκαίρως στις απαραίτητες εξετάσεις. Στο αρχικό ραντεβού με το γυναικολόγο αναπαραγωγής θα λάβουν μια ένδειξη για την πιθανότητα σύλληψης ή οποία κυμαίνεται μεταξύ 5 - 55% ανά κύκλο θεραπείας ανάλογα με τη συνιστώμενη θεραπεία.

Κάθε πότε μπορεί να επαναλαμβάνεται η προσπάθεια;

Η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να γίνεται κάθε μήνα όταν γίνεται σε φυσικό κύκλο, ή κάθε τρίμηνο όταν χρησιμοποιείται φαρμακευτική αγωγή.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 145

Update: Σεπτέμβριος 2016.